STAN PRAWNY NA 14 WRZEŚNIA 2020 Ramowy rozkład dnia w przedszkolu Opracowała: Elżbieta Bukowiecka-Górny, dyrektor przedszkola, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były społeczny kurator sądu rodzinnego i nieletnich, autorka wielu artykułów związanych z funkcjonowaniem przedszkola Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1327), • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placów-kach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1166 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawno-ścią intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356 ze zm.). Ramowy rozkład dnia określa organizację pracy przedszkola i jest ustalany przez dyrektora placówki na wniosek rady pedagogicznej. Powinien on uwzględniać zasady ochrony zdrowia i higieny nauczania, wychowania i opieki, potrzeby, zainteresowania i uzdolnienia dzieci, rodzaj niepełnosprawności dzieci oraz oczekiwania rodziców. Decyduje on o tym, w jakim czasie w przedszkolu: • dzieci i nauczyciele podejmują określone aktywności, • realizowane są zajęcia edukacyjne kierowane i niekierowane, • dzieci spożywają posiłki i kiedy mają czas na swobodną zabawę. Ramowy rozkład dnia wyznacza rytm i porządek pracy oraz zajęć organizowanych w przed-szkolu. Czas realizacji różnorodnych czynności ustalonych w ciągu dnia daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, gwarantuje realizację podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Pozwala stosować się do obowiązujących w przedszkolu reguł i zasad (istotnych zwłaszcza w okresie trwania pandemii koronawirusa). Ustalając ramowy rozkład dnia, warto pamiętać, że przedszkole to dla dzieci zarówno miejsce edukacji, jak i integracji w środowisku rówieśniczym. Ramowy rozkład dnia w przedszkolu uwzględniać zatem powinien: • godziny pracy przedszkola, od których zależy większe lub mniejsze natężenie reali-zowanych w przedszkolu czynności, • rodzaj zajęć edukacyjnych dostosowanych do grupy wiekowej – warto pamiętać, by np. przeplatać zajęcia o dużym natężeniu ruchu z zajęciami relaksacyjnymi, zajęcia wymagające wysiłku umysłowego lub skupienia z zajęciami twórczymi, biorąc pod uwagę proces rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym, • godziny spożywania i przygotowania do posiłków – nauka podstawowych zasad hi-gieny przed posiłkami oraz zasad kulturalnego spożywania posiłków jest bardzo ważna dla dzieci w wieku przedszkolnym, • czas na spacer/zabawy na przedszkolnym placu zabaw – w przedszkolnym rozkładzie dnia warto przeznaczyć odpowiednią ilość czasu na zabawę na świeżym powietrzu i/lub na spacer, biorąc pod uwagę również warunki atmosferyczne (np. czas pobytu dzieci w ogrodzie w dni upalne, deszczowe lub wietrzne), • czas na leżakowanie – czas na relaksacyjny odpoczynek po obiedzie lub faktyczną drzemkę zwłaszcza dzieci najmłodszych; relaksację warto wykorzystać na czytanie dzieciom bajek lub słuchanie relaksacyjnej muzyki. Obowiązek opracowania ramowego rozkładu dnia Obowiązek opracowania ramowego rozkładu dnia wynika z zapisów Rozporządzenia MEN w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli. Przepisy tego aktu obligują dyrektora do ustalenia ramowego rozkładu dnia na wniosek złożony przez radę pedagogiczną. Wskazują także, iż ramowy rozkład dnia powinien uwzględniać zasady ochrony zdrowia i higieny nauczania, wychowania i opieki, potrzeby, zainteresowania i uzdolnienia dzieci, rodzaj niepełnosprawności dzieci oraz oczekiwania rodziców. Zasady ochrony zdrowia i higieny nauczania, wychowania i opieki O zasadach ochrony zdrowia i higieny nauczania, wychowania i opieki w przedszkolu mowa jest w wielu aktach prawa oświatowego, np. w art. 68 ust. 1 pkt 3 i 6 Ustawy Prawo oświato-we. Przepisy te zobowiązują dyrektora przedszkola do zapewniania bezpieczeństwa i higie-nicznych warunków pobytu wychowankom przedszkola poprzez sprawowanie nad nimi opieki i aktywne działania prozdrowotne gwarantujące harmonijny rozwój psychofizyczny oraz do wykonywania zadań zapewniających bezpieczeństwo dzieciom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez przedszkole. Dyrektor jest ponadto zobowiązany do stosowania i wdrażania zasad ochrony zdrowia i higieny nauczania, wychowania i opieki o których mowa jest również w Rozporządzeniu MENiS w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. Przepisy znowelizowanego aktu zobowiązują dyrek-tora do zapewnienia dzieciom bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu w przedszkolu (w budynku przedszkola i jego otoczeniu), a także bezpiecznych i higienicznych warunków uczestnictwa dzieci podczas zajęć organizowanych przez przedszkole poza należącymi do niego obiektami. Również przepisy Karty nauczyciela (art. 7 ust. 2 pkt 6) czynią dyrektora odpowiedzialnym za zapewnienie bezpieczeństwa wychowankom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez przedszkole. Odpowiedzialność za rzetelną realizację zadań związanych z powierzonym stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami przedszkola: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa dzieciom w czasie zajęć organizowanych przez przedszkole, spoczywa również na nauczycielach przedszkola, a