OPUBLIKOWANO: 10 KWIETNIA 2017
Czy reforma emerytalna wpłynie na prawo do emerytur nauczycielskich?
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1379 ze zm.),
- Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.),
- Ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r. poz. 38).
Uprawnienia emerytalne nauczycieli reguluje sama nauczycielska pragmatyka, czyli Karta nauczyciela, jak również Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Karta nauczyciela stosowana jest jednak w ograniczonym zakresie, dotyczącym wyłącznie emerytur wcześniejszych, tzw. nauczycielskich emerytur bez względu na wiek. Prawo do nich wynika z art. 88 Karty, który przyznaje prawo do przejścia na wcześniejszą emeryturę nauczycielom, którzy mają 30-letni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze. Nauczyciele szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich muszą mieć 25-letni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym.
Zgodnie z art. 86 Karty nauczyciela nauczyciel zaliczany jest do pracowników wykonujących pracę w szczególnym charakterze, przy czym do wymaganego okresu 20 lat pracy w tym charakterze zalicza się tylko okres pracy w wymiarze co najmniej połowy obowiązkowego wymiaru zajęć. Uprawnienie do wcześniejszej emerytury zostało jednak przez ustawodawcę ograniczone w zależności od daty urodzenia nauczyciela, bowiem zgodnie z art. 88 ust. 2a Karty nauczyciela urodzeni po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r., zachowują prawo do przejścia na emeryturę bez względu na wiek, jeżeli:
- spełnili warunki dotyczące okresów zatrudnienia w ciągu 10 lat od dnia wejścia w życie Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, czyli do 31 grudnia 2008 r.,
- nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa.
W konsekwencji nauczyciele urodzeni po 31 grudnia 1948 r., którzy do końca 2008 r. nie nabyli praw do wcześniejszej emerytury, utracili możliwość jej uzyskania.
Co jednak istotne, nadal aktywna zawodowo jest spora grupa nauczycieli, którzy nabyli do końca 2008 r. prawo do emerytury bez względu na wiek, ale nie skorzystali z niej. Pojawia się więc pytanie, w jaki sposób na ich uprawnienia wpłynie reforma obniżająca wiek emerytalny.
Emerytury na zasadach ogólnych
Aktem regulującym uprawnienia emerytalne jest Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Określa ona:
- warunki nabywania prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych,
- zasady ustalania wysokości świadczeń,
- zasady i tryb przyznawania oraz wypłaty świadczeń.
Ustawa ta zawiera odmienne regulacje dla różnych grup ubezpieczonych, podzielonych na trzy różne kategorie wiekowe:
