OPUBLIKOWANO: 26 CZERWCA 2017

Interwencja kryzysowa w przypadku próby lub śmierci samobójczej ucznia. Część I

Opracowała: Jagna Niepokólczycka-Gac, pedagog, socjoterapeuta, wieloletni kurator społecznego sądu rodzinnego i dla nieletnich

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 199).

Stres jest nieodłącznym elementem życia każdego człowieka, towarzyszy nam od najmłodszych lat. Jego średnie nasilenie daje siłę napędową, pozwala podejmować niezbędne życiowe decyzje. Jeżeli jednak odczuwamy stres o bardzo wysokim nasileniu, wraz z nim pojawia się stres pourazowy, który nie tylko dezorganizuje życie, ale również mu zagraża. Jednym z takich stresorów jest śmierć bliskiej osoby, zwłaszcza jeżeli jest to śmierć nagła i nieoczekiwana. Takim zdarzeniem jest również próba samobójcza, która nierzadko kończy się śmiercią młodego człowieka. Wywołuje ona w środowisku samobójcy chaos, który wymaga uporządkowania, w przeciwnym wypadku decyzję o podobnym rozwiązaniu swoich problemów podejmują kolejne osoby z otoczenia. Śmierć samobójcza może popchnąć do targnięcia się na swoje życie zwłaszcza dzieci, które są bardzo spontaniczne w swoich reakcjach. Dlatego, jeżeli w szkole pojawia się traumatyczne w odbiorze zdarzenie, konieczne jest podjęcie kroków interwencyjnych, czyli rozpoczęcie tzw. interwencji kryzysowej.

Kryzys

Śmierć samobójcza jednego z członków społeczności szkolnej wywołuje kryzys, który destabilizuje funkcjonowanie placówki. Powoduje on, że procesy adaptacyjne, zwłaszcza uczniów, stają się mniej skuteczne. Dzieci czują się załamane, osamotnione, zdezorientowane, tracą równowagę psychiczną i emocjonalną. Pojawiają się złożone, trudne do odreagowania i kontroli, bardzo intensywne emocje. Dominuje odczucie braku zrozumienia przez otoczenie, zagrożenia i izolacji.

Należy przy tym pamiętać, że kryzys psychologiczny jest indywidualnym i subiektywnym zjawiskiem. Reakcja osoby nim dotkniętej zależna jest od struktury osobowości oraz struktury poznawczej, uwarunkowań społecznych, które są osobnicze i zupełnie różne. Niezależnie jednak o tych czynników, osoba będąca w kryzysie zachowuje się w sposób trudny do przewidzenia. Jej reakcje mogą być zaskakujące i nieprzemyślane. Pojawiają się płacz, wybuchy złości, krzyk, apatia, wycofanie, stupor, nadmierne pobudzenie, jak również zachowania agresywne oraz autoagresywne. Osoby w kryzysie domagają się informacji o okoliczności zdarzenia, zapominają o jedzeniu, piciu, odpoczynku. Mogą pojawić się u nich nieświadome reakcje fizjologiczne. Należy zwrócić uwagę nauczycieli na to, że niekiedy osoby w kryzysie mogą izolować się od innych i ukrywać swoje trudności. Efektem przeżywanego szoku mogą być kłopoty ze snem, nawracające, natrętne koszmary przeżywane również na jawie, a także brak apetytu i problemy z pamięcią, koncentracją uwagi.

Fazy kryzysu

Przebieg każdego kryzysu charakteryzuje się występowaniem faz:

1. Faza konfrontacji z wydarzeniem wywołującym kryzys – jednostka doświadcza nieskuteczności wykorzystywanych dotąd sposobów radzenia sobie z trudną sytuacją, zarówno pozostających w jej dyspozycji, jak i pochodzących z zewnętrznych źródeł pomocowych. W efekcie pojawia się intensywna reakcja emocjonalna, która charakteryzuje się głównie wzrostem napięcia, obecnością niepokoju i lęku.
2. Faza narastającego napięcia – pojawia się przekonanie, że przerastający jednostkę problem jest nie do pokonania. Doświadcza ona uczucia bycia pokonaną, utraty kontroli nad własnym życiem. Powoduje to dalszy wzrost napięcia i destruktywne poczucie zaniżenia samooceny.
3. Faza mobilizacji