STAN PRAWNY NA 23 KWIETNIA 2021 Procedury w przedszkolu niepublicznym – część 2 Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo-płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1327 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki (Dz.U. z 2002 r. Nr 56 poz. 506 ze zm.) – akt uchylony. Funkcjonująca w przedszkolu dokumentacja obejmuje różnego rodzaju procedury. Chociaż nie są to dokumenty obowiązkowe, ich wprowadzenie pozwala na unormowanie sposobu postępowania w rozmaitych, także kryzysowych sytuacjach. Przydaje się zwłaszcza wówczas, gdy trzeba działać zarazem szybko i sprawnie. Z drugiej strony nadmiar procedur może prowadzić do niepotrzebnego sformalizowania organizacji pracy przedszkola, dlatego należy z nich korzystać w sposób rozsądny i umiarkowany, decydując się na wdrażanie rozwiązań, które realnie (a nie tylko formalnie) zwiększają poziom funkcjonowania placówki. Przykłady takich procedur przedstawiamy w tabelarycznym zestawieniu. Zapraszamy do zapoznania się z jego drugą częścią. Nazwa procedury Rodzaj procedury Opis procedury Podstawa prawna przygotowania dokumentu Procedura postępowania w przypadku samowolnego oddalenia się wychowanka z miejsca prowadzenia zajęć (miejsca pobytu) Nieobowiązkowa Procedura postępowania w przypadku samowolnego oddalenia się wychowanka z miejsca prowadzenia zajęć stanowi pochodną przepisów zobowiązujących dyrektora oraz pracowników przedszkola do zapewnienia dzieciom bezpiecznych warunków pobytu w przedszkolu, a także bezpiecznych warunków uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez przedszkole poza należącymi do niego obiektami. Podstawowym aktem prawnym, w oparciu o który powinna zostać opracowana procedura, jest Rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. Akt ten jedynie w sposób ramowy określa zasady sprawowania opieki nad dziećmi. Stworzona na jego podstawie procedura pozwoli na wskazanie właściwego sposobu postępowania w poszczególnych sytuacjach kryzysowych, w tym także w przypadku samowolnego oddalenia się wychowanka. Opracowując procedurę, należy przywołać następujące przepisy wynikające z Rozporządzenia: 1) niedopuszczalne jest prowadzenie jakichkolwiek zajęć bez nadzoru upoważnionej do tego osoby (§ 13), 2) miejsca pracy oraz pomieszczenia, do których jest wzbroniony dostęp osobom nieuprawnionym, są odpowiednio oznakowane i zabezpieczone przed swobodnym do nich dostępem (§ 15), 3) opiekun wycieczki sprawdza stan liczbowy jej uczestników przed wyruszeniem z każdego miejsca pobytu, w czasie zwiedzania, przejazdu oraz po przybyciu do punktu docelowego (§ 33 ust. 1). Uwzględniając ww. regulacje, procedura postępowania w przypadku samowolnego oddalenia się wychowanka z miejsca prowadzenia zajęć mogłaby precyzować takie kwestie jak: 1) sposób sprawowania opieki i zapewniania bezpiecznych warunków organizowania zajęć, które zapobiegną samowolnemu oddaleniu się ucznia, 2) kontrola infrastruktury, mającej zapobiec samowolnemu oddaleniu się ucznia (kontrola drzwi, furtek, ogrodzeń, balustrad), 3) sposób postępowania w sytuacji, gdy pracownik sprawujący opiekę nad dziećmi zauważy brak wychowanka w miejscu prowadzenia zajęć (ustalenie miejsca pobytu zaginionego dziecka, konieczność zapewnienia opieki pozostałym dzieciom na czas trwania poszukiwań), 4) sposób koordynowania prac poszukiwawczych przez dyrektora, konieczność zapewnienia środków komunikacji pomiędzy poszczególnymi uczestnikami akcji poszukiwawczej, wskazanie poszczególnym uczestnikom akcji obszaru, który powinien zostać przez nich przeszukany, 5) sposób postępowania w sytuacji, gdy pracownikom przedszkola