STAN PRAWNY NA 9 SIERPNIA 2019 Informacje związane z planem nadzoru pedagogicznego przedszkola Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1658), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U. z 2017 r. poz. 1611). Do corocznych obowiązków dyrektora, będących przejawem sprawowanego przez niego w przedszkolu nadzoru pedagogicznego, należy m.in opracowanie planu nadzoru pedagogicznego na każdy kolejny rok szkolny. W obecnym stanie prawnym nie funkcjonuje jeden z góry przyjęty wzór takiego planu. Przepisy wskazują wyłącznie podstawowe elementy, które taki plan powinien zawierać. Poniżej przedstawiono najważniejsze informacje dotyczące zasad sporządzania planu nadzoru pedagogicznego, a w załączniku do tekstu znajduje się wzór takiego planu, który może być oczywiście modyfikowany zgodnie z potrzebami danego przedszkola, zachowując przy tym elementy, które powinny znaleźć się w nim obowiązkowo. Podstawowe zasady dotyczące sporządzania planu nadzoru pedagogicznego zostały zawarte w § 23 Rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego. Nakładają one na dyrektora przedszkola obowiązek opracowania na każdy rok szkolny planu nadzoru pedagogicznego, który następnie powinien zostać przedstawiony na zebraniu rady pedagogicznej w terminie do 15 września roku szkolnego, którego dotyczy plan. Plan nadzoru pedagogicznego powinien uwzględniać wnioski z nadzoru pedagogicznego sprawowanego w przedszkolu w poprzednim roku szkolnym oraz podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa. Do podstawowych kierunków realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2019/2020 należą: • profilaktyka uzależnień w szkołach i placówkach oświatowych, • wychowanie do wartości przez kształtowanie postaw obywatelskich i patriotycznych, • wdrażanie nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych, • rozwijanie kompetencji matematycznych uczniów, • rozwijanie kreatywności, przedsiębiorczości i kompetencji cyfrowych uczniów, w tym bezpieczne i celowe wykorzystywanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego, tworzenie oferty programowej w kształceniu zawodowym. Wdrażanie nowych podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego. Z oczywistych względów nie wszystkie z powyższych kierunków znajdą zastosowanie w przypadku przedszkoli. W przypadku uwzględniania w planie nadzoru wniosków z poprzedniego roku szkolnego nie ma obowiązku odwoływania się do wniosków starszych niż z roku szkolnego 2018/2019. Oczywiście w przypadku powracających zagadnień, które wymagają nadzoru w zbliżającym się roku szkolnym, dyrektor może również odwołać się do doświadczeń z jeszcze wcześniejszych lat szkolnych, lecz nie musi. W praktyce podczas sporządzania planu nadzoru pedagogicznego wykorzystywane są dodatkowo: • koncepcje funkcjonowania i rozwoju przedszkola, • wnioski i skargi wnoszone przez rodziców w minionym roku szkolnym, • raporty z ewaluacji zewnętrznych, • wyniki kontroli przeprowadzonych przez organ nadzoru pedagogicznego. Obowiązkowe elementy planu nadzoru pedagogicznego określone zostały w § 23 ust. 3 Rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego. Zgodnie z nim plan nadzoru pedagogicznego powinien zawierać w szczególności: • przedmiot ewaluacji wewnętrznej oraz termin jej przeprowadzenia, • tematykę i terminy przeprowadzania kontroli przestrzegania przez nauczycieli przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola, • zakres wspomagania nauczycieli w realizacji ich zadań, o którym mowa w § 22 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia, • plan obserwacji, o której mowa w § 22 ust. 3 pkt 2 Rozporządzenia, • zakres monitorowania, o którym mowa w § 22 ust. 1 pkt 4 Rozporządzenia. Zgodnie z § 2 pkt 6 Rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego ewaluacja wewnętrzna oznacza ewaluację przeprowadzaną przez dyrektora przedszkola. Jako ewaluację należy