STAN PRAWNY NA 23 SIERPNIA 2019 Początek nowego roku szkolnego w żłobku Opracował: Marcin Majchrzak, radca prawny, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 409), • Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1186), • Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1372), • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 lipca 2014 r. w sprawie wymagań lokalowych i sanitarnych, jakie musi spełniać lokal, w którym ma być prowadzony żłobek lub klub dziecięcy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 72). Początek nowego roku szkolnego to dobry okres na dokonanie pewnych korekt w funkcjonowaniu żłobków niepublicznych. Przedstawione poniżej zadania stanowią wskazówkę pozwalającą dyrektorowi żłobka na wprowadzenie korzystnych zmian w organizacji pracy żłobka na początku roku szkolnego. Zmiany kadrowe Jednym z podstawowych działań mających na celu poprawę pracy żłobka jest zatrudnianie nowych pracowników. Decydując się na ten krok, warto pamiętać o obowiązujących przepisach dotyczących kwalifikacji nowo zatrudnianych opiekunów. Aktualnie, zgodnie z art. 16 Ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, opiekunem w żłobku może być osoba: 1. posiadająca kwalifikacje: pielęgniarki, położnej, opiekunki dziecięcej, nauczyciela wychowania przedszkolnego, nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej lub pedagoga opiekuńczo-wychowawczego, pedagoga społeczno-wychowawczego, pedagoga wczesnej edukacji, terapeuty pedagogicznego lub 2. która ukończyła studia lub studia podyplomowe na kierunku lub specjalności: wczesne wspomaganie rozwoju, wspomaganie rozwoju dzieci w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej w żłobkach i przedszkolach, edukacja prorozwojowa, pedagogika małego dziecka, psychologia dziecięca, psychologia wspierania rozwoju i kształcenia lub psychologia wychowawcza. Opiekunem w żłobku może być także osoba, która odbyła nie wcześniej niż 2 lata przed podjęciem zatrudnienia jako opiekun szkolenie z udzielania dziecku pierwszej pomocy oraz posiada co najmniej wykształcenie: 1. wyższe na dowolnym kierunku, którego program obejmuje zagadnienia związane z opieką nad małym dzieckiem lub jego rozwojem, i odbyła 80-godzinne szkolenie w celu uaktualnienia i uzupełnienia wiedzy oraz umiejętności lub 2. średnie lub średnie branżowe oraz: a. co najmniej roczne doświadczenie w pracy z dziećmi w wieku do lat 3 (przy czym jeżeli osoba taka nie pracowała z dziećmi w wieku do lat 3 przez okres co najmniej 6 miesięcy bezpośrednio przed podjęciem zatrudnienia jako opiekun, zobowiązana jest w ciągu 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na stanowisku opiekuna odbyć 80-godzinne szkolenie w celu uaktualnienia i uzupełnienia wiedzy oraz umiejętności) lub b. przed zatrudnieniem jako opiekun w żłobku odbyła 280-godzinne szkolenie, z czego co najmniej 80 godzin w formie zajęć praktycznych, polegających na sprawowaniu opieki nad dzieckiem pod kierunkiem opiekuna, o którym mowa w art. 16 ust. 1 Ustawy (opiekun posiadający pełne kwalifikacje, niezobowiązany do odbywania dodatkowych szkoleń). Dodatkowe kwalifikacje dla personelu żłobkowego są określone w art. 18 Ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. Zgodnie z nim opiekunem, pielęgniarką, położną oraz wolontariuszem w żłobku może być wyłącznie osoba, która: 1. daje rękojmię należytego sprawowania opieki nad dziećmi, 2. nie jest i nie była pozbawiona władzy rodzicielskiej oraz władza rodzicielska nie została jej zawieszona ani ograniczona, 3. wypełnia obowiązek alimentacyjny, w przypadku gdy taki obowiązek został nałożony na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, 4. nie została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne. Kolejny wymóg określony został w art. 15 ust. 4 i 5 Ustawy, zgodnie z którym opiekunem, pielęgniarką, położną lub inną osobą zatrudnianą do wykonywania pracy lub świadczenia usług w żłobku może być wyłącznie osoba, która nie figuruje w bazie danych Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym z dostępem ograniczonym lub nie została skazana prawomocnym wyrokiem za inne