nie uda się ustalić miejsca pobytu zaginionego dziecka (powiadomienie rodziców, powiadomienie odpowiednich służb), 6) konieczność przeanalizowania każdej sytuacji związanej z samowolnym oddaleniem się ucznia, a także podjęcie działań zapobiegawczych na przyszłość art. 68 ust. 1 pkt 6 Ustawy Prawo oświatowe Program wychowania przedszkolnego – procedura postępowania nauczyciela Nieobowiązkowa Przepisy określające dopuszczanie do użytku programów wychowania przedszkolnego znajdują się obecnie zarówno w Ustawie Prawo oświatowe, jak i – w większości – w Ustawie o systemie oświaty. Jednak obowiązek ich stosowania dotyczy wyłącznie przedszkoli publicznych. Przedszkola niepubliczne powinny określić obowiązujący w nich sposób dopuszczania do użytku programów wychowania przedszkolnego w swoich statutach oraz w aktach wewnętrznych niższego rzędu – w tym np. w odpowiednich procedurach. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby przedszkola niepubliczne stosowały w tym zakresie odpowiednio przepisy skierowane do przedszkoli publicznych. Na ich podstawie w przedszkolu niepublicznym może powstać procedura określająca całą ścieżkę dopuszczania do użytku programu bądź tylko jej fragment (np. dotyczący postępowania nauczycieli w tym zakresie). W celu przygotowania procedury w sposób analogiczny do przedszkoli publicznych konieczne jest uprzednie zapoznanie się z przepisami ustawowymi. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego (art. 4 pkt 24 Ustawy Prawo oświatowe) obejmuje obowiązkowe zestawy celów kształcenia i treści nauczania, w tym opis wymaganych umiejętności, które powinien nabyć uczeń po zakończeniu określonego etapu edukacyjnego. Dokument wskazuje także zadania wychowawczo-profilaktyczne przedszkola, uwzględniane w programach wychowania przedszkolnego i podczas realizacji zajęć z wychowawcą, a także warunki i sposób realizacji podstawy programowej. Podstawa programowa zawarta jest w Rozporządzeniu w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego..., definicja programu wychowania przedszkolnego znajduje się natomiast w art. 3 pkt 13b Ustawy o systemie oświaty – jest to opis sposobu realizacji celów wychowania lub kształcenia oraz treści nauczania ustalonych w podstawie programowej wychowania przedszkolnego, o którym mowa w art. 22a ust. 7 uso. Ramowe zasady dopuszczania do użytku programu wychowania przedszkolnego określone zostały z kolei w art. 22a ust. 1, 4–7 przywoływanego aktu. Zgodnie z nimi: 1) nauczyciel lub zespół nauczycieli przedstawia dyrektorowi przedszkola program wychowania przedszkolnego, 2) program może obejmować treści nauczania wykraczające poza zakres treści nauczania ustalonych w podstawie programowej wychowania przedszkolnego, 3) program powinien być dostosowany do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony, 4) dyrektor, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej, dopuszcza do użytku w danym przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej, danej innej formie wychowania przedszkolnego przedstawiony przez nauczyciela lub zespół nauczycieli program wychowania przedszkolnego, 5) dopuszczone do użytku programy wychowania przedszkolnego stanowią zestaw programów wychowania przedszkolnego, przy czym dyrektor jest odpowiedzialny za uwzględnienie w zestawie programów wychowania przedszkolnego całości podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Wskazane zapisy ustawowe mogą zostać uszczegółowione w odrębnej procedurze. Warto, by tak się stało, zważywszy że odpowiedzialność za uwzględnienie w dopuszczonych programach całego zakresu podstawy programowej ponosi dyrektor