STAN PRAWNY NA 18 CZERWCA 2021 Urlop wypoczynkowy dyrektora przedszkola Opracował i zaktualizował: Michał Łyszczarz, Prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1455), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502). W przypadku dyrektora przedszkola wymiar urlopu i czas, w którym można go wykorzystać, zależą od tego, czy kieruje się przedszkolem publicznym czy niepublicznym. W jakim jeszcze zakresie regulacje dotyczące urlopu są rozbieżne, a w jakim dyrektorzy wszystkich typów przedszkoli podlegają tym samym przepisom? Na początek przypomnijmy, że uprawnienia urlopowe nauczycieli różnią się w zależności od tego, czy są oni zatrudnieni w jednostkach feryjnych czy nieferyjnych. Zgodnie z art. 64 ust. 1 Karty nauczyciela Nauczycielowi zatrudnionemu w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania. Z kolei zgodnie z art. 64 ust. 3 nauczycielom zatrudnio-nym w szkołach, w których nie są przewidziane ferie szkolne, przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów. Ta ostatnia regulacja dotyczy również przedszkoli jako jednostek nieferyjnych. Powyższe uwagi dotyczą wyłącznie uprawnień urlopowych dyrektorów przedszkoli publicz-nych, prowadzonych przez samorząd. Uprawnienia urlopowe dyrektorów przedszkoli pu-blicznych niesamorządowych i niepublicznych nie są natomiast regulowane przez Kartę nau-czyciela, lecz przez przepisy Kodeksu pracy. Wynika to z treści art. 91b KN, który określa zakres stosowania nauczycielskiej pragmatyki służbowej do nauczycieli zatrudnionych w róż-nych podmiotach, w tym przedszkolach prowadzonych przez inne niż samorząd osoby prawne lub osoby fizyczne. Przepis ten nie wymienia art. 64 KN jako regulacji mającej zastosowanie do nauczycieli, w tym dyrektorów, zatrudnianych w przedszkolach prowadzonych przez inne niż samorząd podmioty, co pociąga za sobą wspomnianą konieczność stosowania w od-niesieniu do nich wyłącznie regulacji Kodeksu pracy. Wymiar urlopu Jak wspomniano, dyrektor przedszkola publicznego prowadzonego przez samorząd ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów. Z kolei dyrektor przedszkola niepublicznego lub publicznego niesamorządowego ma prawo do urlopu ustalonego zgodnie z zasadami wynikającym z regulacji Działu siódmego Kodeksu pracy. Zgodnie z art. 154 § 1 tej ustawy wymiar urlopu wynosi: • 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, • 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat. Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i jego wymiar, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu i sposób ustania stosunku pracy. W przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy wli-czeniu podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadają-cej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy. Dyrektor jednostki samorządowej ma zatem wyższy wymiar urlopu, a ponadto przysługuje mu on niezależnie od ogólnego stażu pracy. Tymczasem dyrektor w przedszkolu niesamorzą-dowym, zarówno publicznym, jak i niepublicznym, nabywa prawo do urlopu w zwiększonym wymiarze po osiągnięciu odpowiedniego stażu pracy. Co istotne, do owego stażu wliczamy również okresy nauki, zgodnie z zasadami określonymi w art. 155 k.p., czyli z tytułu ukoń-czenia: • zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem na-uczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż trzy lata, • średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż pięć lat, • średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół za-wodowych – pięć lat, • średniej szkoły ogólnokształcącej – cztery lata, • szkoły policealnej – sześć lat, • szkoły wyższej – osiem lat. Okresy nauki nie podlegają sumowaniu. Podział urlopu Zgodnie z art. 162 k.p. na wniosek pracownika urlop może zostać podzielony na części. W takim jednak przypadku co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych. Przepis ten wprowadza więc wyjątek w