rozumieć proces gromadzenia, analizowania i komunikowania informacji na temat wartości działań podejmowanych przez przedszkole. Wyniki ewaluacji są wykorzystywane w procesie podejmowania decyzji mających na celu zapewnienie wysokiej jakości organizacji procesów kształcenia, wychowania i opieki oraz ich efektów w przedszkolu (§ 2 pkt 4 Rozporządzenia). Chociaż przepisy nie wskazują na to wprost, punktem odniesienia przy przeprowadzeniu czynności związanych z ewaluacją wewnętrzną mogą być wymagania określone dla przedszkoli w Rozporządzeniu w sprawie wymagań wobec szkół i placówek. Wymaganie Charakterystyka wymagania Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są podporządkowane indywidualnym potrzebom edukacyjnym i rozwojowym oraz możliwościom psychofizycznym dzieci. Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są planowane, monitorowane i doskonalone. Wnioski z monitorowania są wykorzystywane w planowaniu i realizowaniu tych procesów. Stosowane metody pracy są dostosowane do potrzeb dzieci i grupy przedszkolnej. Nauczyciele pracują zespołowo. Wspólnie planują przebieg procesów edukacyjnych, współpracują przy ich realizacji i analizują efekty swojej pracy. Nauczyciele pomagają sobie nawzajem i wspólnie rozwiązują problemy Dzieci nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej Dzieci nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej i wykorzystują je w zabawie i w sytuacjach zadaniowych. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego jest realizowana z wykorzystaniem warunków i sposobów jej realizacji. W przedszkolu monitoruje się i analizuje osiągnięcia każdego dziecka, z uwzględnieniem jego możliwości rozwojowych, formułuje się i wdraża wnioski z tych analiz Dzieci są aktywne Dzieci są zaangażowane w zajęcia prowadzone w przedszkolu i chętnie w nich uczestniczą. Nauczyciele stwarzają sytuacje, które zachęcają dzieci do podejmowania różnorodnych aktywności. Dzieci są wdrażane do samodzielności Kształtowane są postawy i respektowane normy społeczne Dzieci w przedszkolu czują się bezpiecznie, a relacje między wszystkimi członkami społeczności przedszkolnej są oparte na wzajemnym szacunku i zaufaniu. Dzieci wiedzą, jakich zachowań się od nich oczekuje. Podejmuje się działania wychowawcze i profilaktyczne mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań. W przedszkolu kształtuje się postawę odpowiedzialności dzieci za działania własne i działania podejmowane w grupie. Podejmowane działania wychowawcze i profilaktyczne są monitorowane, ocenia się ich skuteczność, a w razie potrzeby dokonuje się ich modyfikacji Przedszkole wspomaga rozwój dzieci, z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji W przedszkolu rozpoznaje się możliwości psychofizyczne i potrzeby rozwojowe oraz sytuację społeczną każdego dziecka. Informacje z przeprowadzonego rozpoznania są wykorzystywane w działaniach edukacyjnych. Zajęcia rewalidacyjne dla dzieci z niepełnosprawnością oraz zajęcia specjalistyczne są odpowiednie do rozpoznanych potrzeb każdego dziecka. W opinii rodziców wsparcie otrzymywane w przedszkolu odpowiada potrzebom ich dzieci Rodzice są partnerami przedszkola Rodzice współdecydują w sprawach przedszkola i uczestniczą w podejmowanych działaniach. W przedszkolu współpracuje się z rodzicami na rzecz rozwoju ich dzieci. Przedszkole pozyskuje i wykorzystuje opinie rodziców na temat swojej pracy Przedszkole współpracuje ze środowiskiem lokalnym na rzecz wzajemnego rozwoju Przedszkole, w sposób celowy, współpracuje z instytucjami i organizacjami działającymi w środowisku lokalnym. Współpraca przedszkola ze środowiskiem lokalnym wpływa na ich wzajemny rozwój oraz na rozwój dzieci Przedszkole w planowaniu pracy uwzględnia wnioski z analizy badań zewnętrznych i wewnętrznych W przedszkolu analizuje się wyniki badań zewnętrznych i wewnętrznych dotyczących wspomagania rozwoju i