OPUBLIKOWANO: 31 MAJA 2017
Samookaleczenia u dzieci i młodzieży – przyczyny i interwencja
Autoagresja to jeden z poważniejszych problemów, jaki dotyka dzieci i młodzież, jednym z jej objawów są samookaleczenia. Są one na tyle niebezpieczna dla rozwoju psychofizycznego, że należy zwrócić na nie szczególną uwagę zarówno podczas prowadzonej diagnozy, jak i w kontekście podnoszenia ogólnej świadomości osób pracujących z młodymi ludźmi. Jednocześnie objawy samookaleczeń są tak złożone i niejednoznaczne, że nierzadko trudno dostrzec problem, który stopniowo narasta.
Przejawy samookaleczeń
Samookaleczenie przeważnie kojarzy się z nacięciami na przedramionach lub udach, dokonywanymi ostrym narzędziem. Tymczasem jest to każde działanie, którego celem jest uszkodzenie własnego ciała, m.in.:
- nakłuwanie ciała szpilką i wyciskanie krwi,
- wyszywanie na skórze „wzorków” igłą i nitką,
- przypalanie skóry ogniem za pomocą zapalniczki,
- głębokie ugryzienia własnego ciała,
- nagryzanie warg i/lub wnętrza policzków do krwi,
- zachowania kompulsywne: obgryzanie paznokci oraz trichotillomania – przymusowe wyrywanie sobie włosów,
- podejmowanie zachowań ryzykownych,
- drapanie, rozdrapywanie istniejących już ran lub delikatnego naskórka, rzadziej rogówki, co robią głównie dzieci niepełnosprawne umysłowo,
- uderzenia powodujące sińce i krwiaki, tłuczenie głową o ścianę, uderzanie głowy twardym przedmiotem, niekiedy aż do utraty przytomności.
Przyczyny samookaleczeń
Zazwyczaj w aktach autoagresji dostrzega się problemy społeczno-wychowawcze. Tymczasem równie często odpowiedzialne za samookaleczenia są przyczyny biologiczne, na które uwarunkowania fizyczno-społeczne, w jakich rozwija się dziecko, nie mają zupełnie wpływu lub mają nieznaczny.
- Uwarunkowania biologiczne
Pierwszą grupą należącą do uwarunkowań biologicznych jest grupa anomalii biochemicznych. Prowadzone badania wykazały zaburzenia w obrębie zbyt niskiego poziomu serotoniny oraz podwyższonego poziomu dopaminy. Natomiast u autystycznych raniących się dzieci stwierdzono zbyt niski poziom wapnia. Chociaż prawidłowa organizacja czasu i aktywności dziecka może znacznie zmniejszyć negatywną aktywność, to jednak osiągnięcie pozytywnych efektów w takich przypadkach wymaga podania suplementów diety, uzupełniających braki w organizmie. Ważna jest również modyfikacja diety, a zwłaszcza wycofanie produktów alergizujących dziecko, sztucznych barwników oraz konserwantów.
Ataki autoagresji sprowadzające się do uderzania głową o ścianę, bicia się otwartą dłonią w uszy lub głowę, gryzienia rąk, uderzania się dłońmi w podbródek, uderzania kolanami w twarz, drapania się po twarzy i ramionach mogą być powiązane z atakami epilepsji. Zazwyczaj ich nasilenie jest związane z okresem dojrzewania i wiążącymi się z nimi zmianami hormonalnymi. Nasilać je mogą czynniki stresogenne w środowisku, w jakim przebywa dziecko, np. hałas, błyski świetlne, ale również nadmierne wymagania stawiane nastolatkowi lub doświadczanie przez niego przemocy. Aby wyeliminować epilepsję jako przyczynę zachowań autoagresywnych prowadzących do samookaleczeń, należy wykonać podstawowe badania neurologiczne, w tym EEG.
Do samookaleczeń mogą prowadzić również