odniesieniu do art. 152 k.p., zgodnie z którym urlop powinien być nieprzerwany. Urlop na żądanie Zarówno dyrektor przedszkola samorządowego, jak i przedszkola niesamorządowego mają prawo do urlopu na żądanie, którego udziela się w czasie wybranym przez pracownika. Zasady udzielania urlopu na żądanie regulują art. 1672 i 1673 Kodeksu pracy. Jak wynika z treści art. 1672, pracodawca jest zobowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż cztery dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Zgodnie natomiast z art. 1673 łączny wymiar urlopu wykorzystanego przez pracownika na zasadach i w trybie określonych w art. 1672 nie może przekroczyć w roku kalendarzowym czterech dni, niezależnie od liczby pracodawców, z którymi pracownik pozostaje w danym roku w kolej-nych stosunkach pracy. Urlop na żądanie jest częścią urlopu wypoczynkowego, do którego pracownik nabywa prawo po miesiącu pracy u danego pracodawcy (pierwszy urlop) lub od 1 stycznia roku kalendarzo-wego następującego po roku rozpoczęcia pracy (kolejny urlop). Urlop ten podlega takim sa-mym regułom jak pozostała część urlopu wypoczynkowego, którego jest częścią. W związku z tym ma do niego zastosowanie przepis art. 1542 § 2 k.p., który stanowi, że jeden dzień urlopu wypoczynkowego odpowiada ośmiu godzinom pracy. Jak zauważył Sąd Najwyższy w Wyroku z dnia 7 listopada 2013 r. (SNO 29/13), żądanie pra-cownika powinno być zgłoszone najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu, jednak do chwili przewidywanego rozpoczęcia pracy przez pracownika według obowiązującego go czasu pracy w danym zakładzie pracy. Regulamin pracy lub przyjęta praktyka pracodawcy mogą przewi-dywać także późniejsze zgłoszenie wniosku o udzielenie urlopu na żądanie. W tym samym orzeczeniu SN zauważył również, że pracodawcę wiąże wskazanie we wniosku terminu (okres udzielenia urlopu), jeżeli pracownik nabył już prawo do urlopu wypoczynkowego w danym roku kalendarzowym. Uzasadniając swoje stanowisko, SN wskazał m.in., że z literalnej wykładni art. 1672 zdanie pierwsze k.p. wynika, że aby można było udzielić urlopu, żądanie pracownika musi być zgło-szone przed planowanym rozpoczęciem pracy. Dodatkowo wskazał, że rozpoczęcie urlopu na żądanie bez zgody pracodawcy mogłoby prowadzić do dezorganizacji procesu pracy, ponie-waż pracodawca nie mógłby odpowiednio wcześniej zareagować na nieobecność pracownika w pracy, choćby przez zapewnienie jego zastępstwa. Stanowisko to potwierdził Sąd Najwyż-szy w Wyroku z dnia 7 lutego 2008 r. (II PK 162/07), przyjmując, że wniosek o urlop na żą-danie powinien zostać zgłoszony najpóźniej do momentu przewidzianego rozpoczęcia pracy zgodnie z obowiązującym pracownika rozkładem czasu pracy. Z uwagi na specyfikę zatrudnienia dyrektora jego bezpośrednim przełożonym, do którego należy skierować wniosek o udzielenie urlopu na żądanie, jest organ prowadzący. W przed-szkolach samorządowych odpowiedni wniosek skierować zatem należy do wydziału oświaty urzędu gminy obsługującego wójta (burmistrza miasta), natomiast w przedszkolach niesamo-rządowych wniosek kierować należy do podmiotu będącego osobą prowadzącą danego przed-szkola, czyli do osoby fizycznej, ewentualnie przedstawiciela osoby prawnej, jak fundacja czy stowarzyszenie. Co istotne, pracodawca może odmówić udzielenia urlopu na żądanie, jeśli nieobecność pracownika zaszkodziłaby interesom firmy (wynika to z treści Wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2009 r., II PK 123/09). Odmowę taką mogą uzasadniać szczególne okoliczności, które powodują, że zasługujący na ochronę interes pracodawcy wymaga obecności pracownika w miejscu pracy; za takie okoliczności można uznać te, które uzasadniają – w myśl art. 167 § 1 k.p. – odwołanie pracownika z urlopu. Teoretycznie dyrektorowi przedszkola również można odmówić udzielenia urlopu, lecz w praktyce organy prowadzące wychodzą z założenia, że