edukacji dzieci, służące jakości procesów edukacyjnych. Nauczyciele planują i podejmują działania edukacyjne i wychowawcze z uwzględnieniem wyników badań zewnętrznych i wewnętrznych oraz wniosków z tych badań, w tym ewaluacji zewnętrznej i wewnętrznej. Działania prowadzone przez przedszkole są monitorowane i analizowane, a w razie potrzeby modyfikowane Zarządzanie przedszkolem służy jego rozwojowi Zarządzanie przedszkolem koncentruje się na zapewnieniu warunków odpowiednich do rozwoju dzieci. W procesie zarządzania wykorzystuje się wnioski wynikające ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego. Podejmuje się działania zapewniające przedszkolu wspomaganie zewnętrzne odpowiednie do potrzeb i służące rozwojowi przedszkola. W przedszkolu są ustalane i przestrzegane procedury dotyczące bezpieczeństwa, w tym sposobów działania w sytuacjach trudnych i kryzysowych Ewaluacja zewnętrzna, przeprowadzana przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny, jest formalnie przeprowadzana właśnie w zakresie powyższych wymagań. Zapewnienie wysokiej jakości organizacji przedszkola na tych polach zagwarantuje, że treść raportu z ewaluacji zewnętrznej nie będzie dla dyrektora przedszkola przykrym zaskoczeniem, a ewaluacja wewnętrzna przeprowadzana zgodnie z tymi wymaganiami będzie stanowić dla placówki dobry sprawdzian przed ewaluacją zewnętrzną. Należy zauważyć, że zgodnie z podstawowymi kierunkami realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2019/2020 kuratorzy oświaty przeprowadzając w przedszkolach ewaluacje problemowe będą badali następujące wymagania: 1) „Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się”, 2) „Przedszkole wspomaga rozwój dzieci, z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji”, 3) „Rodzice są partnerami przedszkola”. Oznacza to, że przeprowadzając ewaluację i gromadząc informacje na temat pracy przedszkola, będą oni starali się określić, w jakim zakresie przedszkole spełnia powyższe wymagania. Wiąże się to z koniecznością ustalenia: 1) w zakresie wymagania "Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się": • czy procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są podporządkowane indywidualnym potrzebom edukacyjnym i rozwojowym oraz możliwościom psychofizycznym dzieci, • czy procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są planowane, monitorowane i doskonalone, • czy wnioski z monitorowania są wykorzystywane w planowaniu i realizowaniu procesów wspomagania rozwoju i edukacji dzieci, • czy stosowane metody pracy są dostosowane do potrzeb dzieci i grupy przedszkolnej, • czy nauczyciele pracują zespołowo, a także czy wspólnie planują przebieg procesów edukacyjnych, współpracują przy ich realizacji i analizują efekty swojej pracy, • czy nauczyciele pomagają sobie nawzajem i wspólnie rozwiązują problemy; 2) w zakresie wymagania "Przedszkole wspomaga rozwój dzieci, z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji": • czy w przedszkolu rozpoznaje się możliwości psychofizyczne i potrzeby rozwojowe oraz sytuację społeczną każdego dziecka, • czy informacje z przeprowadzonego rozpoznania są wykorzystywane w działaniach edukacyjnych, • czy zajęcia rewalidacyjne dla dzieci z niepełnosprawnością oraz zajęcia specjalistyczne są odpowiednie do rozpoznanych potrzeb każdego dziecka, • czy w opinii rodziców wsparcie otrzymywane w przedszkolu odpowiada potrzebom ich dzieci; 3) w zakresie wymagania "Rodzice są partnerami przedszkola": • czy rodzice współdecydują w sprawach przedszkola i uczestniczą w podejmowanych działaniach, • czy w przedszkolu współpracuje się z rodzicami na rzecz rozwoju ich dzieci, • czy przedszkole pozyskuje i wykorzystuje opinie rodziców na temat swojej pracy. Podobnie ma się sprawa z kontrolą. Zgodnie z § 2 pkt 9 Rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego przez kontrolę należy rozumieć działania organu