STAN PRAWNY NA 18 STYCZNIA 2021 Sprawozdanie z realizacji planu nadzoru w przedszkolu po I półroczu Opracował: Wojciech Wasielewski, pracownik kuratorium oświaty, współpracownik ośrodka doskonalenia nauczycieli; prowadzi m.in. zajęcia z prawa oświatowego, ewaluacji i zarządzania oświatą; zajmuje się badaniami oświatowymi i doskonaleniem zawodowym nauczycieli; prelegent szkoleń dotyczących nadzoru pedagogicznego. Zaktualizował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą. Ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły. Lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół. Autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1327 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1551) • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2198). Obowiązujący obecnie model nadzoru pedagogicznego wskazuje na konieczność wykorzy-stywania badań oświatowych, w tym ewaluacji wewnętrznej, do doskonalenia działań podej-mowanych w przedszkolu w zakresie wychowania, kształcenia i edukacji. Zgodnie z aktualną definicją ewaluacji przedszkole przede wszystkim powinno gromadzić, analizować i komuni-kować informacje na temat wartości podejmowanych działań. Jednocześnie przedszkola zo-stały zobowiązane do wykorzystania wyników badań ewaluacyjnych podczas podejmowania decyzji skierowanych na osiąganie wysokiej jakości działań edukacyjnych. Podstawa prawna Dyrektor przedszkola jest zobligowany przepisami oświatowymi do przedstawiania radzie pedagogicznej wyników i wniosków ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego oraz infor-macji o działalności przedszkola. Wskazane w Ustawie Prawo oświatowe zadania dyrektora (art. 69 ust. 7) obejmują m.in. obowiązek przedstawiania radzie pedagogicznej nie rzadziej niż dwa razy w roku ogólnych wniosków wynikających ze sprawowanego nadzoru pedago-gicznego oraz informacji o działalności przedszkola. Zapisy Ustawy Prawo oświatowe uregu-lowały również jednoznacznie prerogatywy rady pedagogicznej w zakresie wykorzystania wyników nadzoru pedagogicznego, w tym wyników ewaluacji. Do kompetencji stanowiących rady pedagogicznej (art. 70 ust. 1 pkt 6 upo.) należy ustalanie sposobu wykorzystania wyni-ków nadzoru pedagogicznego w celu doskonalenia pracy przedszkola. Ten zapis zobowiązuje radę pedagogiczną do podjęcia uchwały stanowiącej m.in. o sposobie wykorzystania wnio-sków z ewaluacji wewnętrznej, kontroli i wspomagania do doskonalenia pracy przedszkola. Forma Przygotowanie sprawozdania nie jest wymagane żadnym zapisem prawa oświatowego, ale jest możliwą formą przedstawiania radzie pedagogicznej informacji o działalności przedszkola i wniosków z nadzoru pedagogicznego. Należy uznać, że dyrektor może określić dowolnie formę i sposób przedstawiania radzie pedagogicznej powyższych informacji, ale bez wątpienia powinno zostać to uregulowane w statucie przedszkola i regulaminie rady pedagogicznej. Termin przedłożenia sprawozdania po I półroczu radzie pedagogicznej, jeśli jest stosowane, również powinien zostać uregulowany w statucie i regulaminie rady pedagogicznej. Sprawozdanie przygotowywane po I półroczu z oczywistych względów jest podobne do sprawozdania na koniec roku szkolnego. Głównym celem podsumowania działań przedszkola po I półroczu jest sprawdzenie, na ile i w jakim stopniu realizowane są: • roczny plan nadzoru, • roczny plan pracy, • program wychowania przedszkolnego i podstawa