przedszkola. Dlatego proponowane przez nauczycieli programy wychowania przedszkolnego powinny podlegać szczegółowej analizie merytorycznej i – w razie konieczności – poprawkom, aż do uzyskania zadowalającego kształtu. Częścią procedury mogą być również załączniki, np. wniosek nauczyciela o dopuszczenie do użytku programu wychowania przedszkolnego czy arkusz analizy zgodności programu z podstawą programową art. 22a ust. 1, 4–7 Ustawy o systemie oświaty Procedura wprowadzania innowacji Nieobowiązkowa Przyjęcie w przedszkolu procedury wprowadzania innowacji jest zasadne o tyle, że aktualne przepisy, podkreślając wagę i konieczność podejmowania działalności innowacyjnej, pozostawiają jednostkom oświaty, zwłaszcza przedszkolom niepublicznym, dużą dozę samodzielności w tym zakresie. Obecnie regulacje dotyczące działalności innowacyjnej znajdują się wyłącznie w kilku przepisach Ustawy Prawo oświatowe, natomiast od 1 września 2017 r. przedszkoli podejmujących działalność innowacyjną przestały dotyczyć przepisy Rozporządzenia w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki. W aktualnym stanie prawnym: 1) art. 55 ust. 1 pkt 4 Ustawy Prawo oświatowe wskazuje, że jednym z celów nadzoru pedagogicznego jest inspirowanie nauczycieli do poprawy istniejących lub wdrożenia nowych rozwiązań w procesie kształcenia, przy zastosowaniu innowacyjnych działań programowych, organizacyjnych lub metodycznych, których celem jest rozwijanie kompetencji uczniów, 2) art. 68 ust. 1 pkt 9 Ustawy Prawo oświatowe nakłada na dyrektora obowiązek stwarzania warunków do działania w przedszkolu wolontariuszy, stowarzyszeń i innych organizacji, w szczególności organizacji harcerskich, których celem statutowym jest m.in. rozszerzanie i wzbogacanie form działalności innowacyjnej przedszkola. W obecnym stanie prawnym nie ma obowiązku zgłaszania innowacji pedagogicznej kuratorowi oświaty i organowi prowadzącemu. Nie obowiązują również ustawowe wymagania formalne warunkujące rozpoczęcie działalności innowacyjnej w przedszkolu. W celu uporządkowania tej kwestii przedszkole może zdecydować się na wdrożenie odpowiedniej procedury określającej kolejne kroki wprowadzania innowacji (określenie powodów wprowadzania innowacji, wskazanie, na czym mają polegać i czemu mają służyć, określenie ewentualnych dodatkowych kosztów z tym związanych, ocena działań innowacyjnych przez dyrektora i wprowadzanie w propozycjach takich działań poprawek) art. 68 ust. 1 pkt 1, 2, 9 Ustawy Prawo oświatowe Procedura postępowania w przypadku przekroczenia prawa przez nauczyciela (pracownika) Nieobowiązkowa Podobnie jak w każdej pracy, także w przedszkolu może się zdarzyć, że pracownicy naruszą obowiązujące przepisy prawa. Mogą to być przypadki różnego typu, od drobnych naruszeń organizacji pracy przedszkola do poważnych naruszeń stanowiących przestępstwo w rozumieniu przepisów prawa karnego. W celu prawidłowego zebrania materiału dowodowego, pozwalającego na ocenę dokonanego przez nauczyciela naruszenia prawa, a także z myślą o późniejszym prowadzeniu działań zmierzających do ukarania pracownika, przedszkole może zdecydować się na wprowadzenie odpowiedniej procedury postępowania w przypadku przekroczenia prawa przez nauczyciela (pracownika). Procedura taka mogłaby określać: 1) sposób informowania dyrektora o zaistniałym naruszeniu, 2) zasady zbierania materiału dowodowego dotyczącego tego naruszenia, w tym przeprowadzenia rozmowy z nauczycielem, 3) przypadki, kiedy konieczne jest powiadomienie organów ścigania bądź organów prowadzących postępowanie dyscyplinarne art. 68 ust. 1 pkt 1, ust. 5 Ustawy Prawo oświatowe