sprawującego nadzór pedagogiczny lub dyrektora przedszkola prowadzone w przedszkolu w celu oceny stanu przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola. Zakresy działań organu sprawującego nadzór pedagogiczny i dyrektora przedszkola są więc niemal tożsame (w § 22 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia wskazano, że dyrektor w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego kontroluje przestrzeganie przez nauczycieli przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola). Dyrektor może zatem przeprowadzać w przedszkolu kontrole praktycznie w takim samym zakresie, co kurator oświaty. Przygotowując plan nadzoru pedagogicznego, dyrektor powinien więc określić ewentualne słabe strony przedszkola dotyczące przestrzegania przez nauczycieli przepisów prawa w ww. zakresie, które mogą następnie być przedmiotem kontroli ze strony organu nadzoru pedagogicznego, i na nich skupić uwagę w trakcie przeprowadzanych przez siebie kontrolach w nadchodzącym roku szkolnym. Powinno to znaleźć odzwierciedlenie w sporządzanym przez niego planie nadzoru pedagogicznego. Chociaż kierunki realizacji polityki oświatowej państwa na rok 2019/2020 nie przewidują zadań z zakresu kontroli kuratorów oświaty w przedszkolach (oczywiście mogą odbywać się kontrole doraźne), to jednak warto zastanowić się nad samodzielnym przeprowadzeniem kontroli w zakresie funkcjonowania monitoringu wizyjnego zgodnie z przepisami prawa (tego typu kontrole będą odbywać się w publicznych szkołach podstawowych i ponadpodstawowych). Regulacje dotyczące monitoringu wizyjnego w jednostkach oświaty są stosunkowo nowe (art. 108a Ustawy Prawo oświatowe, obowiązujący od 25 maja 2018 r.). Warto więc upewnić się, że przedszkole spełnia stawiane w tym zakresie wymagania, wśród których należy wymienić następujące z nich: • wprowadzenie monitoringu wizyjnego jest niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa dzieci i pracowników przedszkola lub ochrony mienia, • nie istniały alternatywne sposoby mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa dzieci i pracowników przedszkola lub ochrony mienia, • zamiar wprowadzenia monitoringu wizyjnego został uzgodniony z organem prowadzącym przedszkole, • monitoring wizyjny został wprowadzony po przeprowadzeniu konsultacji z radą pedagogiczną i radą rodziców, • monitoring wizyjny obejmuje wyłącznie pomieszczenia przedszkola lub teren wokół przedszkola, • monitoring nie obejmuje pomieszczeń, w których odbywają się zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, pomieszczeń, w których dzieciom jest udzielana pomoc psychologiczno-pedagogiczna, pomieszczeń przeznaczonych do odpoczynku i rekreacji pracowników, pomieszczeń sanitarnohigienicznych, gabinetu profilaktyki zdrowotnej, szatni i przebieralni, chyba że stosowanie monitoringu w tych pomieszczeniach jest niezbędne ze względu na istniejące zagrożenie dla zapewnienia bezpieczeństwa dzieci i pracowników przedszkola lub ochrony mienia, • w przypadku instalacji monitoringu w pomieszczeniach przedszkola wymienionych w pkt 6 – monitoring nie narusza godności oraz innych dóbr osobistych dzieci, pracowników i innych osób, a także zostały zastosowane techniki uniemożliwiające rozpoznanie przebywających w tych pomieszczeniach osób, • monitoring nie stanowi środka nadzoru nad jakością wykonywania pracy przez pracowników przedszkola, • nagrania obrazu zawierające dane osobowe dzieci, pracowników i innych osób, których w wyniku tych nagrań można zidentyfikować, przedszkole przetwarza wyłącznie do celów, dla których zostały zebrane (zapewnienie bezpieczeństwa lub ochrona mienia) i przechowuje przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące od dnia nagrania, a po upływie tego terminu są one niszczone, o ile przepisy odrębne nie stanowią inaczej, • dyrektor poinformował rodziców dzieci i pracowników o wprowadzeniu monitoringu nie