przestępstwo umyślne. Osoba taka, przed podjęciem zatrudnienia, jest zobowiązana do przedstawienia zaświadczenia o niekaralności, wystawionego nie wcześniej niż 3 miesiące przed rozpoczęciem pracy lub świadczeniem usług w żłobku. Dokonanie zmian w statucie i regulaminie organizacyjnym Początek nowego roku szkolnego może być również dobrym momentem na dokonanie zmian w najważniejszych dokumentach określających sposób pracy żłobka – statucie i regulaminie organizacyjnym. Zgodnie z art. 11 ust. 2 Ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 statut żłobka ustalany jest przez podmiot, który utworzył żłobek. Oznacza to, że w sposób analogiczny należy dokonywać zmian w jego treści. Na podstawie obecnych przepisów statut żłobka musi określać w szczególności: 1. nazwę i miejsce jego prowadzenia, 2. cele i zadania oraz sposób ich realizacji, z uwzględnieniem wspomagania indywidualnego rozwoju dziecka oraz wspomagania rodziny w wychowaniu dziecka, a w przypadku dzieci niepełnosprawnych – ze szczególnym uwzględnieniem rodzaju niepełnosprawności, 3. warunki przyjmowania dzieci, z uwzględnieniem preferencji dla rodzin wielodzietnych i dzieci niepełnosprawnych, 4. warunki przyjmowania dzieci w przypadku czasowej nieobecności w żłobku innego dziecka (art. 18b Ustawy), 5. zasady ustalania opłat za pobyt i wyżywienie w przypadku nieobecności dziecka w żłobku lub klubie dziecięcym, 6. zasady udziału rodziców w zajęciach prowadzonych w żłobku lub klubie dziecięcym. Powyższa lista zawiera niezbędne elementy, które ustawowo muszą znaleźć się w statucie, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, żeby określić w nim również inne sprawy. Drugi z dokumentów, regulamin organizacyjny, określa organizację wewnętrzną żłobka (art. 21 ust. 1 Ustawy). Powinien wskazywać w szczególności także godziny pracy żłobka (art. 12 ust. 1 Ustawy). W przeciwieństwie do statutu, regulamin organizacyjny żłobka nadawany jest przez dyrektora żłobka, co oznacza, że zachodzące w nim zmiany również ustalane są przez dyrektora. Ponieważ początek kolejnego roku szkolnego może wiązać się z pewnymi zmianami organizacyjnymi w pracy żłobka, dyrektor, jako osoba odpowiedzialna, powinien zadbać o to, by znalazły one odzwierciedlenie w treści regulaminu. Nie powinno dochodzić do sytuacji, w której np. zmianie ulegają godziny pracy żłobka, jednak nowe godziny nie zostają określone w regulaminie organizacyjnym. Warto również wskazać, że w obecnym stanie prawnym w żłobkach, także tych niepublicznych, mogą być tworzone rady rodziców. Natomiast jedną z kompetencji rady rodziców jest opiniowanie spraw organizacyjnych żłobka, w szczególności w zakresie zmian regulaminu organizacyjnego. Przed rozpoczęciem nowego roku szkolnego powinno zatem dojść do uwzględnienia ewentualnych uwag rodziców w sprawie zmian w organizacji pracy żłobka, w tym dotyczących treści regulaminu organizacyjnego. Udzielenie pomocy radzie rodziców Przepisy dopuszczają obecnie możliwość utworzenia przez rodziców dzieci uczęszczających do żłobka rady rodziców (art. 12a ust. 2 Ustawy), przy czym w jednym żłobku może funkcjonować wyłącznie jedna rada rodziców. Reprezentuje ona wszystkich rodziców związanych z danym żłobkiem, natomiast podstawą jej funkcjonowania jest uchwalany przez nią regulamin rady rodziców, określający jej wewnętrzną strukturę i tryb pracy. Do podstawowych kompetencji rady rodziców należą: 1. występowanie do dyrektora żłobka i podmiotu prowadzącego żłobek z inicjatywami, wnioskami i opiniami we wszystkich sprawach dotyczących żłobka, w tym w szczególności w zakresie prowadzenia zajęć edukacyjnych, 2. opiniowanie spraw organizacyjnych żłobka, w szczególności w zakresie zmian regulaminu organizacyjnego, 3. wgląd, za pośrednictwem przedstawicieli rady rodziców, do dokumentacji dotyczącej spełniania norm żywienia, 4. wizytacja przez przedstawicieli rady rodziców pomieszczeń żłobka i w przypadku dostrzeżenia nieprawidłowości – zgłoszenie ich do dyrektora żłobka lub osoby kierującej pracą klubu dziecięcego, a w razie nieusunięcia nieprawidłowości – do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Ponadto, w