OPUBLIKOWANO: 31 STYCZNIA 2017
Metody badawcze w nadzorze pedagogicznym – ankiety i obserwacje
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1943 ze zm.),
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2015 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2015 r. poz. 1270),
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 sierpnia 2015 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U z 2015 r. poz. 1214).
Od kilkunastu lat w systemie edukacji upowszechniły się, za sprawą nadzoru pedagogicznego, metody badawcze mające na celu diagnozę i ewaluację podejmowanych działań w zakresie wychowania, nauczania i opieki. Kolejne rozporządzenia dotyczące nadzoru pedagogicznego wskazywały na konieczność podejmowania przez dyrektora i nauczycieli badań społecznych i pedagogicznych z wykorzystaniem specjalistycznych narzędzi badawczych. Ewaluacja stała się dla przedszkoli publicznych obowiązkiem i w tym zakresie powodowała konieczność systematycznego gromadzenia, analizowania i upowszechniania informacji dotyczących natury i wartości działań edukacyjnych. Nauczyciel stał się więc badaczem, który stosując metody badań społecznych, musi rozpoznać i ocenić efektywność podejmowanych działań. Planując ewaluację, dyrektor i nauczyciel mierzą się z problemem określenia zakresu badań pedagogicznych. Warto przypomnieć, że ewaluacja podejmowana może być na trzech poziomach:
- ewaluacja skuteczności funkcjonowania przedszkola jako instytucji,
- ewaluacja skuteczności realizowanych w przedszkolu programów wychowawczych i dydaktycznych,
- ewaluacja podejmowanych przez nauczyciela działań, czyli tzw. autoewaluacja.
W zależności od zakresu ewaluacja może być planowana w różny sposób i w inny sposób wykorzystywane będą metody badawcze.
Kolejny problem związany z metodami badawczymi to ustalenie celu, przedmiotu, pytań kluczowych i kryteriów ewaluacji, które determinują kształt i charakter narzędzi badawczych. Podczas badania wymagań ewaluacyjnych określonych przez państwo dyrektor przedszkola i zespół ds. ewaluacji ma ułatwione zadanie, dlatego że wyżej wymienione zagadnienia są określone w treści wymagań
W celu opracowania właściwych metod badawczych należy określić, skąd pozyskać informację na temat poszczególnych wymagań – w tym celu trzeba ustalić:
- skąd pozyskać informacje,
- kto ma wiedzę na ten temat,
- w jaki sposób pozyskać potrzebne informacje.
W badaniach edukacyjnych stosujemy metody ilościowe i jakościowe. Badania ilościowe to głównie sondaże kwestionariuszowe, które mogą być przeprowadzane wśród dużej grupy badanych. Pozwalają na uzyskanie odpowiedzi na podstawowe pytanie „ile?”, czyli jak często występuje dane zjawisko itp. Ważny w badaniach ilościowych jest odpowiedni dobór próby badawczej, który umożliwi przebadanie takiej liczby osób, by wyniki były reprezentatywne dla całej populacji. Badania ilościowe pozwalają na ustalenie, jak często w danej zbiorowości występuje określone zjawisko. W praktyce edukacyjnej przyjmuje się za reprezentacyjną grupę badawczą przekraczającą 100 osób.
Najczęściej stosowaną metodą ilościową są ankiety, które mogą być opracowane dla nauczycieli, rodziców czy przedstawicieli społeczności lokalnej. W badaniach edukacyjnych stosowane są różne sposoby przeprowadzania ankiet, np.:
- ankiety przeprowadzane telefonicznie,
- badania on-line, czyli ankiety internetowe, które badany wypełnia samodzielnie bądź z pomocą ankietera,
- metoda polegająca na przeprowadzeniu wywiadu przy użyciu wersji papierowej, drukowanej.
Badania jakościowe stosowane są, gdy chcemy uzyskać odpowiedź na pytania „jak?” i „dlaczego?”. Służą interpretacji emocji i motywów działań. Pozwalają na identyfikację określonych zachowań, pokazują wzory myślenia, postępowania, przyzwyczajenia i reguły działań. Przykładowe badania jakościowe w ewaluacji to:
- wywiad z dyrektorem,
- wywiad grupowy z nauczycielami,
- wywiad grupowy z dziećmi,
- wywiad grupowy z rodzicami,
- wywiad grupowy z partnerami i samorządem,
- wywiad grupowy z pracownikami niepedagogicznymi,
- obserwacja zajęć,
- obserwacja placówki,
- analiza dokumentów,
- eksperyment.
Ankiety
