STAN PRAWNY NA 23 LIPCA 2021 Urlopy nauczycieli zatrudnionych w poradni Opracował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły. Lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół. Autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych; zaktualizował: Marcin Majchrzak, radca prawny, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2029 ze zm.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.). Zasady udzielania urlopów nauczycielom reguluje Karta nauczyciela, przy czym w zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy nieuregulowanych w tej Ustawie zastosowanie mają przepisy Kodeksu pracy. Urlop wypoczynkowy dyrektora i nauczyciela Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 64 ust. 3 Karty nauczyciela nauczycielowi zatrudnionemu w poradni przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów. Artykuł ten zawiera również zapis, że w przypadku nawiązania lub ustania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego nauczyciel ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego, zgodnie z odrębnymi przepisami. Należy zauważyć, że w kwestiach nieuregulowanych w Karcie nauczyciela odpowiednie zastosowanie do urlopów nauczycieli zatrudnionych w poradniach mają przepisy Ustawy Kodeks pracy, a przywołane przepisy dotyczą również dyrektorów poradni. Ważne! Do nauczycieli zatrudnionych w poradniach ma zastosowanie art. 1551Kodeksu pracy w związku z art. 91c Ustawy Karta nauczyciela. W praktyce oznacza to, że nauczycielowi poradni należy ustalić urlop w wymiarze proporcjonalnym do okresu czasu przepracowanego u pracodawcy, w sytuacji gdy w ciągu roku kalendarzowego pracownik rozwiązał stosunek pracy z jednym pracodawcą i następnie nawiązał stosunek pracy z innym pracodawcą (zob. Uchwała Sądu Najwyższegoz dnia 24 października 1997 r., III ZP 36/97). Zgodnie ze Stanowiskiem Głównego Inspektora Pracy z dnia 14 stycznia 2010 r.w sprawie wymiaru urlopu wypoczynkowego w placówce nieferyjnej (GPP-118-4560-92/09/PE/RP) urlop wypoczynkowy udzielany jest nauczycielowi w dni, które są dla niego dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, a nie z rozkładem tygodniowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych oraz opiekuńczych w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. Oznacza to, że przysługujący urlop wypoczynkowy przelicza się na godziny, gdzie jeden dzień urlopu odpowiada ośmiu godzinom. Zatem wymiar urlopu nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze w placówce nieferyjnej po przeliczeniu na godziny wynosi 280 godzin (35 dni × 8 godzin). Liczba dni urlopu została pomnożona przez 8 godzin (art. 1542 § 2 Kodeksu pracy), co odpowiada przeciętnemu dziennemu wymiarowi czasu pracy (art. 129 § 1 Kodeksu pracy). Udzielając urlopu wypoczynkowego, z puli godzinowej urlopu danego pracownika odliczamy wymiar czasu pracy, jaki miał do przepracowania w danym dniu, bez względu na liczbę godzin dydaktycznych (pensum). Ważne! Do wymiaru urlopu zalicza się wszystkie zajęcia i czynności wynikające z 40-godzinnego tygodniowego czasu pracy. Przepisy Karty nauczyciela nie określają dobowego wymiaru czasu pracy nauczyciela. Jednak biorąc pod uwagę, że łączny czas pracy nauczyciela wynosi do 40 godzin tygodniowo w ramach pięciodniowego tygodnia pracy, można przyjąć – dla celów ustalania uprawnień do urlopu wypoczynkowego – że średnio na dobę nauczyciel pracuje 8 godzin. Oznacza to, że nauczyciel zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w poradni jest uprawniony do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 280 godzin (35 dni × 8 godzin). Urlop wypoczynkowy jest udzielany w wymiarze tylu godzin, ile nauczyciel powinien w danym dniu pracować. Jeżeli nauczycielowi zostaną udzielone np. 4 dni urlopu, to od 280 godzin należnego nauczycielowi urlopu (35 dni × 8 godzin) należy odjąć 32 godziny (4 dni × 8 godzin). Bez znaczenia dla ustalania urlopu jest, iż w poszczególnych dniach tygodnia nauczyciel realizuje różną liczbę godzin zajęć wynikających z obowiązującego go pensum (zob. Stanowisko Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 31 grudnia 2009 r. w sprawie wymiaru urlopu nauczyciela placówki nieferyjnej, DS-WPZN-WE-421-4/09). Z praktyki Nauczyciel zatrudniony w poradni w pełnym wymiarze zajęć rozwiązał stosunek pracy na podstawie porozumienia stron z dniem 31 sierpnia. Przed tym dniem wykorzystał 35 dni urlopu wypoczynkowego. Od 1 września został zatrudniony w innejporadni.Z uwagi na wykorzystanie w całości przysługującego urlopu przed rozwiązaniem stosunku pracy w nowym miejscu zatrudnienia nauczyciel w tym roku nie uzyska prawa do proporcjonalnego urlopu. Zgodnie z art. 154 § 2 Kodeksu pracy nauczycielowi poradni zatrudnionemu na część etatu przysługuje urlop w wymiarze proporcjonalnym do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Jeśli z obliczeń wyniknie niepełny dzień urlopu, to podlega on zaokrągleniu w górę do pełnego dnia. Z praktyki Nauczycielka poradni zatrudniona od 1 stycznia 2020 r. na pełen etat rozwiązała umowę o pracę z dniem 31 lipca 2020 r. Za przepracowane 7 miesięcy wypłacono jej ekwiwalent za 21 dni urlopu, zgodnie z wyliczeniem: 7/12 × 35 dni = 20,41 dnia, po zaokrągleniu 21 dni. Z praktyki Nauczycielka poradni została zatrudniona w wymiarze zajęć 9/20 etatu. W tej sytuacji wymiar jej urlopu wypoczynkowego wyniesie 16 dni, zgodnie z wyliczeniem: 9/20 wymiaru × 35 dni = 15,7 dnia, po zaokrągleniu 16 dni. Podsumowując, należy stwierdzić, że wymiar urlopu wypoczynkowego nauczyciela zatrudnionego w poradni w niepełnym wymiarze czasu pracy oblicza się proporcjonalnie do wymiaru etatu, na jaki jest zatrudniony. Do urlopów wypoczynkowych nauczycieli placówek nieferyjnych stosuje się także inne regulacje Kodeksu pracy, tj.: • art. 163 § 1 o planowaniu urlopów, • art. 1672, zgodnie z którym pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż cztery dni urlopu w każdym roku kalendarzowym, • art. 1542 § 1 o udzielaniu urlopu wypoczynkowego wyłącznie w te dni, które są dla pracownika dniami pracy, • art. 1542 § 2 o rozliczaniu urlopów wypoczynkowych w godzinach. Urlop wypoczynkowy nauczyciela pracującego w ramach jednego stosunku pracy w placówce feryjnej i nieferyjnej Przepisy Karty nauczyciela zostały doprecyzowane w zakresie urlopu wypoczynkowego nauczyciela realizującego w ramach jednego stosunku pracy obowiązki nauczyciela szkoły, w której organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, jak i nauczyciela poradni, w której organizacji pracy nie są przewidziane ferie szkolne. Zgodnie z nowym zapisem nauczycielowi, który w ramach jednego stosunku pracy realizuje obowiązki nauczyciela szkoły feryjnej oraz poradni, w którejnie są przewidziane ferie szkolne, przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego określonego dla nauczyciela placówki, w której nauczyciel realizuje większą liczbę godzinzajęć, a w przypadku realizowania w tych placówkach równej liczby godzin zajęć – prawo do urlopu wypoczynkowego określonego dla nauczyciela szkoły feryjnej. Przesunięcie terminu urlopu Jeżeli nauczyciel poradni nie może rozpocząć urlopu wypoczynkowego w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu: • czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, • odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, • powołania na ćwiczenia wojskowe lub na przeszkolenie wojskowe albo do stawienia się do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, na czas do trzech miesięcy, • urlopu macierzyńskiego, • urlopu dla poratowania zdrowia – urlop wypoczynkowy ulega przesunięciu na termin późniejszy. Natomiast jeśli nauczyciel nie wykorzysta części urlopu wypoczynkowego z powodu: • czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, • odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, • odbywania ćwiczeń wojskowych lub przeszkolenia wojskowego albo pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, przez czas do trzech miesięcy, • urlopu macierzyńskiego, • urlopu dla poratowania zdrowia – udziela się go w terminie późniejszym. Powyższe zasady stosuje się odpowiednio do dyrektora i wicedyrektora poradni oraz nauczyciela pełniącego inne stanowisko kierownicze w poradni, a także nauczyciela, który przez okres co najmniej 10 miesięcy pełni obowiązki kierownicze w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze. Ważne Zgodnie z art. 10 ust.1 pkt. 6 Ustawy Prawo oświatowe organ prowadzący placówkę odpowiada za jej działalność. Do zadań organu prowadzącego poradnię należy w szczególności wykonywanie czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w stosunku do dyrektora poradni, a w szczególności ustalanie planu urlopu w porozumieniu z dyrektorem. Zgodnie z Kodeksem pracy: • co najmniej jedna część urlopu dyrektora powinna trwać 14 dni (10 dni roboczych), • dyrektorowi przysługują 4 dni urlopu, które nie były ujęte w planie urlopów, • dyrektor placówki musi uzyskać zgodę organu prowadzącego o zamiarze skorzystania z urlopu. Zgodnie z art. 10 ust. 1 Ustawy Prawo oświatowe organ prowadzący placówkę odpowiada za jej działalność, w szczególności zapewnienie jej warunków do działania, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki, a także za wykonywanie czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w stosunku do dyrektora poradni i w ramach wykonywanych czynności może kontrolować, czy dyrektor przebywa w poradni. Urlop na żądanie Zgodnie z art. 1672 Kodeksu pracypracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż czterech dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Zagadnieniem spornym jest rozumienie sformułowania „najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu”. Analizowany przepis nie zawiera bowiem jednoznacznego określenia ostatecznego terminu złożenia wniosku o udzielenie tzw. urlopu na żądanie. Wyjaśnienie tego zagadnienia wymaga ustalenia relacji pojęć „dzień urlopu” (dzień rozpoczęcia urlopu) i „doba pracownicza”, a ponadto określenia ostatecznego momentu dnia (doby), w którym wniosek o udzieleniu urlopu może być złożony. Zgodnie z Wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2006 r. (I PK 128/06): • wniosek o udzielenie urlopu na żądanie (art. 1672 Kodeksu pracy) powinien być zgłoszony najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu, jednak do chwili przewidywanego rozpoczęcia pracy przez pracownika według obowiązującego go rozkładu czasu pracy, • regulamin pracy albo przyjęta u pracodawcy praktyka zakładowa (zwyczaj) mogą przewidywać późniejsze zgłoszenie wniosku o udzielenie urlopu na żądanie. Zdaniem Sądu termin rozpoczęcia tego urlopu ustalany jest tylko przez pracownika i tylko od niego zależy, czy wykorzysta czterodniowy urlop w całości, czy też podzieli go na części. W zakresie objętym regulacją art. 1672 Kodeksu pracy wcześniejsza zgoda pracodawcy na wykorzystanie urlopu w określonym terminie nie jest wymagana, a pracownik nie musi uzasadniać swego żądania jakimikolwiek przyczynami. Celem tego przepisu jest bowiem umożliwienie pracownikowi załatwienia spraw osobistych w terminie dla niego dogodnym bez konieczności wcześniejszego uzgadniania tego z pracodawcą. Nie daje on przy tym podstawy do wyłączenia obowiązku pracodawcy udzielenia urlopu bezpośrednio w dniu nieobecności pracownika w pracy, spowodowanej istotnymi dla niego sprawami życiowymi. Przepis określa jedynie termin, w jakim pracownik musi zgłosić swoje żądanie – najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Uprawnienia związane z rodzicielstwem Do Karty nauczyciela wprowadzono nową regulację dotyczącą wykorzystania przez nauczyciela zwolnienia od pracy z tytułu opieki nad dzieckiem do lat 14. Zwolnienie to będzie przysługiwało nauczycielom w wymiarze dwóchdni, bez możliwości wykorzystania go w wymiarze godzinowym. Ponadto wprowadzono szczególne uregulowania w zakresie obniżenia wymiaru czasu pracy dla nauczyciela posiadającego prawo do urlopu wychowawczego. Zgodnie z art. 67d ust. 1 Karty nauczyciela nauczyciel uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć dyrektorowi poradni pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy oraz odpowiednio obniżenie wymiaru zatrudnienia do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru zatrudnienia w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Dyrektor poradni jest obowiązany uwzględnić wniosek nauczyciela. Wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy składa się na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze zatrudnienia. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 1868a Kodeksu pracy. Jeżeli wniosek został złożony bez zachowania terminu, dyrektor poradni obniża wymiar zatrudnienia nie później niż z upływem 21 dni od dnia złożenia wniosku. Jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, z powyższego uprawnienia może korzystać jedno z nich.