celu wspierania działalności statutowej żłobka, rada rodziców może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek rodziców oraz innych źródeł. Zasady wydatkowania tych funduszy powinien określać ww. regulamin. Mogą być one przechowywane na odrębnym rachunku bankowym rady rodziców. Do założenia i likwidacji tego rachunku bankowego oraz do zarządzania nim uprawnione są osoby, które rada rodziców wyznaczyła pisemnym upoważnieniem. Należy zaznaczyć, że rada rodziców zobowiązana jest do niezwłocznego poinformowania dyrektora żłobka o wyborze lub zmianie swoich przedstawicieli. Dyrektor powinien umożliwić wszystkim rodzicom zapoznanie się ze składem rady rodziców. Ponieważ początek nowego roku szkolnego może wiązać się z chęcią dokonania zmian w składzie bądź też utworzeniem takiej rady, dyrektor powinien mieć świadomość tego, że jest on zobowiązany do umożliwienia rodzicom zorganizowania zebrania mającego na celu wybranie składu rady rodziców oraz uchwalenie jej regulaminu. Pomoc powinna polegać na udostępnieniu miejsca na zebranie oraz poinformowaniu rodziców o jego terminie (art. 12a ust. 9 Ustawy). Takie zebranie powinno odbywać się co najmniej raz w roku. Kontrola budynku i pomieszczeń żłobka Należy przeprowadzać regularne kontrole stanu technicznego budynku oraz pomieszczeń, w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa dzieciom znajdującym się pod opieką żłobka. Z tego względu trzeba pamiętać o obowiązkach wynikających z Ustawy Prawo budowlane, zwłaszcza jeżeli organ prowadzący żłobek jest jednocześnie właścicielem budynku. Zgodnie bowiem z art. 61 Ustawy Prawo budowlane właściciel obiektu budowlanego jest obowiązany utrzymywać obiekt w należytym stanie technicznym. W przypadku dzierżawy lub najmu istnienie obowiązków w powyższym zakresie będzie uzależnione od brzmienia umowy, a mianowicie od tego, czy dzierżawca lub najemca przyjęli na siebie obowiązki w zakresie utrzymania obiektu w należytym stanie technicznym oraz w zakresie jego bezpiecznego użytkowania. Nieco inaczej wygląda sprawa z obowiązkami wynikającymi z Ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Według jej art. 4 ust. 1 to na właścicielu budynku spoczywają obowiązki z zakresu utrzymania urządzeń przeciwpożarowych w należytym stanie technicznym. W przypadku gdy mamy do czynienia z najmem lub dzierżawą – obowiązki te powinny być przejęte (w całości lub w części) przez najemcę lub dzierżawcę na podstawie właściwej umowy cywilnoprawnej. Z kolei gdy umowa taka nie została zawarta, odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej spoczywa na faktycznie władającym budynkiem. Dodatkowe wymagania lokalowe i sanitarne zostały określone w Rozporządzeniu w sprawie wymagań lokalowych i sanitarnych, jakie musi spełniać lokal, w którym ma być prowadzony żłobek lub klub dziecięcy. Przed rozpoczęciem nowego roku szkolnego warto upewnić się, że żłobek w dalszym ciągu spełnia wszystkie standardy dotyczące sprawowanej opieki, wyznaczane nie tylko przez Ustawę o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, ale także przez wydane na jej podstawie przepisy wykonawcze. Kontrola standardów wyżywienia Z okazji początku roku szkolnego warto też skontrolować, a także ewentualnie skorygować, standardy żywienia dzieci w żłobku. Zgodnie z art. 22 Ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, żłobek powinien zapewnić przebywającym w nim dzieciom wyżywienie zgodne z wymaganiami dla danej grupy wiekowej wynikającymi z aktualnych norm żywienia dla populacji polskiej, opracowywanych przez Instytut Żywności i Żywienia im. prof. dr. med. Aleksandra Szczygła w Warszawie. Sposób żywienia dzieci, jako część standardów sprawowania nad nimi opieki, może również stanowić przedmiot kontroli ze strony wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce prowadzenia żłobka. Dlatego też, w przypadku niezapewnienia dzieciom odpowiedniego wyżywienia w kończącym się roku szkolnym, żłobek, po przeprowadzeniu w tym zakresie analizy, powinien podjąć kroki w celu wprowadzenia poprawionego jadłospisu w jak najszybszym czasie, tak aby spełnić określone w przepisach normy.