OPUBLIKOWANO: 20 MARCA 2017
Ręka prawa czy lewa? Pojęcie lateralizacji
Lateralizacja to przewaga jednej strony ciała nad drugą podczas wykonywania ruchów w procesie postępującego rozwoju dziecka, nazywana również przez Martę Bogdanowicz „asymetrią funkcjonalną”. Proces lateralizacji to niezwykle ważny i nieodłączny element rozwoju młodego organizmu, to funkcjonalna dominacja; etap, w którym przewagę osiąga jedna z półkul mózgowych.
Każda z półkul odpowiedzialna jest za inne zadania wykonywane przez kończyny dolne i górne, lewe i prawe. Wiodąca ręka prawa wykonuje najważniejszą część zadania, a ręka lewa jedynie ją wspiera, będąc tzw. tłem ruchowym. Hanna Spionek posługuje się określeniem „ekonomii motorycznej”, która ma miejsce, gdy dominująca kończyna jest wspierana przez drugą, oraz kiedy oko dominujące znajduje się po stronie sprawniejszej ręki. Wówczas wytwarza się korzystny układ ręka–oko, będący podstawą koordynacji wzrokowo-ruchowej. Harmonijny przebieg współpracy narządów po tej samej stronie ciała jest potrzebny, a nawet pożądany dla właściwego funkcjonowania organizmu.
Odpowiedzialność za mowę i wszystkie funkcje językowe znajduje się w lewej półkuli mózgu, podobnie jak rozumowanie, logika i motoryczne programowanie. Prawa półkula odpowiedzialna jest za zarządzanie percepcją przestrzenną, zdolności muzyczne i plastyczne, mimikę oraz emocje. Obie półkule odpowiedzialne są za wzrok, słuch i zdolności matematyczne. Stopień lateralizacji wśród ludzi jest bardzo różny i nie jesteśmy całkowicie zdominowani przez jedną stronę mózgu, o wielu sytuacjach decydujemy sami. Wynika to ze stałej łączności między półkulami.
Model lateralizacji u osób leworęcznych jest znacznie bardziej skomplikowany, u każdego może przebiegać inaczej. W niektórych przypadkach przebiega tak samo jak u osób praworęcznych, z kolei u innych jest odwrócony, wtedy za funkcje językowe odpowiada prawa półkula. Wyróżnia się też osoby, u których lateralizacja jest mieszana, czyli za językowe funkcje odpowiadają obie strony, nazywana lateralizacją skrzyżowaną. Wyróżnia się także lateralizację nieustaloną (nazywaną również lateralizacją osłabioną), która charakteryzuje się brakiem dominacji któregokolwiek narządu ruchu czy zmysłu. U osób tych występuje obuoczność, oburęczność i obunożność. Dzieci najczęściej z niej wyrastają, choć u niektórych trwa do końca życia.
Rozwój lateralizacji
