STAN PRAWNY NA 7 MARCA 2023 Przebieg konkursu na stanowisko dyrektora publicznej poradni Opracował i zaktualizował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.), • Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 289 ze zm.), • Ustawa z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1633 ze zm.), • Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2232 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora publicznego przedszkola, publicznej szkoły podstawowej, publicznej szkoły ponadpodstawowej lub publicznej placówki oraz trybu pracy komisji konkursowej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1428), • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762 ze zm.), • Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 574 ze zm.), • Ustawa z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 672), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w publicznym przedszkolu, publicznej szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpodstawowej oraz publicznej placówce (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1449 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493 ze zm.). Zgodnie z art. 63 Ustawy Prawo oświatowe stanowisko dyrektora publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej powierza organ prowadzący placówkę, a kandydata na to stanowisko wyłania się w drodze konkursu. Zauważyć przy tym należy, że wymóg przeprowadzania konkursu nie ma zastosowania do poradni publicznych, prowadzonych przez osoby fizyczne lub osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego oraz do poradni niepublicznych. W przypadku poradni psychologiczno-pedagogicznych prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego (powiaty) przeprowadzenie konkursu jest jedynym dopuszczalnych trybem postępowania w sprawie obsadzenia stanowiska dyrektora poradni. Wymagania dla kandydatów Do konkursu może przystąpić wyłącznie osoba spełniająca wymagania określone w Rozporządzeniu w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w publicznym przedszkolu, publicznej szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpodstawowej oraz publicznej placówce. Co istotne, stanowisko dyrektora może zajmować zarówno nauczyciel, jak i osoba niebędąca nauczycielem, Rozporządzenie określa wymagania w obydwu przypadkach. Wymagania dla nauczycieli określa § 1 Rozporządzenia, zgodnie z którym stanowisko dyrektora publicznej placówki może zajmować nauczyciel mianowany lub dyplomowany, który spełnia łącznie następujące wymagania: • posiada wykształcenie wyższe i tytuł zawodowy magister, magister inżynier lub równorzędny, oraz przygotowanie pedagogiczne i kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w poradni, • ukończył studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia, jednolite studia magisterskie lub studia podyplomowe, z zakresu zarządzania albo kurs kwalifikacyjny z zakresu zarządzania oświatą prowadzony zgodnie z przepisami w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli, • posiada co najmniej pięcioletni staż pracy pedagogicznej na stanowisku nauczyciela lub pięcioletni staż pracy dydaktycznej na stanowisku nauczyciela akademickiego, • uzyskał przed przystąpieniem do konkursu na stanowisko dyrektora: o co najmniej bardzo dobrą ocenę pracy w okresie ostatnich pięciu lat pracy (do dnia 31 sierpnia 2027 r. za spełnienie wymogu uzyskania co najmniej bardzo dobrej oceny pracy w okresie ostatnich pięciu lat pracy przed przystąpieniem do konkursu na stanowisko dyrektora uznaje się również uzyskanie pozytywnej oceny dorobku zawodowego w okresie ostatniego roku przed przystąpieniem do konkursu na stanowisko dyrektora) albo o w przypadku nauczyciela akademickiego – pozytywną ocenę pracy w okresie ostatnich czterech lat pracy w uczelni; • spełnia warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania pracy na stanowisku kierowniczym, • ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z pełni praw publicznych, • nie był prawomocnie ukarany karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 76 ust. 1 Ustawy Karta nauczyciela, a w przypadku nauczyciela akademickiego – karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 276 ust. 1 Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, lub karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 140 ust. 1 Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, oraz nie toczy się przeciwko niemu postępowanie dyscyplinarne, • nie był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe, • nie toczy się przeciwko niemu postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego, • nie był karany zakazem pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi, o którym mowa w art. 31 ust. 1 pkt 4 Ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, • w przypadku cudzoziemca – posiada znajomość języka polskiego poświadczoną na zasadach określonych w Ustawie o języku polskim, ukończył studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie, na kierunku filologia polska, lub jest tłumaczem przysięgłym języka polskiego. Wymagania dla osoby niebędącej nauczycielem określone zostały z kolei w § 6 Rozporządzenia. Zgodnie z tą regulacją musi to być osoba, która: • posiada obywatelstwo polskie, z tym że wymóg ten nie dotyczy obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz Konfederacji Szwajcarskiej, • posiada wykształcenie wyższe i tytuł zawodowy magister, magister inżynier lub równorzędny, • posiada co najmniej pięcioletni staż pracy, w tym co najmniej dwuletni staż pracy na stanowisku kierowniczym, • nie toczy się przeciwko niej postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarne. Ponadto musi to być osoba spełniająca wcześniej wymienione wymogi dotyczące nauczycieli, np. zdrowotne, za wyjątkiem tych wymogów, które dotyczą oceny pracy i przygotowania pedagogicznego. Złożenie wymaganej dokumentacji Ogłoszenie o konkursie na stanowisko dyrektora poradni jest publikowane w BIP-ie, na stronie internetowej i w miejscu ogólnodostępnym w siedzibie organu prowadzącego lub w inny zwyczajowo ustalony sposób. Oprócz wskazanych wymagań dla kandydatów i nazwy poradni, której dotyczy konkurs, ogłoszenie zawiera informacje o: • sposobie i terminie składania ofert, • dopuszczeniu składania ofert w postaci elektronicznej, • sposobie powiadomienia kandydatów o terminie i miejscu przeprowadzenia postępowania konkursowego. W przypadku gdy ogłoszenie dopuszcza składanie ofert w postaci elektronicznej, oferta taka powinna być opatrzona kwalifikowanym podpisem elektronicznym albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP i zawierać elektroniczne kopie dokumentów wymaganych jako załączniki do oferty. Zgodnie z § 1 ust. 2 pkt 4 Rozporządzenia w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora (...) ogłoszenie zawiera również wskazanie wymaganych dokumentów: • uzasadnienia przystąpienia do konkursu oraz koncepcji funkcjonowania i rozwoju publicznej poradni, • życiorysu z opisem przebiegu pracy zawodowej, zawierającego w szczególności informację o: o stażu pracy pedagogicznej – w przypadku nauczyciela, o stażu pracy dydaktycznej – w przypadku nauczyciela akademickiego, o stażu pracy, w tym stażu pracy na stanowisku kierowniczym – w przypadku osoby niebędącej nauczycielem; • oświadczenia zawierającego następujące dane osobowe kandydata: o imię (imiona) i nazwisko, o datę i miejsce urodzenia, o obywatelstwo, o miejsce zamieszkania (adres do korespondencji); • poświadczonych przez kandydata za zgodność z oryginałem kopii dokumentów potwierdzających posiadanie wymaganego stażu pracy, o którym mowa powyżej: świadectw pracy, zaświadczeń o zatrudnieniu lub innych dokumentów potwierdzających okres zatrudnienia, • poświadczonych przez kandydata za zgodność z oryginałem kopii dokumentów potwierdzających posiadanie wymaganego wykształcenia, w tym dyplomu ukończenia studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia, jednolitych studiów magisterskich lub świadectwa ukończenia studiów podyplomowych, z zakresu zarządzania albo świadectwa ukończenia kursu kwalifikacyjnego z zakresu zarządzania oświatą, • w przypadku cudzoziemca – poświadczonej przez kandydata za zgodność z oryginałem kopii: o dokumentu potwierdzającego znajomość języka polskiego, o którym