STAN PRAWNY NA 6 LISTOPADA 2020 Statut przedszkola publicznego – praktyczne porady Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego. Zaktualizował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą. Ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły. Lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół. Autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.), • Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 283), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie za-sad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1280) • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2017 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (Dz.U. z 2017 r. poz. 1635). Pierwszy statut przedszkola samorządowego jest nadawany w drodze uchwały rady gminy, czyli organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, co oznacza, że powinien być zredagowany zgodnie z zasadami określonymi w Rozporządzeniu w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”. Konieczność ta wynika z treści § 141 ww. aktu. Zgodnie z nim do projektów uchwał stosuje się odpowiednio zasady wyrażone w dziale V (z wyjątkiem § 132), w dziale I w rozdziałach 1–7 oraz w dziale II Rozporządzenia. Warto zapoznać się z zasadami redago-wania aktów prawnych, do których należy też statut przedszkola. Jak stosujemy zasady techniki prawodawczej? Rozporządzenie w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” formułuje cały szereg prawideł, zgodnie z którymi należy redagować uchwałę, zatem regulacje statutu przedszkola, jako za-łącznika do uchwały, muszą być również do nich dostosowane. Zgodnie z § 7 i następnymi przepisami Rozporządzenia zdania redaguje się według powszechnie przyjętych reguł składni języka polskiego, unikając zdań wielokrotnie złożonych. Należy posługiwać się poprawnymi wyrażeniami językowymi (określeniami) w ich podstawowym i ogólnie przyjętym znaczeniu. Powinno się natomiast unikać: • określeń specjalistycznych, o ile ich użycie nie jest powodowane zapewnieniem nale-żytej precyzji tekstu, • określeń lub zapożyczeń obcojęzycznych, chyba że nie mają dokładnego odpowiedni-ka w języku polskim, • nowo tworzonych pojęć lub struktur językowych, chyba że w dotychczasowym słow-nictwie polskim brakuje odpowiedniego określenia. Do oznaczenia jednakowych pojęć należy używać jednakowych określeń, a różnych pojęć nie oznacza się tymi samymi określeniami. Przykładowo, jeśli w jednym przepisie statutu posłu-gujemy się zwrotem „nauczyciele” i w następnym chcemy użyć go w tym samym znaczeniu, nie powinniśmy wprowadzać innego pojęcia, np. „grono pedagogiczne”. W tekście niebędą-cym aktem prawnym taka zmiana może być korzystna, ale w statucie wprowadza tylko chaos pojęciowy. Innymi słowy, raz użyte określania powinny być powtarzane, jeżeli chcemy od-wołać się do tego samego pojęcia, służy to bowiem czytelności aktu prawnego. Zasady dzielenia przepisów statutu na poszczególne jednostki redakcyjne określa § 54 i na-stępne ww. Rozporządzenia. Oczywiście wprost przepisy te odnoszą się do budowy ustaw, ale zauważyć należy, że na podstawie § 141 Rozporządzenia stosujemy je odpowiednio również do uchwał, a zatem także do statutów przedszkoli samorządowych przyjmowanych w drodze uchwały. Nadmienić tu warto, że regulacje Rozporządzenia są niestety stosunkowo nieczytel-ne, gdyż przywołany § 141 nakazuje dodatkowo stosowanie odpowiednio regulacji działu V tego aktu, w tym § 124. Jest to konieczne, ponieważ dla uchwał, a więc również i statutów przedszkoli samorządowych, podstawową jednostką redakcyjną jest paragraf. Paragrafy moż-na dzielić na ustępy, ustępy na punkty, punkty na litery, litery na tiret, a tiret na podwójne tiret. Przykładowy paragraf podzielony na ustępy wygląda następująco: § 1 Zadania nauczyciela 1. Nauczyciel prowadzi pracę dydaktyczno-wychowawczą i opiekuńczą oraz jest odpowiedzialny za jakość i wyniki tej pracy i bezpieczeństwo powierzonych jego opiece wychowanków. 