później niż 14 dni przed jego uruchomieniem, • dyrektor przed dopuszczeniem do wykonywania obowiązków służbowych przez nowych pracowników informuje ich na piśmie o stosowaniu w przedszkolu monitoringu, • pomieszczenia i teren podlegający monitorowaniu zostały oznaczone w sposób widoczny i czytelny, za pomocą odpowiednich znaków lub ogłoszeń dźwiękowych – nie później niż na dzień przed jego uruchomieniem, • dyrektor uzgodnił z organem prowadzącym przedszkole odpowiednie środki techniczne i organizacyjne w celu ochrony przechowywanych nagrań obrazu oraz danych osobowych dzieci, pracowników i innych osób, których w wyniku tych nagrań można zidentyfikować, uzyskanych za pomocą monitoringu. Plan nadzoru pedagogicznego powinien zawierać również zakres wspomagania nauczycieli w realizacji ich zadań. Zakres wspomagania określa § 22 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego, wskazując, że dyrektor, we współpracy z innymi nauczycielami zajmującymi stanowiska kierownicze, w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego, powinien wspomagać nauczycieli w realizacji ich zadań, w szczególności przez: • diagnozę pracy przedszkola, • planowanie działań rozwojowych, w tym motywowanie nauczycieli do doskonalenia zawodowego, • prowadzenie działań rozwojowych, w tym organizowanie szkoleń i narad. Przy czym zakres wspomagania wymieniony powyżej nie stanowi katalogu zamkniętego. Dyrektor lub inni nauczyciele pełniący funkcje kierownicze w przedszkolu mogą wspomagać nauczycieli w ich pracy także za pomocą innych działań. Warto zaznaczyć, że zgodnie z § 2 pkt 10 Rozporządzenia przez wspomaganie należy rozumieć działania dyrektora przedszkola mające na celu inspirowanie i intensyfikowanie w przedszkolu procesów służących poprawie i doskonaleniu jego pracy, ukierunkowane na rozwój uczniów. Kolejnym obowiązkowym elementem planu nadzoru pedagogicznego jest plan obserwacji. Na podstawie § 22 ust. 3 pkt 2 Rozporządzenia, w celu realizacji zadań związanych z nadzorem pedagogicznym, dyrektor przedszkola we współpracy z innymi nauczycielami zajmującymi stanowiska kierownicze przeprowadza obserwacje prowadzonych przez nauczycieli zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz innych zajęć i czynności wynikających z działalności statutowej przedszkola. Ostatnim wymaganym prawem elementem planu nadzoru pedagogicznego jest określenie zakresu monitorowania, które będzie prowadzone w nadchodzącym roku szkolnym. Monitorowanie jest, według § 22 ust. 1 pkt 4 Rozporządzenia, jednym z zadań dyrektora i innych nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze w ramach sprawowanego przez nich nadzoru pedagogicznego. To działania dyrektora przedszkola prowadzone w przedszkolu, obejmujące zbieranie i analizę informacji o działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej, w celu identyfikowania i eliminowania zagrożeń w prawidłowej realizacji zadań przedszkola (§ 2 pkt 11 Rozporządzenia). Kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2019/2020 wskazują, że kuratorzy oświaty będą zobowiązani do monitorowania przedszkoli w zakresie "Wspierania potencjału rozwojowego uczniów i stwarzania warunków do ich aktywnego i pełnego uczestnictwa w życiu przedszkola oraz w środowisku społecznym". Powyższy zakres treści, które musi zawierać plan nadzoru pedagogicznego, stanowi jedynie niezbędne minimum. W razie potrzeby plan może zostać poszerzony również o inne elementy, na co wskazuje zwrot „plan nadzoru pedagogicznego zawiera w szczególności”, użyty w § 23 ust. 3 Rozporządzenia. Za każdym razem należy się jednak upewnić, że plan będzie zawierał podstawowe elementy wskazane powyżej. Natomiast w przypadku dokonywania zmian w planie nadzoru trzeba pamiętać, że dyrektor o wprowadzonych zmianach powinien niezwłocznie poinformować radę pedagogiczną (§ 23 ust. 4 Rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego).