OPUBLIKOWANO: 9 SIERPNIA 2017
Skuteczne motywowanie dziecka. Jakich wskazówek udzielać rodzicom?
Wiedza o tym, jak zmotywować dziecko do nauki, rozwoju czy domowych obowiązków w sposób skuteczny i zarazem odpowiadający jego potrzebom, jest dla rodziców bezcenna. Jednak często oni także czują się zagubieni w gąszczu dobrych rad i własnych doświadczeń. Jakie najważniejsze informacje warto im przekazać?
Współczesna, oparta na wynikach badań wiedza psychologiczna o mechanizmach motywacji człowieka zwykle znacznie wykracza poza wiedzę potoczną, a niekiedy wręcz stoi z nią w sprzeczności. Podczas spotkania z rodzicami warto więc, by pracownik poradni przekazał im wiedzę o tym, jak mogą skutecznie motywować swoje pociechy, ale również o tym, jak tego robić nie należy. Warto zwrócić uwagę na popularne, ale błędne przekonania – dotyczące np. wymierzania kar, stosowania zakazów i nakazów (czyli przymusu), a także materialnych nagród.
Warto zacząć od tego, że im bliższa jest więź dziecka z rodzicem, tym większa będzie wewnętrzna motywacja samego dziecka do postępowania w taki sposób, by rodzic był z niego zadowolony. Rodzice powinni mieć świadomość, że okazywana przez nich radość i zadowolenie z zachowania dziecka jest dla niego jedną z najsilniejszych nagród – zwłaszcza jeśli jest to dziecko młodsze, choć zasada ta dotyczy również nastolatków. To właśnie dlatego wyrazy uznania, pochwały czy choćby uśmiech wdzięczności mamy czy taty są często w stanie zwiększyć motywację dziecka i sprawić, że będzie ono chętniej podejmowało nagrodzone w ten sposób czynności.
Z drugiej strony dzieci mają też inne potrzeby, w tym zabawy i przyjemności (również ważne dla ich rozwoju), które mogą stać w opozycji wobec obowiązków i czasem przeważać. Wówczas dziecko woli bawić się, niż sprzątać pokój, albo grać na komputerze, zamiast odrabiać lekcje. To często złości rodziców, bo wiąże się z ignorowaniem ich próśb i poleceń. A w złości łatwo popełnić błąd – nakrzyczeć na dziecko czy je ukarać („szlabanem” na komputer lub odebraniem ukochanej zabawki). Takie sytuacje są próbą dla więzi rodzica z dzieckiem i nie służą żadnej ze stron. Na szczęście można je rozwiązać inaczej.
Zrozumieć motywację
Informowanie rodziców o samych metodach motywacyjnych nie przyniesie efektu, jeśli nie będą rozumieli, dlaczego te metody działają. Podczas spotkania warto więc przeznaczyć trochę czasu na zwięzły i przystępny miniwykład poświęcony najważniejszym faktom dotyczącym mechanizmów motywacyjnych. Pracownik poradni może opowiedzieć rodzicom zrozumiałym dla nich językiem na temat:
1. Rozróżnienia na motywację zewnętrzną i wewnętrzną:
- Motywacja zewnętrzna jest uzależniona od płynących z zewnątrz wzmocnień, m.in. nagród lub kar. Kierując się tą motywacją, robimy coś, bo chcemy coś osiągnąć (nagroda) lub czegoś uniknąć (kara), np. dziecko uczy się do sprawdzianu z przedmiotu, którego nie lubi, bo za dobrą ocenę rodzice obiecali mu pójście do kina.
- Motywacja wewnętrzna to ta, którą kierujemy się, kiedy robimy coś z własnej potrzeby – dla przyjemności albo samorozwoju (czyli własnej satysfakcji). Ten rodzaj motywacji działa, kiedy dziecko bawi się lub rozwiązuje ciekawe zadanie z ulubionego przedmiotu. Nie trzeba go wówczas dodatkowo motywować, a nawet może to być niewskazane. Zbyt duża zewnętrzna nagroda, zwłaszcza materialna, może sprawić, że dziecko zacznie myśleć, że wykonuje daną czynność nie dla własnej przyjemności, ale dla nagrody – motywacja wewnętrzna osłabnie, a wzrośnie rola motywacji zewnętrznej. Jest to oczywiście proces, którego dziecko sobie nie uświadamia.
2. Mechanizmów działania nagrody i kary:
- Nagroda (o ile jest atrakcyjna dla dziecka) motywuje je do powtarzania danej czynności po to, by ponownie uzyskać nagrodę. Jeśli jednak rodzice stosują głównie nagrody materialne, zachodzi ryzyko, że dziecko stanie się „interesowne” i będzie podejmować się tylko tego, co przyniesie nagrodę.
- Bardzo cenne i korzystne dla rozwoju są tzw. nagrody społeczne