2. Nauczyciel tworzy własny warsztat pracy dydaktycznej, dba o pomoce i sprzęt przedszkola. 3. Nauczyciel aktywnie bierze udział w życiu przedszkola, w szczególności uczestnicząc w uroczystościach i imprezach organizowanych przez przedszkole. § 2 Zadania w zakresie zapewniania bezpieczeństwa wychowanków 1. Nauczyciel jest odpowiedzialny za życie, zdrowie i bezpieczeństwo wychowanków, nad którymi sprawuje opiekę podczas zajęć edukacyjnych organizowanych przez przedszkole. 2. Nauczyciel jest zobowiązany skrupulatnie przestrzegać i stosować przepisy i zarządzenia BHP i przeciwpożarowe, a także odbywać wymagane szkolenia z tego zakresu. W celu uporządkowania przepisów statutu paragrafy można grupować w jednostki systematy-zacyjne, czyli w rozdziały. W odrębnym rozdziale można np. zawrzeć regulacje (paragrafy) dotyczące organów przedszkola: Rozdział 5 Organy przedszkola § 11 Organami przedszkola są: 1) dyrektor; 2) rada pedagogiczna; 3) rada rodziców. § 12 Dyrektor przedszkola 1. Do kompetencji dyrektora przedszkola należy: 1) kierowanie bieżącą działalnością przedszkola i reprezentowanie go na zewnątrz; 2) sprawowanie nadzoru pedagogicznego. W przykładowym § 12 mamy do czynienia z ustępem zawierającym wyliczenie, które również należy zredagować zgodnie z zasadami określonymi w Rozporządzeniu. Stosownie do niego w obrębie ustępu zawierającego wyliczenie wyróżnia się dwie części: wprowadzenie do wyliczenia i punkty. Wyliczenie może kończyć się częścią wspólną, odnoszącą się do wszyst-kich punktów. Po części wspólnej nie dodaje się kolejnej samodzielnej myśli; w razie potrzeby formułuje się ją w kolejnym ustępie. 1. Do kompetencji stanowiących rady pedagogicznej należy: 1) zatwierdzenie planów pracy przedszkola po zaopiniowaniu przez radę rodziców; 2) ustalanie organizacji doskonalenia zawodowego nauczycieli; 3) uchwalanie statutu przedszkola i zmian statutu przedszkola. 2. Rada pedagogiczna opiniuje w szczególności: 1) organizację pracy przedszkola, w tym zwłaszcza tygodniowy rozkład zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych; 2) projekt planu finansowego przedszkola; 3) wnioski dyrektora o przyznanie nauczycielom odznaczeń, nagród i innych wyróżnień. 3. Rada pedagogiczna może wystąpić z wnioskiem o odwołanie nauczyciela ze stanowiska dyrektora lub z innego stanowiska kierowniczego. To jednak nie koniec możliwości prowadzenia wyliczeń, gdyż zasady techniki prawodawczej dopuszczają wprowadzanie w obrębie punktów dalszego wyliczenia, poprzez litery, a w obrę-bie liter – kolejnego, poprzez wprowadzenie tiret. Przykładowe regulacje mogą wyglądać następująco: 1. Kompetencje dyrektora: 1) kieruje bieżącą działalnością dydaktyczno-wychowawczą przedszkola; 2) reprezentuje przedszkole na zewnątrz; 3) sprawuje nadzór pedagogiczny; 4) sprawuje opiekę nad wychowankami i stwarza warunki harmonijnego rozwoju psychofizycznego przez aktywne działanie prozdrowotne; 5) realizuje uchwały Rady Rodziców i Rady Pedagogicznej, podjęte w ramach ich kompetencji stanowiących; 6) dysponuje środkami określonymi w planie finansowym przedszkola zaopiniowanym przez Radę Rodziców i ponosi odpowiedzialność za ich prawidłowe wykorzystanie; 7) wykonuje zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa wychowankom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez przedszkole; 8) jest kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w przedszkolu nauczycieli i pracowników niebędących nauczycielami; w zakresie tej kompetencji dyrektor w szczególności decyduje w sprawach: a) zatrudniania i zwalniania nauczycieli i innych pracowników – zgodnie z obowiązującymi przepisami, b) przyznawania nagród i wymierzania kar porządkowych nauczycielom i innym pracownikom, c) występowania z wnioskiem, po zasięgnięciu opinii Rady Pedagogicznej, w sprawach odznaczeń, nagród i innych wyróżnień dla nauczycieli i pozostałych pracowników. Ważne jest również, w jaki sposób kończymy ustępy, wyliczenia itd., czy używamy kropki, przecinka, czy