mowa w Ustawie z o języku polskim, lub o dyplomu ukończenia studiów – pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich – na kierunku filologia polska, lub o dokumentu potwierdzającego prawo do wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego języka polskiego; • poświadczonej przez kandydata za zgodność z oryginałem kopii zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowniczym, • oświadczenia, że przeciwko kandydatowi nie toczy się postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarne, • oświadczenia, że kandydat nie był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe, • oświadczenia, że kandydat nie był karany zakazem pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi, o którym mowa w art. 31 ust. 1 pkt 4 Ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, • oświadczenia o dopełnieniu obowiązku złożenia oświadczenia lustracyjnego, o którym mowa w art. 7 ust. 1 i 3a Ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów – w przypadku kandydata na dyrektora publicznej poradni urodzonego przed dniem 1 sierpnia 1972 r., • poświadczonej przez kandydata za zgodność z oryginałem kopii aktu nadania stopnia nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego – w przypadku nauczyciela, • poświadczonej przez kandydata za zgodność z oryginałem kopii karty oceny pracy lub oceny dorobku zawodowego – w przypadku nauczyciela i nauczyciela akademickiego, • oświadczenia, że kandydat nie był prawomocnie ukarany karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 76 ust. 1 Ustawy Karta nauczyciela, lub karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 276 ust. 1 Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, lub w art. 140 ust. 1 Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym – w przypadku nauczyciela i nauczyciela akademickiego, • oświadczenia, że kandydat ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z pełni praw publicznych. Uzasadnienie przystąpienia do konkursu oraz koncepcji funkcjonowania i rozwoju publicznej poradni Uzasadnienie przystąpienia do konkursu to ważny dokument w procesie wybierania osoby mającej pełnić funkcję dyrektora poradni, gdyż powinno ono wskazywać powody, dla których kandydat zdecydował się złożyć swoją ofertę. Ponieważ nie ma dwóch identycznych poradni, z tą samą specyfiką pracy, problemami i tradycją, nie może być dwóch takich samych koncepcji pracy placówki. Koncepcja musi zatem uwzględniać specyfikę danej poradni, a nie odbiegać od jej codziennej rzeczywistości. Osoba ubiegająca się o funkcję dyrektora powinna zatem dobrze poznać placówkę i obmyślić plan poprawy jej funkcjonowania. Nie istnieje wobec tego uniwersalna koncepcja, która może być realizowana w każdej poradni. Co jednak istotne, koncepcja pracy poradni jest strategią działania w wyznaczonym okresie – w przypadku jej opracowywania przez kandydata na dyrektora placówki obejmuje pięć lat. Celem takiej koncepcji jest odpowiedź m.in. na następujące pytania: • Jak przedstawia się obecna sytuacja poradni? • Jakie są możliwości rozwoju poradni? • Jakie cele można wyznaczyć poradni w czasie realizacji koncepcji? • Co utrudnia rozwój poradni? • Co stymuluje rozwój poradni? Przed przystąpieniem do tworzenia koncepcji należy zapoznać się z obecną sytuacją poradni. W tym celu trzeba dokonać analizy danych na podstawie informacji zgromadzonych na jej temat. Realizacja tego zadania jest znacznie łatwiejsza dla kogoś, kto przed przystąpieniem do konkursu był pracownikiem placówki, ale mogą je wykonać także osoby, które jej nie znają, choć wymaga to wówczas znacznie więcej czasu i wysiłku. Skład komisji Zgodnie z art. 63 ust. 14 Prawa oświatowego w skład komisji konkursowej wchodzi: • po trzech przedstawicieli: o organu prowadzącego poradnie, o organu sprawującego nadzór pedagogiczny; • po dwóch przedstawicieli rady pedagogicznej, • po jednym przedstawicielu organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu Ustawy o Radzie Dialogu Społecznego, wyłonionym spośród członków ich jednostek organizacyjnych albo jednostek organizacyjnych organizacji związkowych wchodzących w skład reprezentatywnych organizacji związkowych, zrzeszających nauczycieli, obejmujących swoim zakresem działania placówkę, w której konkurs się odbywa. Zasadą jest jednocześnie, że liczba przedstawicieli organu prowadzącego oraz organu sprawującego nadzór pedagogiczny nie może być mniejsza niż łączna liczba pozostałych członków komisji. W razie potrzeby należy zatem skład komisji dostosować do tej zasady i zwiększyć proporcjonalnie liczbę przedstawicieli kuratora i organu prowadzącego. Należy przy tym zauważyć, że obecna treść przywołanej regulacji art. 63 ust. 14 Prawa oświatowego obowiązuje od 19 lipca 2018 r. i znacząco zmniejsza liczbę przedstawicieli organizacji związkowych biorących udział w konkursie. W tej chwili bowiem w kraju działają trzy reprezentatywne organizacje związkowe: • Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” (NSZZ „Solidarność”), • Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ), • Forum Związków Zawodowych (FZZ). Jeżeli nawet w danej poradni działają różne organizacje związkowe, to i tak w postępowaniu konkursowym bierze udział po jednym przedstawicielu organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu Ustawy o Radzie Dialogu Społecznego, czyli jednej z trzech wymienionych organizacji. Maksymalnie zatem wyłącznie trzech przedstawicieli związków zawodowych będzie wchodzić w skład komisji konkursowej, a i to przy założeniu, że dana organizacja obejmuje swoim zakresem działania poradnię, w której odbywa się konkurs. W starym stanie prawnym w skład komisji konkursowej wchodziło po jednym przedstawicielu zakładowych organizacji związkowych będących jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu Ustawy o Radzie Dialogu Społecznego albo jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych wchodzących w skład organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu Ustawy, zrzeszających nauczycieli. Zatem również organizacje wchodzące w skład trzech central związkowych wyłaniały swoich kandydatów, przez co skład komisji mógł w niektórych przypadkach zbliżyć się do 30 osób. Obecnie komisje konkursowe są znacznie mniej liczne. Postępowania konkursowe Zgodnie z § 3 Rozporządzenia w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora (...) przewodniczący komisji ustala termin i miejsce posiedzenia komisji, o czym powiadamia pisemnie w postaci papierowej pozostałych członków komisji oraz kandydatów, nie później niż na siedem dni przed terminem posiedzenia. Informacja ta może być również przekazana w postaci elektronicznej. Posiedzenie komisji odbywa się nie później niż w ciągu 14 dni roboczych od upływu terminu składania ofert przez kandydatów, wskazanego w ogłoszeniu konkursu. Rozporządzenie wymaga jednak, aby w posiedzeniu komisji brało udział co najmniej 2/3 jej członków – tylko w tym wypadku postępowanie może być prowadzone. Posiedzenie komisji rozpoczyna się z reguły przedstawieniem przez przewodniczącego jej członków. Na tym etapie przewodniczący powinien wyjaśnić zasady procedowania komisji, wskazać porządek jej obrad i zasady głosowania, choć ten ostatni punkt może być wyjaśniony tu przed pierwszym głosowaniem komisji. W obradach mogą brać udział osoby, które nie miały jeszcze z podobną procedurą do czynienia, więc przewodniczący powinien wyjaśnić wszelkie wątpliwości i zasady działania. W szczególności należy tu zwrócić uwagę członkom komisji na zasadę tajności obrad komisji. Ma to szczególne znaczenie w przypadku, gdy do konkursu zgłosiła się większa liczba kandydatów, bowiem w trakcie procedowania są ogłaszane przerwy, podczas których członkowie komisji nie powinni komunikować się z kandydatami. Podczas postępowania członkowie komisji zadają kandydatom pytania, a w przypadku większej liczby kandydatów każdy z nich powinien dostać ten sam zestaw pytań, aby możliwa była obiektywna ocena każdego kandydata na tych samych warunkach. Pytania te nie mogą być przekazane kandydatom, którzy jeszcze nie rozmawiali z komisją. Wstępny etap prac komisji odbywa się bez udziału kandydatów, ci jeszcze nie zostali bowiem dopuszczeni do postępowania konkursowego. Zgodnie z § 4 Rozporządzenia komisja, na podstawie złożonej