STAN PRAWNY NA 6 GRUDNIA 2019 Bezpieczeństwo na terenie placówki oświatowej w okresie zimowym Opracowała i zaktualizowała: Małgorzata Celuch, wicedyrektorka, nauczycielka matematyki i informatyki z wieloletnim stażem pracy Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i w placówkach (Dz.U. z 2003 r. Nr 6 poz. 69 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 169 poz. 1650 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1065 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. z 1998 r. Nr 148 poz. 973), • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. z 1996 r. Nr 60 poz. 279 ze zm.), • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 1997 r. Nr 109 poz. 704 ze zm.). Za okres zimowy uważa się czas od 1 listopada do 31 marca (§ 3 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów). Dyrektor powinien wykazać się wówczas szczególną troską i zapobiegliwością w zapewnieniu bezpieczeństwa na terenie kierowanej przez siebie placówki. W § 39 Rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy jako sposoby zapewnienia bezpieczeństwa wymieniono m.in.: • zapobieganie zagrożeniom, • przeprowadzanie oceny zagrożeń, które nie mogą być wykluczone, • likwidowanie zagrożeń u źródeł ich powstawania, • stosowanie nowych rozwiązań technicznych, • nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej, • instruowanie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Kontrola zaleceń po przeglądzie szkoły/placówki przed sezonem zimowym Przepisy prawne nakazują przeprowadzanie kontroli stanu bezpieczeństwa placówki oświatowej co najmniej raz w roku bez określenia terminu jej przeprowadzania. Decyzję w tej sprawie podejmuje więc dyrektor. Ze względów bezpieczeństwa najlepiej przeprowadzić taką kontrolę przed sezonem zimowym. Dyrektor, dokonując przeglądu, ma obowiązek powołać komisję do jego przeprowadzenia. Powinna to być kilkuosobowa grupa, w której skład wchodzą: • dyrektor szkoły, • społeczny inspektor pracy, • inspektor BHP, • kierownik warsztatów szkolnych, szkolnych pracowni, • kierownik internatu, • konserwator, • kierownik administracyjny, • specjaliści (stan budynków – osoby posiadające uprawnienia budowlane, stan techniczny instalacji elektrycznych i piorunochronnych oraz gazowych – osoby z kwalifikacjami do usług w zakresie naprawy lub konserwacji odpowiednich urządzeń, stan przewodów kominowych – kominiarze, kontrola z zakresu ochrony przeciwpożarowej – pełniący służbę w straży pożarnej). Po dokonaniu przeglądu członkowie komisji sporządzają protokół ze wszystkich wykonanych czynności zawierający wyniki kontroli i wnioski dotyczące dalszego postępowania. Dyrektor przekazuje kopię protokołu do organu prowadzącego niezwłocznie po zakończeniu wszystkich czynności związanych z przeglądem. Trzeba jednak pamiętać, że przegląd szkoły przed sezonem zimowym nie wystarczy. Podczas trwania tej pory roku dyrektor szkoły/placówki powinien przypominać o obowiązkach związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa, np. wydając odpowiednie zarządzenia, instrukcje, polecenia, a także kontrolować sposób ich realizacji poprzez: • przypomnienie zasad postępowania w sytuacjach zagrożenia, • przypomnienie o obowiązku znajomości zasad BHP obowiązujących na terenie szkoły/placówki oświatowej, • dokonywanie kontroli realizacji wszystkich zaleceń wydanych podczas przeglądu szkoły/placówki przed sezonem zimowym, • systematyczne kontrolowanie, czy są właściwie wykonywane wszystkie zadania zlecone na okres zimowy, takie jak: o odśnieżanie