średnika. Każdy ustęp niezawierający wyliczenia kończymy kropką, ale już każdy punkt kończy się średnikiem, a ostatni kropką, chyba że wyliczenie kończy się częścią wspólną odnoszącą się do wszystkich punktów. W takim przypadku kropkę stawia się po czę-ści wspólnej, a każdy punkt, z wyjątkiem ostatniego, kończy się przecinkiem. Wyliczenie w obrębie punktów oznacza się małymi literami alfabetu łacińskiego, z wyłączeniem liter właściwych tylko językowi polskiemu (ą, ć, ę, ł, ń, ó, ś, ż, ź), z nawiasem z prawej strony, z zachowaniem ciągłości alfabetycznej w obrębie punktu. Jak odsyłać do regulacji innych przepisów? Zgodnie z odpowiednio stosowanym przepisem § 4 ust. 1 w związku z § 141 Rozporządzenia w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” uchwała nie może powtarzać przepisów zawartych w ustawach. Jest to zasada ogólna, do której należy stosować się zawsze, gdy tylko jest to możliwe Często jednak zdarza się, że same przepisy nakazują złamanie tej zasady, co widać na przywołanych wyżej przykładach. Otóż w tym miejscu, gdzie określają one kompetencje dyrektora, stanowią powtórzenie regulacji art. 68 Ustawy Prawo oświatowe, co oczywiście może się wydawać złamaniem zasady niepowtarzania regulacji ustaw. Problem jednak w tym, że samo Prawo oświatowe w art. 102 ust. 1 pkt 8 wskazuje, by statut szczegółowo określał kompetencje organów przedszkola, do których należy również jego dyrektor. Ponieważ określenie kompetencji ma być szczegółowe, nie da się go dokonać inaczej niż przez powtórzenie regulacji aktów wyższego rzędu, które owe kompetencje wymieniają – czyli przez powtórzenie przepisów Prawa oświatowego. Warto jednak wskazać przykłady takich regulacji statutu, które nie powinny być przepisanymi postanowieniami innych aktów, lecz jedynie się do nich odwoływać. Regulacja art. 102 ust. 1 pkt 3 Prawa oświatowego wymaga, aby statut przedszkola określał m.in. cele i zadania przed-szkola wynikające z przepisów prawa, w tym w zakresie udzielania dzieciom pomocy psycho-logiczno-pedagogicznej. Statut określa zatem cele i zadania, ale nie podaje już zasad udziela-nia pomocy. Te z kolei wskazane są w Rozporządzeniu w sprawie zasad udzielania i organi-zacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placów-kach. Przykładowy zapis może zatem wyglądać następująco: 1. Zasady udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w placówce przedszkolnej określa Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. W ten sposób statut nie popełnia błędu polegającego na kopiowaniu regulacji aktu wyższego rzędu, jakim jest w tym przypadku ww. Rozporządzenie. Brak powtórzeń ma z kolei tę zaletę, że zmiana regulacji rozporządzenia nie spowoduje konieczności nowelizacji przepisów samego statutu, gdyż jedynie odsyłają one do aktualnie obowiązujących regulacji rozporządzenia. Można posłużyć się jeszcze innym przykładem właściwego odesłania do przepisów. Otóż Prawo oświatowe wymaga, aby w statucie został określony sposób realizacji zadań przed-szkola, z uwzględnieniem wspomagania indywidualnego rozwoju dziecka oraz wspomagania rodziny w wychowaniu dziecka i przygotowaniu go do nauki w szkole, a w przypadku dzieci niepełnosprawnych – ze szczególnym uwzględnieniem rodzaju i stopnia niepełnosprawności. Statut przedszkola może zatem zawierać zapis: 1. W przedszkolu działa zespół wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, w składzie przewidzianym w § 3 Rozporządzenia w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci. Konieczność stosowania się do regulacji Rozporządzenia w sprawie „Zasad techniki prawo-dawczej” jest oczywiście pewnym obciążeniem dla podmiotu, który będzie przygotowywał zmiany w statucie przedszkola samorządowego, wymaga bowiem poznania określonych przepisami tego aktu zasad. Warto jednak zauważyć, że ich konsekwentne stosowanie ma istotne zalety, gdyż pozwala na zachowanie przejrzystości statutu, a co za tym idzie, ułatwia stosowanie jego postanowień.