programowa. Wymagania są, obok podstawy programowej, drugim ważnym dokumentem programowym przedszkola, wyznaczającym kierunki jego rozwoju. Planując zebranie rady pedagogicznej, na którym prezentowane są wyniki i wnioski z nadzoru pedagogicznego, dyrektor powinien zwrócić uwagę nauczycieli na ich odpowiedzialność nie tylko za realizację podstawy progra-mowej, ale również za realizację wymagań określonych przez Ministerstwo Edukacji Naro-dowej. Zawartość Zgodnie z art. 44 upo. działania podejmowane przez przedszkole w celu tworzenia optymal-nych warunków realizacji działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej, zapewnienia każdemu dziecku warunków niezbędnych do jego roz-woju, podnoszenia jakości pracy przedszkola i jego rozwoju organizacyjnego powinny doty-czyć: • efektów w zakresie kształcenia, wychowania i opieki oraz realizacji celów i zadań sta-tutowych, • organizacji procesów kształcenia, wychowania i opieki, • tworzenia warunków do rozwoju i aktywności dzieci, w tym ich kreatywności, • współpracy z rodzicami i środowiskiem lokalnym, • zarządzania przedszkolem. Przebieg zebrania rady pedagogicznej Przygotowując sprawozdanie, dyrektor musi przemyśleć i zaplanować przebieg zebrania rady pedagogicznej, tak aby odpowiednio wcześniej zgromadzić wszystkie niezbędne informacje, które pozwolą na ocenę podejmowanych działań, prezentację wniosków, a następnie zapla-nowanie pracy w drugiej połowie roku szkolnego i zmian na rzecz rozwoju przedszkola. Analizując i podsumowując pracę przedszkola w I półroczu, należy zwrócić uwagę na przed-stawienie radzie pedagogicznej wyników i wniosków ze sprawowanego nadzoru pedagogicz-nego. W pierwszej kolejności sprawozdanie jest realizowaniem zadania dyrektora w zakresie wykonywania nadzoru pedagogicznego nad nauczycielami, a więc powinno zawierać jedno-znaczne wskazania (zalecenia, wnioski i uwagi) w zakresie prawidłowości realizowanych przez nauczycieli zadań edukacyjnych. Drugim istotnym elementem jest obowiązek współdziałania z nauczycielami, a w szczególności z radą pedagogiczną. Dyrektor przedszkola przedstawia więc radzie pedagogicznej sprawozdanie, które powinno wskazywać na wykonanie (lub nie) zaplanowanych w I półroczu zadań (np. planu nadzoru, realizacji podstawy programowej). Ponieważ sprawozdanie koncentruje się głównie na analizie jakościowego wykonania zaplanowanych działań edukacyjnych i organizacyjnych, powinno m.in. zawierać: • informację, czy zakładane cele i efekty planowanych w przedszkolu zadań zostały osiągnięte, • wskazanie przyczyn niezrealizowania celów, • informację o osiągniętych celach i efektach ze szczególnym uwzględnieniem wskaź-ników ilościowych i jakościowych, • opis wykonania zaplanowanych zadań, • opis osiągniętych rezultatów. Przyjmowanie sprawozdania przez radę pedagogiczną Osobną kwestią jest sposób przyjęcia sprawozdania przez radę pedagogiczną. Także tej kwe-stii przepisy oświatowe nie regulują. Można więc przyjąć, że rada pedagogiczna wysłuchuje sprawozdania. Należy jednak uwzględnić również elementy partycypacji nauczycieli, czyli wysłuchanie ich opinii i wspólne sformułowanie wniosków końcowych. Warto przypomnieć, że przedszkole ma dużą autonomię w zakresie planowania i wykonania nadzoru pedagogicz-nego. Z drugiej strony, poprzez charakterystyki wymagań, bardzo szczegółowo określony jest sposób zarządzania i prowadzenia zajęć przez nauczycieli. Uwzględnić należy