to do dyrektora należy ocena, czy jest niezbędnie potrzebny w jednostce w danym momencie, i jeżeli chce skorzystać z urlopu, to takiej naglącej potrzeby aktualnie nie ma. Zwrócić jednocześnie należy uwagę na fakt, że urlop na żądanie nie powinien być uwzględ-niany w planie urlopów, gdyż termin jego udzielenia zależy od wniosku dyrektora. Plan musi zatem uwzględniać tylko 31 dni w przypadku przedszkoli samorządowych oraz 22 w pozosta-łych przedszkolach. Przerwy w pracy przedszkola i dyżury przedszkoli Zgodnie z regulacją § 12 Rozporządzenia MEN z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegó-łowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli, przedszkole funkcjonuje przez cały rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący przedszkole, na wspólny wniosek dyrektora przedszkola i rady przedszkola, a w przypadku braku rady przed-szkola – na wspólny wniosek dyrektora przedszkola i rady rodziców. Rozporządzenie to ma zastosowanie zarówno w przedszkolach samorządowych, jak i przedszkolach publicznych prowadzonych przez inne podmioty niż samorząd. W przypadku samorządów ustalenie przerw w pracy przedszkola skutkuje wyznaczeniem tzw. przedszkoli dyżurujących, z których usług można skorzystać w czasie, gdy placówka, do której dziecko uczęszcza, ma akurat przerwę w działalności. Takie przedszkole dyżurujące organizuje grupy dla dzieci z innych jednostek z terenu danej gminy, a jego dyrektor jest od-powiedzialny za zorganizowanie zajęć w sposób bezpieczny zarówno dla wychowanków, jak i nauczycieli. W czasie przerwy w działalności przedszkola nauczyciele wykorzystują swój urlop wypoczynkowy. Z urlopu tego mogą oczywiście skorzystać również w przypadku, gdy przedszkole zostało wyznaczone do prowadzenia dyżuru, o ile oczywiście dyrektor zadba o to, aby pozostały skład pedagogów zapewnił bezpieczne prowadzenie zajęć dla wszystkich uczęszczających dzieci. W czasie przerwy w działalności przedszkola z urlopu może też skorzystać jego dyrektor – możliwe to jest również wtedy, gdy przedszkole dyżuruje. W jednym i drugim przypadku konieczne jest jednak zapewnienie zastępstwa dla dyrektora, czym powinien zająć się wicedy-rektor. Ponieważ w czasie zastępstwa to wicedyrektor wykonuje wszystkie obowiązki dyrek-tora, do niego należeć będzie także organizacja zajęć i dbanie o bezpieczeństwo każdego przedszkolaka. Wynagrodzenie za czas urlopu Zgodnie z art. 67 ust. 1 KN za czas urlopu wypoczynkowego nauczycielowi przysługuje wy-nagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i zajęcia dodatkowe oblicza się na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu wszystkich miesięcy danego roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu, a jeżeli okres zatrudnienia jest krótszy od roku szkolnego – z tego okresu. Szczegóły dotyczące metody ustalania wynagrodzenia za urlop i ekwiwalentu za urlop nie-wykorzystany określa Rozporządzenie MEN z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegóło-wych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli. Zgodnie z nim w wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy nauczyciela uwzględ-nia się: • wynagrodzenie zasadnicze, • dodatki: za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny i za warunki pracy, • wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw, • dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej, • odrębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wyko-nywane w dniu wolnym od pracy, • wynagrodzenie za pracę w święto, • jednorazowy dodatek uzupełniający, o którym mowa w art. 30a ust. 3 KN. Nie uwzględnia się natomiast: • wynagrodzenia za czas gotowości do pracy i za czas niezawinionego przez pracownika przestoju, • wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego i wynagrodzenia za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, • wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.