oferty, podejmuje uchwałę o dopuszczeniu lub odmowie dopuszczenia kandydata do postępowania konkursowego. Uchwała zapada zwykłą większością głosów w głosowaniu jawnym. W przypadku równej liczby głosów głos decydujący należy do przewodniczącego komisji. Komisja nie decyduje o odmowie dopuszczania kandydata w sposób dowolny, lecz wyłącznie wówczas, gdy wystąpią przesłanki określone w Rozporządzeniu, czyli w przypadku gdy: • oferta została złożona po terminie, • oferta nie zawiera wszystkich dokumentów wskazanych w ogłoszeniu konkursu, • z oferty wynika, że kandydat nie spełnia wymagań wskazanych w ogłoszeniu konkursu. Jeżeli zatem komisja zadecyduje o odmowie dopuszczenia kandydata do konkursu z innych, niewymienionych przyczyn, będzie to podstawa do unieważnienia postępowania konkursowego. Kandydat, któremu odmówiono dopuszczenia do postępowania konkursowego, może – w terminie trzech dni od otrzymania ustnej informacji o odmowie dopuszczenia do postępowania konkursowego – wystąpić z pisemnym wnioskiem o podanie przyczyn odmowy. Przewodniczący komisji informuje kandydata pisemnie w postaci papierowej o przyczynach odmowy dopuszczenia do postępowania konkursowego w terminie siedmiu dni od dnia złożenia wniosku. Jeżeli oferta jest prawidłowa, komisja podejmuje uchwałę o dopuszczeniu kandydata lub kandydatów do postępowania. O tym fakcie przewodniczący ustnie informuje kandydatów, którzy po kolei będą rozmawiać z komisją. Przed przystąpieniem do rozmowy z kandydatem dopuszczonym do postępowania konkursowego komisja konkursowa ma prawo żądać przedstawienia dowodu osobistego kandydata lub innego dokumentu potwierdzającego jego tożsamość oraz posiadane obywatelstwo. Zgodnie z Rozporządzeniem komisja po rozmowie z każdym z kandydatów dokonuje ich merytorycznej oceny. Ocenie podlega w szczególności przedstawiona przez kandydata koncepcja funkcjonowania i rozwoju publicznej placówki. Z reguły kandydaci otrzymują określony czas na przedstawienie koncepcji funkcjonowania poradni. Po wystąpieniu członkowie komisji mogą zadawać kandydatom pytania, przy czym mogą one być bardzo różne i o bardzo różnym stopniu trudności, a dotyczyć zarówno orzeczeń poradni i pracy z uczniem, jak i np. kwestii związanych z kadrami poradni i prawnych zasad zarządzania personelem. Komisja wyłania kandydata na stanowisko dyrektora w głosowaniu tajnym. Każdy z członków komisji dysponuje jednym głosem. Konkurs wyłania kandydata na dyrektora, jeżeli jeden z uczestników otrzyma bezwzględną większość głosów obecnych członków komisji. Jeżeli pierwsze głosowanie nie wyłoni kandydata, a do konkursu przystąpiło co najmniej dwóch kandydatów, przeprowadza się drugie głosowanie. Do drugiej tury przechodzą dwaj kandydaci, którzy uzyskali najwięcej głosów, a jeżeli według powyższej zasady nie można wyłonić dwóch kandydatów, wszyscy kandydaci, którzy uzyskali dwie największe liczby głosów. Jeżeli w drugim głosowaniu kandydat nie zostanie wyłoniony, komisja konkursowa zarządza jeszcze jedno głosowanie albo stwierdza nierozstrzygnięcie konkursu. Z posiedzenia komisji sporządza się protokół, który podpisują obecni na posiedzeniu członkowie komisji. Po zakończeniu obrad komisji jej przewodniczący niezwłocznie powiadamia organ prowadzący poradnię o wyniku postępowania konkursowego oraz przekazuje mu dokumentację postępowania konkursowego. Na tym etapie organ prowadzący zatwierdza konkurs albo go unieważnia i zarządza ponowne jego przeprowadzenie. Unieważnienie konkursu jest możliwe wyłącznie w razie stwierdzenia: • nieuzasadnionego niedopuszczenia kandydata do postępowania konkursowego, • przeprowadzenia przez komisję postępowania konkursowego bez wymaganego udziału 2/3 jej członków, • naruszenia tajności głosowania (tam, gdzie jest ona wymagana), • innych nieprawidłowości, które mogły mieć wpływ na wynik konkursu. Stanowisko dyrektora powierza się na pięć lat szkolnych, a więc zawsze od 1 września do 31 sierpnia. W uzasadnionych przypadkach można powierzyć to stanowisko na krótszy okres, jednak nie krótszy niż jeden rok szkolny. Takim uzasadnionym przypadkiem może być np. planowana likwidacja poradni.