ich obowiązki w tym zakresie wynikają z art. 6 pkt 1 KN. Realizowane przez dyrektora zadania z zakresu ochrony zdrowia i higieny nauczania oraz wychowania i opieki zgodnie z zapisami Ustawy Prawo oświatowe stanowią przedmiot nad-zoru pedagogicznego sprawowanego przez kuratoria oświaty (art. 55 ust. 2 pkt 6 Ustawy pra-wo oświatowe). Ma on na celu ochronę zdrowia dziecka przed ujemnymi zjawiskami związa-nymi z jego pobytem w przedszkolu. Nadzór nad organizacją warunków higieniczno-sanitarnych oraz higieną procesu nauczania podlega również kontroli Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Warunki i sposób realizacji podstawy programowej Przy opracowywaniu ramowego rozkładu dnia należy wziąć pod uwagę zapisy podstawy pro-gramowej wychowania przedszkolnego. Z jej treści, a w zasadzie z zalecanych warunków i sposobów jej realizacji, wynikają istotne wskazania do opracowywania dokumentu, jakim jest ramowy rozkład dnia w przedszkolu. Powinien on uwzględniać różne rodzaje zajęć kie-rowanych i zajęć niekierowanych. Organizacja różnych zajęć powinna pozwolić nauczycielowi wspierać całościowy rozwój dziecka, biorąc pod uwagę jego możliwości, oczekiwania poznawcze, potrzeby wyrażania stanów emocjonalnych, komunikacji czy chęć podejmowania zabaw. W obu przypadkach warto wykorzystać każdą sytuację i moment pobytu dziecka w przedszkolu. W myśl zaleceń podstawy programowej dzień aktywności dziecka w przedszkolu można po-dzielić np. na trzy części, które związane są z porami dnia: • poranna, • główna, • poobiednia. W ramowym rozkładzie dnia należy ująć organizację zabaw przygotowujących dzieci do nauki czytania i pisania (mają być one podejmowane w zależności od zainteresowania wycho-wanków tymi umiejętnościami). Zabawy można prowadzić w dowolnej części dnia, w zależ-ności od grupy wiekowej. Treści podstawy programowej podkreślają ważną rolę prowadzenia zajęć z rytmiki jako jednego z elementów kształtowania dojrzałości szkolnej dziecka. Warto więc i takie zajęcia uwzględnić w ramowym rozkładzie dnia. Procedura opracowania ramowego rozkładu dnia Ramowy rozkład dnia ustala dyrektor przedszkola na wniosek rady pedagogicznej. Rada pe-dagogiczna występuje do dyrektora z wnioskiem o ustalenie ramowego rozkładu dnia z wła-snej inicjatywy. Wniosek ma charakter wiążący, co oznacza, że dyrektor ma obowiązek usta-lenia ramowego rozkładu dnia w przedszkolu (§ 12 ust. 4 Rozporządzenia MEN w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli). Członkowie rady pe-dagogicznej w pierwszym etapie pracy nad ramowym rozkładem dnia opracowują propozycję ramowego rozkładu dnia, uwzględniając w nim: • czas aktywności dzieci z podziałem na grupy wiekowe, • warunki i sposoby realizacji podstawy programowej, • zasady ochrony zdrowia i higieny nauczania, wychowania i opieki, • potrzeby, zainteresowania i uzdolnienia dzieci, • rodzaj niepełnosprawności dzieci, • oczekiwania rodziców. Rada pedagogiczna podejmuje uchwałę opiniującą ramowy rozkład dnia. Dyrektor sprawdza, czy propozycja ramowego rozkładu dnia uwzględnia wszystkie niezbędne elementy. Jeśli tak, rozkład taki ustala, wydając stosowne zarządzenie. Na jego podstawie nauczyciel lub nauczy-ciele, którym powierzono opiekę nad danym oddziałem, ustalają szczegółowy rytm dnia dla danego oddziału, biorąc pod uwagę potrzeby i preferencje przypisanych doń dzieci. Podział na grupy wiekowe podyktowany jest różnymi potrzebami przedszkolaków w różnym wieku, zróżnicowanym poziomem ich rozwoju, potencjałem i zainteresowaniami. Wiąże się to z róż-nym zakresem i rodzajem zadań opiekuńczych, wychowawczych i kształcących podejmowa-nych przez nauczycieli. Opracowany, w oparciu oramowy rozkład dnia przedszkola i dla każ-dej grupy wiekowej, „rytm dnia” zagwarantuje realizację podstawy programowej. Szczegółowy „grupowy rytm dnia” powinien przedstawiać rytmiczność stałych czynności i działań przeprowadzanych z dziećmi, a także mieć na uwadze zasady higieny pracy oraz możliwości psychofizyczne dzieci w określonej grupie wiekowej. Warto określić w nim stałą porę rozpoczynania zajęć kierowanych, przeplatając aktywności bardziej statyczne z tymi o większym nasileniu ruchu. W każdym dniu i w każdej grupie wiekowej należy organizować zabawy na świeżym powietrzu. Codziennie powinno się też planować zajęcia z elementami ruchu. Dobrze, by były one rozdzielane przerwami umożliwiającymi dzieciom wypoczynek – dłuższy w przypadku trzylatków i czterolatków oraz krótszy u starszych przedszkolaków (pięcioletnich i sześcioletnich). Szczegółowy rytm dnia danego oddziału stanowi także wska-zówkę i pomoc dla nauczycieli w zakresie dokonywania zapisów w dziennikach. Zapisy te powinny być zgodne z danym rytmem dnia w określonej grupie wiekowej. Organizacja dnia w przedszkolu może ulec zmianie, ale tylko w szczególnych przypadkach. Dyrektor przedszkola może zmienić ramowy rozkład dnia, np. w związku trwającymi nieko-rzystnymi warunkami atmosferycznymi, które uniemożliwią zabawę w ogrodzie przedszkol-nym lub ze względu na organizację wycieczki czy też odbywającą się w przedszkolu uroczy-stość. Stała zmiana ramowego rozkładu dnia wymaga natomiast uzyskania opinii rady peda-gogicznej.