OPUBLIKOWANO: 11 MAJA 2017
Zachowania autoagresywne wśród dzieci i młodzieży
Dojrzewanie, to jeden z najtrudniejszych momentów w życiu człowieka. Burza hormonalna, uczenie się ról społecznych czy nabywanie umiejętności koniecznych do prawidłowego funkcjonowania w dorosłym życiu nie ułatwiają startu w dorosłe życie. Konsekwencją splotu czynników wewnętrznych i zewnętrznych, które dotykają dziecko, są jego autoagresywne zachowania. Samookaleczenia i próby samobójcze są jednym z najbardziej niebezpiecznych zachowań ryzykownych wieku adolescencji, ponieważ bezpośrednio mogą prowadzić do śmierci dziecka. Dlatego też w przypadku zachowań suicydalnych działania profilaktyczne są wyjątkowo istotne. Tymczasem wiedza na ich temat wśród osób pracujących z dziećmi i młodzieżą jest zaskakująco niska i opiera się głównie na przekazywanych nierzadko fałszywych przekonaniach. Ponieważ jedną z najważniejszych ról, jakie odgrywają pracownicy poradni, jest podnoszenie świadomości społecznej zarówno rodziców, jak i pracowników pedagogicznych placówek oświatowych powinni oni mieć gruntowną wiedzę o zachowaniach autoagresywnych dzieci i młodzieży.
Czynniki biologiczne
Podstawową przyczyną zachowań autoagresywnych są wzmacniane przez niekorzystne czynniki społeczne uwarunkowania biologiczne. Jednym z nich jest płeć. Ponad 80% samobójstw popełniają mężczyźni. Istnieje u nich ścisła korelacja pomiędzy stanami lękowymi a aktami samounicestwienia. W ich przypadku są to również zamachy, których jednoznacznym celem jest odebranie sobie życia. Kobiety rzadziej podejmują próby samobójcze i mają one raczej charakter ostrzeżenia, wołania o pomoc niż chęci rzeczywistego odebrania sobie życia.
Okres późnej adolescencji jest etapem w życiu, podczas którego uaktywniają się zaburzenia psychiczne. Szczególnie niebezpieczny jest wiek pomiędzy piętnastym a dwudziestym czwartym rokiem życia, kiedy to przeważnie następuje pierwszy rzut psychozy maniakalno-depresyjnej, zwanej inaczej chorobą afektywną dwubiegunową lub cyklofrenią. Jest ona poważnym zaburzeniem psychicznym, którą chorzy w wysokim stopniu mogą sobie zagrażać. Stan depresji u cierpiących na chorobę afektywną dwubiegunową może prowadzić do poczucia utraty sensu życia, pragnienia śmierci, myśli i zachowań samobójczych. Prawie dwie trzecie osób dopuszczających się prób samobójczych cierpi na depresję. Około 15% osób pozostających w tym stanie ostatecznie popełnia samobójstwo. Zagrożenie nim wzrasta, jeżeli depresji towarzyszą inne czynniki chorobowe, zwłaszcza bezsenność oraz przewlekły ból. Niesprzyjającym warunkiem nasilającym destruktywne zachowania jest poczucie osamotnienia towarzyszące osobie depresyjnej. Depresja paradoksalnie nie jest najgroźniejsza w momencie jej największego nasilenia. Jej destruktywny charakter jest najbardziej niebezpieczny na początku choroby i w momencie jej ustępowania. Na tyle wzrasta wtedy siła wewnętrzna chorego, aby mógł zrealizować swoje niszczące zamiary. W manii pacjent ma poczucie zwiększonej energii, aktywności życiowej oraz nieograniczonych, wręcz boskich możliwości. Niejednokrotnie w związku z tym może wówczas podejmować niekontrolowane, lekkomyślne i wysoce niebezpieczne dla siebie zachowania, np. nadmiernie szybką jazdę samochodem, wspinaczkę wysokogórską bez zabezpieczenia, które mogą skutkować śmiercią.
Depresja może również występować samoistnie. Jedną z jej przyczyn są zaburzenia związane z szeroko rozumianym spektrum autyzmu, w tym z zespołem Aspergera. Obarczone nim dzieci nie uczą się na własnych błędach, dlatego nie potrafią adaptować się do zmian. Mają trudności z komunikacją interpersonalną i tworzeniem relacji społecznych. Poczucie samotności i wykluczenia społecznego powoduje, że cierpią na nawroty depresji, która jest przyczyną samookaleczeń oraz prób samobójczych.
Wpływ środków psychoaktywnych
Akceleratorem zachowań samobójczych są substancje psychoaktywne. Najbardziej niebezpieczny jest alkohol, a także, ostatnio modne wśród młodzieży, dopalacze oraz pochodne LSD. Samobójstwa dokonywane pod wpływem alkoholu różnią się od aktów samounicestwienia dokonywanych pod wpływem stanów depresyjnych. Przeważnie poprzedzają je trudne dla pacjenta zdarzenia losowe, przykładowo utrata kogoś bliskiego, sytuacje konfliktowe, kryzysy osobiste.
Postrzeganie własnego ciała