dróg, chodników, schodów, o usuwanie lodu z nawierzchni dróg i schodów, o posypywanie nawierzchni piaskiem, o dbanie o niezaleganie śniegu i lodu na dachach, daszkach, balkonach, o sprawdzenie, czy zobowiązany do tego pracownik dokonuje systematycznej kontroli stanu terenu wokół budynku szkolnego, przebiegu prac związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa zimą, a – jeśli zostało zlecone dokumentowanie prac w formie pisemnej – sprawdzenie stanu tej dokumentacji, o kontrola stanu sprzętu i materiałów potrzebnych do prac zimowych, o sprawdzenie stanu pomieszczeń – w przypadku stwierdzenia występowania zawilgocenia i oznak korozji biologicznej powierzchni kontrolowanego wyposażenia należy wykonać ekspertyzę mykologiczną i, na podstawie jej wyników, odpowiednie roboty zabezpieczające, o sprawdzenie, czy w pomieszczeniach jest właściwa temperatura – w pomieszczeniach, w których odbywają się zajęcia, temperatura musi wynosić co najmniej 18°C; • sprawdzenie oświetlenia w pomieszczeniach, przy wejściach do budynku, na terenie wokół placówki, • sprawdzenie stanu instalacji do odprowadzania cieków i wody deszczowej. Prace na wysokości Zimą konieczne jest usuwanie śniegu i lodu zalegającego na dachach i innych powierzchniach znajdujących się powyżej 1 m nad podłogą lub ziemią. Takie prace są określane mianem prac na wysokościach, zgodnie z definicją zawartą w Rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Szczegółowe informacje na temat tych prac znajdują się w § 105–110 ww. Rozporządzenia. Oto najważniejsze z nich: • przy pracach na drabinach, klamrach, rusztowaniach i innych podwyższeniach nieprzeznaczonych na pobyt ludzi na wysokości do 2 m nad poziomem podłogi lub ziemi należy zadbać, aby drabiny, klamry, rusztowania, pomosty i inne urządzenia były stabilne, zabezpieczone przed nieprzewidywaną zmianą położenia, wyposażone w odpowiednią wytrzymałość na przewidywane obciążenie, stosowane zgodnie z ich przeznaczeniem, stosowane w sposób niestwarzający zagrożeń dla ich użytkowników i osób przebywających w pobliżu, • pomost roboczy powinien spełniać następujące wymagania: o powierzchnia pomostu powinna być wystarczająca dla pracowników, narzędzi i niezbędnych materiałów, o podłoga powinna być pozioma i równa, trwale umocowana do elementów konstrukcyjnych pomostu, o w widocznym miejscu pomostu powinny być umieszczone czytelne informacje o dopuszczalnym obciążeniu. Prace na otwartej przestrzeni Podczas opadów śniegu teren szkoły/placówki musi być systematycznie odśnieżany: • po każdym opadzie śniegu, jeśli natychmiast nie rozpuści się on pod wpływem warunków atmosferycznych, • zanim do szkoły przyjdą uczniowie i personel. Dyrektor szkoły/placówki jest także zobowiązany do zadbania o prawidłowe odśnieżanie dachów: • do odśnieżania dachów można zatrudnić pracownika szkoły albo firmę zewnętrzną, ale trzeba pamiętać o zasadach bezpieczeństwa i innych zasadach dotyczących prac na wysokości, • konieczne jest informowanie o odśnieżaniu dachu osób przebywających w sąsiedztwie tych prac, • podczas odśnieżania i zrzucania śniegu oraz lodu z dachu trzeba zabezpieczyć odpowiedniej wielkości strefę bezpieczeństwa, a pracownikom odśnieżającym – pomieszczenia do ogrzania się i gorące napoje. Przy pracach wykonywanych w otwartej przestrzeni lub w nieogrzewanych pomieszczeniach należy zapewnić pracownikom w pobliżu miejsc pracy pomieszczenia umożliwiające im schronienie się przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się oraz zmianę odzieży. Pomieszczenia