również kom-petencję stanowiącą rady w zakresie wykorzystania wniosków z nadzoru pedagogicznego. Przedstawiając sprawozdanie, dyrektor powinien więc starać się zrealizować poniższe wska-zania: • angażować nauczycieli w zarządzanie przedszkolem, • ukierunkować zarządzanie na osiąganie wysokiej jakości pracy przedszkola. Ewaluacja, kontrola i monitorowanie jako najważniejsze źródła informacji Najważniejsze źródła informacji, które powinny zostać uwzględnione w sprawozdaniu, to ewaluacja i kontrola. Każda z tych form jest realizowana w odrębny sposób, a gromadzone dane mają inny charakter. W ewaluacji znaczna część badań prowadzona jest przez zespół nauczycieli. To do zespołu należy przeprowadzenie ankiet, wywiadów i analiza dokumentów. Równolegle do pracy zespołu dyrektor przeprowadza zaplanowane (ewentualnie doraźne) obserwacje. Półrocze to właściwy czas na podsumowanie przeprowadzonych ewaluacji. Ocena badanego zakresu wymagań powinna pozwolić na opracowanie wyników, ustalenie mocnych i słabych stron oraz sprecyzowanie wniosków służących poprawie i doskonaleniu pracy przedszkola. W sprawozdaniu powinny się znaleźć odpowiedzi na poniższe pytania. 1. Czy wszystkie ewaluacje zaplanowane w I półroczu zostały zrealizowane? Jeśli nie, to jakie były przyczyny ich niezrealizowania? 2. Czy zrealizowano dodatkowe ewaluacje i dlaczego? 3. Czy zostały zrealizowane cele ewaluacji? 4. Czy sformułowano odpowiedzi na pytania ewaluacyjne? 5. Czy rozwiązano problemy występujące w przedszkolu? 6. Czy określono stopień realizacji wymagań określonych w Rozporządzeniu w sprawie wymagań wobec szkół i placówek? 7. Czy określono stopień spełnienia kryteriów sukcesu określonych przez przedszkole? Rozporządzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego wskazuje również na monitorowanie jako na źródło informacji o jakości pracy przedszkola, które dyrektor powinien uwzględnić w sprawozdaniu. W tym zakresie szczególnie ważna jest informacja o realizacji podstawy programowej oraz programów przedszkolnych. Struktura raportu Dyrektor nie musi przedstawiać w sprawozdaniu całego raportu z ewaluacji wewnętrznej, ale powinien zamieścić jego najistotniejsze części, czyli wnioski i rekomendacje. Przystępując do opracowania raportu, zespół ewaluacyjny musi zwrócić uwagę na formę prezentacji. Język raportu powinien być dostosowany do odbiorców, a w szczególności uwzględniać najważniej-szych z nich – rodziców. Jego forma nie jest określona w przepisach prawa, należy jednak unikać tworzenia zbyt rozbudowanych dokumentów. Może on przybrać formę prezentacji multimedialnej albo opisu zamieszczonego na stronie internetowej. Raport wchodzący w skład sprawozdania z nadzoru pełnionego przez dyrektora przedszkola powinien zatem być: krótki, dokładny, przystępny w odbiorze, przejrzysty. Mogą się w nim znaleźć tylko te wnioski, które mają poparcie w zebranych danych. Powinien on dostarczać odpowiedzi na pytania postawio-ne w projekcie ewaluacyjnym oraz zawierać rekomendacje dotyczące zmian. Raport z badań wewnętrznych można ująć w następującą strukturę: 1. Wprowadzenie: cel i uzasadnienie ewaluacji. 2. Charakterystyka przeprowadzonego badania: źródła informacji, próba badawcza, me-tody i techniki gromadzenia danych, harmonogram i osoby odpowiedzialne. 3. Analiza wyników: odpowiedzi na kolejne pytania kluczowe poparte zilustrowanymi graficznie lub przedstawionymi opisowo dowodami. 4. Podsumowanie: wnioski i rekomendacje. Sprawozdania z nadzoru pedagogicznego dostarczają wielu informacji ich odbiorcom, jakimi są nauczyciele, rodzice, wizytatorzy, przedstawiciele organu prowadzącego i nadzorującego, a przede wszystkim służą podejmowaniu decyzji i szeroko rozumianemu rozwojowi placówki. Dlatego też muszą one spełniać powyższe standardy jakościowe, aby informacje w nich za-warte nie budziły zastrzeżeń. Podczas przedstawiania wniosków z ewaluacji istotną kwestią jest właśnie wiarygodność prezentowanych danych. Rzetelność ewaluacji wymaga zastoso-wania procedur badawczych, tzw. triangulacji, czyli spojrzenia na badany problem z kilku punktów widzenia (np. nauczycieli, rodziców, dzieci), oraz przy użyciu różnych metod ba-dawczych (ankieta, wywiad, obserwacja). Ważne, żeby informacje ilościowe uzyskane w ba-daniu ankietowym uzupełnić o badania jakościowe (wywiad). W przeciwnym razie prezento-wane wnioski z ewaluacji będą stronnicze lub błędne. Sprawozdaniom niejednokrotnie brakuje pogłębienia pozyskiwanych informacji ilościowych poprzez wywiad, np. rozmowę z dziećmi, rodzicami i nauczycielami na temat danych ilościowych. Problemem jest również brak analizy i wnioskowania w ocenie zebranych informacji. Analizując wyniki ewaluacji, przed sformułowaniem wniosków do sprawozdania należy odpowiedzieć na pytania: 1. Jaki jest dominujący ton wypowiedzi? 2. Jakie są pojedyncze wypowiedzi zagłuszane przez większość? 3. Jakie przykłady respondenci podają na poparcie swojej tezy? Szczegółowy plan raportu z realizacji konkretnego wymagania powinien zawierać następujące elementy: 1. Informacje dotyczące sposobu przeprowadzenia ewaluacji: 1) Wskazanie źródeł informacji, 2) Opis metod i narzędzi badawczych wykorzystanych podczas ewaluacji, 3) Terminy przeprowadzania czynności ewaluacyjnych. 2. Prezentacja wyników ewaluacji: 1) Opracowanie zbiorcze wyników ankiet i wywiadu grupowego przeprowadzonych wśród: a) nauczycieli, b) rodziców; 2) Analiza obserwacji zajęć, 3) Opracowanie wywiadu grupowego wśród pracowników niepedagogicznych, 4) Zbiorcze opracowanie analizy dokumentów, 5) Analiza kart autoewaluacji nauczycieli. 3. Ostateczne rezultaty ewaluacji wewnętrznej i wnioski do dalszej pracy: 1) Sformułowanie odpowiedzi na pytania kluczowe, 2) Wnioski, 3) Rekomendacje, które należy uwzględnić w planowaniu działań i dalszych kierun-ków rozwoju przedszkola, 4) Formy upowszechniania raportu. 4. Załączniki (wykaz zgromadzonych dokumentów, wyniki badań wykorzystanych pod-czas sporządzania raportu). Po co rekomendacje? W samym sprawozdaniu wystarczy przedstawić najważniejsze informacje o wynikach ewalua-cji, stopniu spełniania wymagań, mocnych i słabych stronach pracy przedszkola i zdiagnozo-waniu problemów. Jednak najważniejszym zadaniem ewaluacji jest doprowadzenie do ulepszeń w funkcjonowaniu przedszkola. W związku z powyższym dyrektor powinien sformułować wnioski i rekomendacje wynikające z przeprowadzonych badań. Rekomendacje powinny zostać zamienione na działania naprawcze, konkretne zarządzenia dyrektora lub stać się powodem do wszczęcia działań kontrolnych albo procedury oceny pracy nauczycieli. Rekomendacje z ewaluacji w pierwszej kolejności powinny służyć wspomaganiu pracy nauczycieli, organizacji szkoleń zewnętrznych i wewnętrznych w II półroczu. Inne sposoby uwzględniania rekomendacji to zmiany organizacyjne oraz poprawa bazy i wyposażenia pla-cówki. Innowacje w przedszkolu Kolejnym wyzwaniem dla dyrektora jest organizacja nadzoru pedagogicznego w sposób sprzyjający realizowaniu innowacji i zachęcający nauczycieli do podejmowania nowatorskich działań. Sprawozdanie z nadzoru pedagogicznego powinno: • zachęcać nauczycieli do realizacji nowatorskich działań, innowacji i eksperymentów, • zachęcać nauczycieli do modyfikowania realizowanych programów i tworzenia autor-skich programów wychowania przedszkolnego oraz zajęć dodatkowych, • angażować nauczycieli i innych pracowników przedszkola oraz dzieci i rodziców w podejmowanie decyzji dotyczących przedszkola, • inspirować nauczycieli do korzystania ze wspomagania zewnętrznego. Przygotowując sprawozdanie z nadzoru pedagogicznego, należy zwrócić uwagę na jego funk-cję diagnostyczną. Wnioski do dalszej pracy powinny uwzględnić wyniki ewaluacji oraz in-formować o stanie faktycznym, uwzględniając mocne i słabe strony działalności placówki. Wnioski to reakcja na stwierdzone słabe strony i uchybienia, wskazówka, jak poprawić pracę przedszkola. Informacja z przeprowadzonych ewaluacji powinna być krótka, dokładna i przy-stępna w odbiorze. Bardzo ważnym kryterium ewaluacyjnym jest użyteczność i efektywność, co oznacza, że dyskusja w gronie pedagogicznym powinna dotyczyć: • zgodności celów i przedmiotu ewaluacji z potrzebami przedszkola, • przydatności wniosków i wyników ewaluacji. Dyrektor w sprawozdaniu przedstawia także wyniki i wnioski odnoszące się do przeprowa-dzonych kontroli. W tym celu przeanalizować powinien arkusze kontroli w zakresie: • zgodności prowadzenia dokumentacji przebiegu nauczania z przepisami prawa, • bezpieczeństwa dzieci, • dostosowania programu wychowania przedszkolnego do możliwości dzieci. Wspomaganie Ewaluacja i kontrola to formy nadzoru, które tylko częściowo pozwolą na ocenę i analizę spo-sobu funkcjonowania nauczycieli i przedszkola. Kolejne zadanie dyrektora to wspomaganie, które powinno uzupełnić zadania dyrektora w ramach sprawowanego nadzoru. Wszelkie szko-lenia, warsztaty i inne formy służą doskonaleniu i inspirowaniu nauczycieli do stosowania no-watorskich rozwiązań pedagogicznych. Realizacja tych form to tylko część zadania polegającego na podnoszeniu jakości pracy przedszkola. Dopełnieniem będzie wykazanie się nowymi kompetencjami uzyskanymi w trakcie szkoleń i innych form doskonalenia. Ważnym aspektem podsumowania staje się więc znalezienie odpowiedzi na pytanie: jak nauczyciele w praktyce wykorzystują nową wiedzę i umiejętności i jakie są tego efekty? Informacja o działalności przedszkola Zgodnie z kompetencjami dyrektor przedstawia po I półroczu nie tylko wyniki i wnioski z nadzoru, ale także informację o działalności przedszkola. Koniec I półrocza to okazja, aby przeanalizować także takie zagadnienia, które nie zostały objęte ewaluacją i kontrolą, a są istotne dla poziomu funkcjonowania przedszkola, m.in.: • dokonać analizy osiągnięć dzieci w kontekście sukcesów i trudności, • ustalić zakres i efektywność udzielanej pomocy psychologiczno-pedagogicznej, • ustalić, jakie są podejmowane działania wychowawcze mające na celu eliminowanie zagrożeń i wzmacnianie zachowań pożądanych, oraz ocenić ich skuteczność, • dokonać analizy oferty edukacyjnej w kontekście potrzeb, możliwości i zainteresowań dzieci, a także oczekiwań rodziców, • dokonać analizy celowości i form współpracy z rodzicami i środowiskiem, aktywności w projektach i programach zewnętrznych, • ocenić realizację kalendarza wydarzeń przedszkolnych i sposób promocji przedszkola, • podsumować efekty w zakresie doskonalenia bazy przedszkola, • ustalić przebieg i efekty pracy w zespołach, • ocenić poziom realizacji zadań dodatkowych przez nauczycieli, • podsumować przebieg awansu zawodowego nauczycieli, • dokonać analizy koncepcji pracy przedszkola, ustalić, jakie uwagi i propozycje do koncepcji wnosili rodzice, nauczyciele i ewentualnie inne podmioty. Większość przytoczonych zagadnień z pewnością ujęta była w rocznym planie pracy lub in-nych dokumentach. Koniec półrocza to właściwa okazja do ich analizy i oceny. Obowiązki dyrektora Przygotowując sprawozdanie i planując przebieg zebrania rady pedagogicznej, dyrektor po-winien: • przygotować arkusze do analizy pracy nauczycieli, które po wypełnieniu powinny wpłynąć do dyrektora co najmniej dwa tygodnie przed zebraniem rady pedagogicznej, aby mógł on dokonać ich analizy i przygotować odpowiednie informacje na zebranie; w arkuszu tym trzeba zawrzeć zagadnienia, które nauczyciel powinien przeanalizować i ocenić, m.in.: o realizacja zadań z rocznego planu pracy, o współpraca z rodzicami, o udział w projektach, wydarzeniach zewnętrznych, o problemy wychowawcze w grupie – liczba dzieci, podjęte działania, efekty, o problemy edukacyjne w grupie – liczba dzieci, podjęte działania, efekty, o uwagi o postępach dzieci, ogólne wyniki badania gotowości do nauki w szkole, o podejmowane działania służące podniesieniu efektów kształcenia, o sposób realizacji czynności dodatkowych, o ukończone formy doskonalenia zewnętrznego, o problemy, spostrzeżenia dotyczące pracy przedszkola, o wykazywanie się nabytymi podczas doskonalenia wewnętrznego i zewnętrznego kompetencjami, o potrzeby w zakresie doskonalenia zawodowego, o uwagi, propozycje do koncepcji pracy przedszkola, o propozycje wniosków do pracy w II półroczu; • pozyskać od zespołu nauczycieli ds. ewaluacji podsumowane wyniki przeprowadzo-nych przez nich działań (ankiet, analiz dokumentów, wywiadów), sugestie wniosków, • podsumować prowadzone przez siebie obserwacje pracy nauczycieli i połączyć je z wynikami ewaluacji uzyskanymi od zespołu nauczycieli, ustalić ostateczne wyniki i wnioski z ewaluacji, • ustalić wyniki i wnioski z przeprowadzonych przez siebie kontroli, • przygotować informację (sprawozdanie) dla rady pedagogicznej obejmującą wyniki i wnioski z nadzoru oraz informację o działalności przedszkola; w tym dokumencie znajdą się wszystkie ważne informacje i wnioski, które będą podstawą do planowania pracy przedszkola w II półroczu, • zawiadomić radę pedagogiczną o terminie zebrania podsumowującego półrocze, a na-stępnie przewodniczyć zebraniu. Zebranie rady pedagogicznej może składać się z trzech części, z których pierwsza to prezen-tacja przez dyrektora sprawozdania, druga powinna być prowadzona metodą warsztatu, wreszcie trzecia to przyjęcie przez radę opinii w sprawie ustalania sposobu wykorzystania wyników nadzoru pedagogicznego w celu doskonalenia pracy przedszkola. Sposób wykorzy-stania wyników nadzoru pedagogicznego należy ukierunkować na rozwiązanie problemów edukacyjnych i organizacyjnych poprzez szukanie nowatorskich rozwiązań oraz planowanie innowacji i eksperymentów. Całość powinno się zakończyć wskazaniem wspomagania i po-trzeb szkoleniowych, które zostaną zrealizowane w II półroczu.