OPUBLIKOWANO: 11 STYCZNIA 2017
Uwaga, wypalenie!
Wypalenie zawodowe to niepokojące zjawisko, które może odbijać się negatywnie nie tylko na samopoczuciu osoby, która go doświadcza, ale też na funkcjonowaniu całej poradni. Warto więc zawczasu podjąć działania profilaktyczne, a zagrożonych wypaleniem pracowników otoczyć opieką.
Jak pokazują wyniki badań, osoby pracujące w zawodach usług społecznych są szczególnie narażone na wypalenie zawodowe. Wynika to przede wszystkim z dużego psychicznego obciążenia, jakie wiąże się z udzielaniem pomocy innym – zwłaszcza, że zawody te często są wybierane przez osoby, które mają tendencję do głębokiego angażowania się w swoje obowiązki i poświęcania się dla innych. To zwłaszcza one są zagrożone wypaleniem; jednak grozi ono nie tylko im.
Troska o skuteczne przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu jest dobra nie tylko dla zagrożonych wypaleniem osób, ale również dla całej placówki. Dzięki niej możemy podnieść efektywność pracy, zmniejszyć koszty związane z zachorowalnością i ograniczyć koszty rozwoju zawodowego pracowników (w tym zapobiegać ich fluktuacji – osoby wypalone często w końcu rezygnują z pracy), a także poprawić wizerunek placówki (niestety, wypaleni pracownicy nie są w stanie nawiązać dobrego kontaktu z osobami, z którymi pracują, przez co mogą być źle oceniani przez dzieci, młodzież i ich rodziców).
Problem, który niełatwo dostrzec
Wypalenie zawodowe pojawia się w konsekwencji długotrwałego, chronicznego stresu i psychicznego przeciążenia. Praca ponad psychiczne i fizyczne siły, nieumiejętność radzenia sobie ze stresem, brak równowagi między życiem zawodowym i osobistym, brak wsparcia, niedostatek kompetencji, by mierzyć się z ważnymi zadaniami, poczucie, że efekty nie są zadowalające w stosunku do nakładu pracy, lub że nasze starania są niedoceniane czy bezsensowne – wszystko to powoduje stres i sprzyja wypaleniu. Niestety, sam pracownik często tak tego nie spostrzega. Zauważa spadek formy, pogorszone samopoczucie czy obniżony nastrój, ale składa to raczej na karb trudnej sytuacji, w której się teraz znajduje i spodziewa się, że objawy miną. Z tego powodu osoby, które zaczynają się wypalać, zwykle nie przywiązują do swoich objawów dostatecznej wagi i nie szukają pomocy. Dzieje się tak również dlatego, że objawy wypalenia zawodowego postępują bardzo powoli (jest to proces, który trwa miesiące, a nawet lata), dlatego dla samego pracownika zachodząca w nim zmiana jest trudna do zaobserwowania.
Problem wypalenia może dotyczyć również osób z psychologicznym wykształceniem – choć łatwiej i wcześniej są one w stanie zaobserwować niepokojące objawy, mają też nierzadko większą wiedzę o profilaktyce, to jednak również często nie są w stanie zauważyć u siebie alarmujących sygnałów na wczesnym etapie. Z drugiej strony, wypalenie zawodowe jest zjawiskiem z obszaru psychologii pracy, która wcale nie musi być bliska psychologom pracującym z dziećmi i młodzieżą.
Paradoksalnie więc nierzadko to otoczenie danej osoby – jej koleżanki i koledzy, rodzina czy przełożony, a niestety często również podopieczni – jako pierwsze dostrzega obecność problemu. Z tego względu warto przyglądać się swoim pracownikom, oceniając, czy są w dobrej formie psychofizycznej.
Wypalenie – co to znaczy?
Zgodnie z definicją, wypalenie zawodowe jest stanem fizycznego, emocjonalnego i psychicznego wyczerpania, wynikającego z długotrwałego zaangażowania w sytuacje, które są obciążające pod względem emocjonalnym. Szczególnie zagrożone wypaleniem są osoby silnie zaangażowane w pracę, idealistycznie podchodzące do swoich obowiązków (a więc i wysoko stawiające sobie poprzeczkę) i perfekcjonistyczne. Jednak doświadczenie przedłużającego się stresu zwiększa ryzyko również u osób, które raczej nie wykazują takich cech. Mogą to być zarówno pracownicy z długim, jak i z krótkim stażem.
Znana badaczka wypalenia Christina Maslach wymienia trzy główne składniki (objawy) wypalenia w kolejności ich pojawiania się i nasilania:
- emocjonalne wyczerpanie