te powinny być zaopatrzone w urządzenia do podgrzewania posiłków. Jeśli ze względu na rodzaje prac wykonywanych w otwartej przestrzeni w okresie zimowym nie jest możliwe zapewnienie takich pomieszczeń, należy zapewnić pracownikom w pobliżu miejsca ich pracy odpowiednio urządzone źródła ciepła, przy zachowaniu wymagań ochrony przeciwpożarowej – § 44 ww. Rozporządzenia. Przy pracach w otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10°C pracodawca zapewnia pracownikom napoje – § 4 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów, ponadto pracodawca zapewnia pracownikom napoje w ilości zaspokajającej ich potrzeby, zimne lub gorące w zależności od warunków wykonywania pracy – § 4 ust. 2 ww. Rozporządzenia. Pracodawca zapewnia posiłki pracownikom wykonującym prace związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym efektywny wydatek energetyczny organizmu (§ 3 ust. 1 ww. Rozporządzenia). Posiłki i napoje wydawane są pracownikom w dniach wykonywania prac uzasadniających ich wydawanie (§ 6 ust. 1 ww. Rozporządzenia), w czasie regulaminowych przerw w pracy, w zasadzie po trzech–czterech godzinach pracy (§ 6 ust. 2 ww. Rozporządzenia), a napoje powinny być dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej (§ 6 ust. 3 ww. Rozporządzenia). Pracodawca zapewnia pracownikowi możliwość spożycia posiłku w czasie pracy w inny sposób niż wydanie jednego dania gorącego w szczególności przez przekazanie produktów umożliwiających przygotowanie posiłku we własnym zakresie lub bonów, talonów, kuponów oraz innych dowodów uprawniających do otrzymania na ich podstawie takich produktów lub posiłku, jeżeli ze względu na rodzaj wykonywanej przez pracownika pracy lub ze względów organizacyjnych nie ma możliwości wydawania pracownikowi posiłku w tej formie – § 2 ust. 2 ww. Rozporządzenia. Prace szczególnie niebezpieczne Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w § 81 wskazuje obowiązki pracodawcy: • pracodawca określa szczegółowe wymagania BHP przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych, a w szczególności zapewnia: o bezpośredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób, o odpowiednie środki zabezpieczające, o instruktaż pracowników obejmujący w szczególności: imienny podział pracy, kolejność wykonywania zadań, wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach; • dbanie o to, by dostęp do miejsc wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych miały jedynie osoby upoważnione i odpowiednio poinstruowane. Zapobieganie grypie Sezon zimowy sprzyja powstawaniu i rozprzestrzenianiu się chorób takich jak grypa, gdyż wirusy rozwijają się najlepiej w niskich temperaturach i niższej niż 50 proc. wilgotności środowiska. Dodatkowo dzieci i młodzież podlegają szczególnemu narażeniu m.in. na infekcje, choroby zakaźne, zakażenia meningokokowe i pneumokokowe, grypę sezonową. Aby zmniejszyć ryzyko występowania grypy, zgodnie z zaleceniami Państwowej Inspekcji Sanitarnej, należy: • wietrzyć pomieszczenia, w których przebywają dzieci (przed i po zajęciach, a także podczas przerw), • codziennie po zakończeniu zajęć przemywać wodą z dodatkiem detergentu podłogi, klamki, uchwyty, poręcze, blaty, powierzchnie ławek, • dywany i wykładziny dywanowe codziennie po zajęciach odkurzać oraz przetrzeć przy użyciu wody i detergentu, • sanitariaty dokładnie sprzątać dwa razy dziennie z użyciem detergentów, pamiętając o przemywaniu kranów, baterii, klamek i wszystkich powierzchni, • sanitariaty zaopatrzyć w środki higieniczne: papier