STAN PRAWNY NA 17 GRUDNIA 2024

Urlop wychowawczy to jedno z uprawnień pracowniczych, z którego może skorzystać pracownik wychowujący małe dziecko. Udzielenie go pracownikowi zgodnie z przepisami wiąże się z określonymi procedurami oraz niezbędną dokumentacją. Jakie obowiązki ma w tej kwestii pracodawca, a jakie warunki musi spełnić pracownik?

Szczegółowo tematykę związaną z urlopem wychowawczym reguluje Kodeks pracy. Zgodnie z art. 186 § 1 k.p. prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przysługuje pracownikowi zatrudnionemu co najmniej sześć miesięcy. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia, więc jest to tzw. ogólny staż pracy, a nie okres zatrudnienia u danego pracodawcy. 

Jak wskazał Sąd Najwyższy w Uchwale z dnia 22 lutego 1979 r. (V PZP 7/78 OSN 1979 nr 5 poz. 85), do okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy pracy, bez względu na wymiar czasu pracy, długość przerw w zatrudnieniu czy sposób ustania stosunku pracy. Okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych również wlicza się do okresu zatrudnienia pracowniczego, od którego zależy nabycie prawa do urlopu wychowawczego – Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 18 czerwca 1998 r. (III AUa 269/98 OSA 1999 z. 5 poz. 26).

Wymiar urlopu wychowawczego

Pracownik może skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze do 35 miesięcy (jeden miesiąc jest przypisany do jednego z rodziców i nie można tego uprawnienia przenieść na drugiego rodzica). Urlop jest udzielany na czas nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy szósty rok życia. To oznacza, że jeżeli pracownica urodziła dziecko w 2019 r., to będzie mogła skorzystać z urlopu wychowawczego do 31 grudnia 2025 r. (oczywiście w ramach należnych 35 miesięcy).

Ważne!
Jeżeli dziecko wymaga osobistej opieki z powodu złego stanu zdrowia (co potwierdza orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności), pracownik może skorzystać z dodatkowego urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia (art. 186 § 3 k.p.). Urlop wychowawczy na dziecko niepełnosprawne przysługuje niezależnie od zwykłego urlopu wychowawczego. Rodzic dziecka niepełnosprawnego może więc korzystać z urlopu wychowawczego łącznie przez 72 miesiące.

Zgodnie z art. 186 § 4 k.p. każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka. Oznacza to, że jeden rodzic może skorzystać maksymalnie z 35 miesięcy urlopu wychowawczego. Jeżeli drugi rodzic nie wykorzysta miesiąca urlopu wychowawczego, to ten niewykorzystany miesiąc urlopu przepadnie.

Wyjątkowo, zgodnie z art. 186 § 9 k.p., prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze 36 miesięcy przysługuje rodzicowi samotnie wychowującemu dziecko, jeżeli:

• drugi rodzic dziecka nie żyje,
• drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska,
• drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu.

Również w sytuacji, gdy dziecko pozostaje pod opieką jednego opiekuna, przysługuje mu urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy.

Z urlopu wychowawczego mogą jednocześnie korzystać oboje rodzice lub opiekunowie dziecka. W takim przypadku łączny wymiar urlopu wychowawczego nie może przekraczać 36 miesięcy.

Przykład
Pracownik wystąpił o udzielenie 12 miesięcy urlopu wychowawczego. Równolegle z urlopu będzie korzystała pracownica, która jest matką dziecka. Po tym czasie rodzicom pozostanie do wykorzystania jeszcze 12 miesięcy urlopu (36 – 24 = 12). Możliwy jest także podział urlopu wychowawczego na części. Może być on wykorzystany w nie więcej niż pięciu częściach. Liczbę części urlopu ustala się na podstawie liczby złożonych wniosków o udzielenie urlopu. 

Pisemny wniosek o urlop wychowawczy

Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu wychowawczego, jeżeli złoży on w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu prawidłowo wypełniony wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej. Paragraf 18 Rozporządzenia w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków określa, jakie informacje powinny być zawarte we wniosku o urlop wychowawczy. Są to m.in.:

• imię i nazwisko pracownika,
• imię i nazwisko dziecka, na które ma być udzielony urlop wychowawczy albo jego część,
• wskazanie czasu, w jakim ma być udzielony urlop wychowawczy albo jego część na dane dziecko,
• wskazanie okresu urlopu wychowawczego, który dotychczas został wykorzystany na dane dziecko,
• określenie liczby części urlopu wychowawczego, z których dotychczas skorzystano na dane dziecko.

Do wniosku należy dołączyć: