OPUBLIKOWANO: 30 LISTOPADA 2016
Kontrola wykorzystania dotacji
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2156 ze zm.),
- Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1047).
Prawo kontrolowania prawidłowości wykorzystania dotacji zostało przyznane gminom w art. 90 ust. 3e Ustawy o systemie oświaty, zgodnie z tą regulacją bowiem organy jednostek samorządu terytorialnego mogą kontrolować prawidłowość pobrania i wykorzystania dotacji przyznanych szkołom, przedszkolom, innym formom wychowania przedszkolnego i placówkom z budżetów tych jednostek.
Jednocześnie Ustawa o systemie oświaty w art. 90 ust. 3f wskazuje uprawnienia osób dokonujących kontroli w imieniu jednostki samorządu terytorialnego, wśród których wyróżniamy prawo:
- wstępu do siedziby kontrolowanej jednostki oraz
- wglądu do prowadzonej przez nią dokumentacji organizacyjnej, finansowej i dokumentacji przebiegu nauczania.
Nie jest to jednak jedyny przepis ustalający uprawnienia kontrolne, gdyż wskazuje on wyłącznie ogólne uprawnienia kontrolującej jednostki, ale nie określa żadnego trybu, czyli sposobu dokonywania kontroli w dotowanych jednostkach systemu oświaty. Tryb ten, czyli szczegółowe zasady przeprowadzania kontroli, powinien zostać określony przez radę gminy w uchwale podejmowanej na podstawie art. 90 ust. 4 uso., zgodnie z którym organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego ustala:
- tryb udzielania i rozliczania dotacji oraz
- tryb i zakres kontroli prawidłowości ich wykorzystywania, uwzględniając w szczególności:
- podstawę obliczania dotacji,
- zakres danych, które powinny być zawarte we wniosku o udzielenie dotacji i w rozliczeniu jej wykorzystania,
- termin i sposób rozliczenia dotacji.
Tryb kontroli prawidłowości wykorzystania dotacji to nic innego jak ustalenie sposobu przeprowadzania kontroli i elementów, które będą jej podlegać. Z reguły uchwały rad gmin wskazują, że kontroli dokonują upoważnieni imiennie przez organ wykonawczy (wójta, burmistrza, prezydenta miasta) pracownicy urzędu gminy.
Uprawnienia kontrolerów
Uprawnienia kontrolerów częściowo wynikają z przepisów samej Ustawy o systemie oświaty, gdyż art. 90 ust. 3f wskazuje, że osoby upoważnione do przeprowadzenia kontroli (upoważnieni przez organ jednostki samorządu) mają prawo:
- wstępu do szkół, przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego i placówek oraz
- wglądu do prowadzonej przez nie dokumentacji organizacyjnej, finansowej i dokumentacji przebiegu nauczania,
- a w przypadku szkół niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych niewymienionych w ust. 2a, czy takich, w których nie jest realizowany obowiązek szkolny lub obowiązek nauki – dodatkowo wglądu do list obecności oraz ich weryfikacji.
Z kolei art. 90 ust. 3g wskazuje, że organy jednostek samorządu w związku z przeprowadzaniem kontroli prawidłowości wykorzystywania dotacji przez szkoły, przedszkola, inne formy wychowania przedszkolnego i placówki mogą przetwarzać dane osobowe uczniów tych jednostek.
Przywołane regulacje wyraźnie wskazują, że zarówno organ prowadzący dotowaną jednostkę systemu oświaty, jak i jej pracownicy, w tym w szczególności dyrektor, mają za zadanie ułatwienie przeprowadzenia czynności kontrolnych i umożliwienie wglądu do dokumentacji prowadzonej przez przedszkole. Istotny z punktu widzenia kontrolowanej jednostki jest szczególnie zapis mówiący o tym, że osoby upoważnione do przeprowadzenia kontroli mają prawo wglądu do dokumentacji organizacyjnej, finansowej i dokumentacji przebiegu nauczania, prawo wglądu nie obejmuje bowiem prawa żądania wydania oryginałów dokumentów wytwarzanych w jednostce. Innymi słowy, o ile kontrolujący mogą dowolnie analizować dokumentację przedszkola, o tyle nie mogą swobodnie nią dysponować.
Ważne wyroki
Jak zauważył Naczelny Sąd Administracyjny w Wyroku z dnia 9 stycznia 2014 r. (II GSK 1570/12), organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, wykonując delegację ustawową zawartą w art. 90 ust. 4 uso., zobowiązany jest stworzyć system kontroli, który będzie pozwalał na pełną weryfikację wykorzystywania przez beneficjentów dotacji. Musi być to system skutecznie realizujący cel wskazany w przywołanej delegacji. W ramach tego procesu kontroli mogą się mieścić uprawnienia organu kontrolującego do przeprowadzania oględzin obiektów, składników majątkowych i przebiegu określonych czynności, jak również wzywania i przesłuchiwania świadków, żądania udzielenia ustnych i pisemnych wyjaśnień czy korzystania z pomocy biegłych. Wskazane działania nakierowane na zebranie stosownych dowodów są typowymi czynnościami przeprowadzanymi w ramach postępowania kontrolnego.