toaletowy, mydło (najlepiej w płynie, z dozownikiem), suszarki lub ręczniki jednokrotnego użytku, • kosze na śmieci z przykrywą opróżniać systematycznie, co najmniej raz dziennie, • po zauważeniu objawów grypy odizolować dziecko i otoczyć je opieką do czasu odebrania przez rodziców, • w miarę możliwości zapewnić jednorazowe chusteczki higieniczne w salach, w których dzieci przebywają, • przypominać, szczególnie małym dzieciom, o konieczności mycia rąk po skorzystaniu z toalety, przed i po posiłku, po kichaniu i kasłaniu, po przyjściu do szkoły/przedszkola/domu, w innych sytuacjach, • młodszym dzieciom zademonstrować prawidłową technikę mycia rąk, polegającą na dwukrotnym dokładnym namydleniu rąk przez około 20 s., a następnie obfitym spłukaniu ciepłą wodą, • przeprowadzać codzienne zajęcia na świeżym powietrzu, • zalecać dzieciom, by ubierały się adekwatnie do pogody, używały chusteczek higienicznych i wyrzucały je po każdorazowym użyciu, podczas kichania i kasłania zasłaniały usta chusteczką, którą następnie należy wyrzucić, w okresie zwiększonego ryzyka unikały przytulania, rozmowy w bardzo bliskiej odległości. Zawieszenie zajęć Jeżeli w pomieszczeniach przewidzianych na prowadzenie zajęć nie jest możliwe zapewnienie temperatury wynoszącej co najmniej 18°C, dyrektor zobowiązany jest do zawieszenia zajęć na czas oznaczony, powiadamiając o tym organ prowadzący – § 17 ust. 2 Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i w placówkach. Dyrektor za zgodą organu prowadzącego może zawiesić zajęcia na czas oznaczony, jeżeli: • temperatura zewnętrzna mierzona o godz. 21.00 w dwóch kolejnych dniach poprzedzających zawieszenie zajęć wynosi –15°C lub jest niższa, • wystąpiły na danym terenie zdarzenia, które mogą zagrozić zdrowiu uczniów (§ 18 ww. Rozporządzenia). Dokumenty związane z BHP w szkole/placówce oświatowej: • regulamin określający zasady BHP w szkole, • dokumentacja specjalisty BHP, • protokoły pokontrolne z zakresu BHP, • rejestr uwag i zaleceń Społecznego Inspektora Pracy, • harmonogram szkoleń w zakresie BHP pracowników, • harmonogramy badań lekarskich, • księga kontroli sanitarnej, • rejestry wypadków pracowników i zachorowań na choroby zawodowe, • rejestry wypadków uczniowskich, • ewidencja wydawanych środków czystości, odzieży, obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, tabele norm przydziału, imienne kartoteki, • rejestr certyfikatów znaku bezpieczeństwa urządzeń i sprzętów lub deklaracje zgodności tych wyrobów z normami, • rejestr instrukcji obsługi maszyn i urządzeń eksploatowanych w szkole oraz regulaminy wszystkich pracowni i sal gimnastycznych, • świadectwa kwalifikacyjne uprawniające do obsługi i dozoru urządzeń energetycznych, • dokumenty konserwacji sprzętu ppoż., • plany ewakuacji, instrukcje alarmowe, • dokumenty związane z eksploatacją obiektów budowlanych, • dokumentacja eksploatacji instalacji elektrycznej, • dokumentacja eksploatacji instalacji odgromowej, • dokumentacja eksploatacji instalacji oświetleniowej, • dokumentacja eksploatacji instalacji gazowej, grzewczej i wentylacyjnej, • dokumentacja eksploatacji instalacji wodno-kanalizacyjnej. W celu usprawnienia i ułatwienia przebiegu przeglądu, a następnie dokonania analizy stanu BHP oraz podjęcia decyzji co do dalszego postępowania, można opracować listy kontrolne jako dokumenty pomocnicze wykorzystywane podczas kontroli. Należy w nich ująć wszystkie zagadnienia podlegające przeglądowi, co umożliwi odnotowanie aktualnego stanu wszystkich kontrolowanych obiektów.