W obliczu cyberprzemocy
Dziś już niemal każda uczennica czy każdy uczeń ma dostęp do internetu – za pośrednictwem komputera, smartfonu czy tabletu. Powszechna jest też aktywność dzieci i młodzieży w mediach społecznościowych, takich jak Facebook, Instagram czy Ask.fm. Tak zwane nowe media, czyli media elektroniczne, kuszą młodych ludzi możliwościami komunikowania się, rozrywki, zdobywania informacji czy „zaistnienia”, jednocześnie jednak są przestrzenią dla zjawisk patologicznych, takich jak cyberprzemoc, oszustwa czy infekowanie urządzeń złośliwym oprogramowaniem. Ponieważ nie sposób oczekiwać, że młodzi ludzie zrezygnują z korzystania z internetu, naszym zadaniem jest ich do tego odpowiednio przygotować i wspierać ich w sytuacji, kiedy w sieci spotka ich coś złego.
Problem cyberprzemocy jest poważny zwłaszcza z dwóch powodów – ze względu na dużą łatwość, z jaką mogą się jej dopuszczać sprawcy, oraz z uwagi na poważne psychologiczne konsekwencje, jakich doświadczają dotknięte nią osoby. Wśród tych konsekwencji wymienia się obniżenie samooceny i poczucia własnej wartości, wycofywanie się z kontaktów społecznych, smutek, przygnębienie, wstyd, poczucie winy, poczucie osaczenia, wyobcowania, prześladowania, odrzucenia i niesprawiedliwości, trudności z nauką szkolną i zaburzenia zachowania, objawy psychosomatyczne, stany lękowe i depresyjne, zaburzenia jedzenia i/lub snu, a nawet myśli i próby samobójcze.
Obrazy cyberprzemocy
Cyberprzemocą nazywamy wszystkie agresywne zachowania mające miejsce w cyberprzestrzeni. Zwykle są to działania intencjonalne, których celem jest wywołanie dyskomfortu u osoby, w którą uderzają. Jest to rodzaj przemocy psychicznej – tyle że wyrządzanej za pośrednictwem internetu lub innych mediów elektronicznych.
Pojęcie cyberprzemocy jest obszerne, dlatego J. Pyżalski wprowadza dodatkowe określenie dla jej szczególnie niebezpiecznej formy – jest nią mobbing elektroniczny. Cechują go wrogie intencje, przewaga sił sprawców nad ofiarą i powtarzalność. Jest to zjawisko zbliżone do szkolnego bullyingu i może być jego przejawem.
Przemoc elektroniczna może przybierać formę:
- tzw. hejtu, czyli działań będących przejawem nienawiści, złości lub pogardy (np. mowa nienawiści, wyśmiewanie, poniżanie, obrażanie),
- manipulacji psychologicznej lub rozsiewania plotek,
- publikowania lub przesyłania kompromitujących materiałów,
- publikowania lub przesyłania czyichś zdjęć, nagrań lub osobistych danych bez zgody tej osoby,
- rozsyłania otrzymanych w zaufaniu materiałów czy informacji,
- nękania (cyberstalking), zastraszania, gróźb,
- podszywania się pod kogoś w internecie,
- włamania na konta pocztowe, komunikatorów bądź w portalach społecznościowych,
- wykluczenia kogoś z grupy; również dosłownie – poprzez tzw. banowanie (inaczej: blokowanie).
Od czego zacząć?
Aby szkoła była w stanie skutecznie reagować na przypadki cyberprzemocy, należy w pierwszej kolejności:
- wprowadzić w szkole działania profilaktyczne, które uświadomią całej społeczności szkolnej zagrożenia związane z cyberprzemocą oraz sposoby właściwego postępowania w razie jej doświadczenia,
- opracować szkolną procedurę reagowania na ujawnione przypadki cyberprzemocy,
- każdorazowo zdecydowanie podejmować interwencję w takich przypadkach.
Czego uczyć uczennice i uczniów
Aby dzieci i młodzież mogły skutecznie radzić sobie z cyberprzemocą, a także zmniejszać ryzyko, że jej doświadczą, szkoła i rodzice powinni rozwijać u nich:
