STAN PRAWNY NA 8 LISTOPADA 2019 Kiedy nauczyciel rencista może pracować? Opracowała i zaktualizowała: Karolina Król-Komarnicka, kierownik działu kadr i płac w państwowej instytucji Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz.1040 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 169 poz.1650 ze zm.), • Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz.U. z 1992 r. Nr 58 poz. 290 ze zm.). Przepisy prawa nie zakazują zatrudniania rencisty w pełnym bądź niepełnym wymiarze czasu pracy. Formalnie nic nie stoi na przeszkodzie, aby zatrudniać w placówce oświatowej nauczyciela rencistę, pod warunkiem, że lekarz medycyny pracy pozwoli mu na wykonywanie pracy na tym stanowisku. Ważne jest, aby praca wykonywana przez nauczyciela, który otrzymuje rentę, była adekwatna do jego stanu zdrowia. Osoby będące na rencie z tytułu niezdolności do pracy i na rencie rodzinnej mogą podjąć dodatkowe zatrudnienie, ale muszą uważać na limity, po osiągnięciu których renta zostanie zmniejszona lub zawieszona. Zapamiętaj! W przypadku placówek oświatowych organ prowadzący (gmina) nie musi wydawać zgody na zatrudnianie rencisty, bo o tym decyduje zawsze dyrektor placówki jako osoba zarządzająca. Wstępne badania lekarskie Zapewnienie pracownikom profilaktycznej opieki lekarskiej należy do podstawowych obowiązków każdego pracodawcy. Nie wolno dopuścić pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do zatrudnienia na określonym stanowisku. Dlatego też, zanim osoba taka przystąpi do pracy, musi najpierw poddać się badaniom lekarskim i dostarczyć pracodawcy orzeczenie stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na stanowisku określonym w skierowaniu otrzymanym od pracodawcy (art. 229 Kodeksu pracy). Orzeczenie o niezdolności do pracy dla rencisty, w stopniu częściowym czy całkowitym, nie wyklucza podjęcia przez tę osobę zatrudnienia, ale pod warunkiem, że zatrudnienie poprzedzone zostanie zgodą lekarza medycyny pracy. Należy pamiętać, że badaniom wstępnym nie podlegają osoby: 1) przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą, o ile zachowuje aktualność orzeczenie lekarskie wydane po wykonaniu badania profilaktycznego w czasie trwania poprzedniej umowy o pracę, 2) przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli przedstawią pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach opisanych w skierowaniu na badania lekarskie, a pracodawca ten stwierdzi, że owe warunki odpowiadają warunkom danego stanowiska pracy; nie dotyczy to jednak osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych, o których mowa w § 80 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, 3) przyjmowane do pracy i pozostające jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą, po spełnieniu przesłanek wynikających z pkt 2. Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych Stosunek pracy z rencistą jest objęty obowiązkowym ubezpieczeniem ZUS-u, co wynika m.in. z art. 6 oraz art. 36 ust. 2 w związku z art. 4 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Pracodawca, który podpisał umowę z taką osobą, jest zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne. Składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Społecznych uzależnione są od wieku pracownika. Pracodawca nie opłaca tych składek w przypadku kobiet, które ukończyły 55 lat, oraz w przypadku mężczyzn, którzy ukończyli 60 lat. Obowiązek opłacania składek ZUS-u jest niezależny od wymiaru czasu pracy oraz od wysokości osiągniętego wynagrodzenia za pracę. Pracodawca musi zgłosić pracownika rencistę w ciągu siedmiu dni od nawiązania stosunku pracy, z kodem 01 10 2x, gdzie x oznacza stopień niepełnosprawności pracownika (stosuje się go, jeżeli pracownik rencista przedstawi pracodawcy orzeczenie o niepełnosprawności): • 0 – osoba, która nie posiada orzeczenia o niepełnosprawności lub posiada je, ale nie przedłożyła go płatnikowi składek, • 1 – osoba, która przedłożyła płatnikowi składek orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności, • 2 – osoba, która przedłożyła płatnikowi składek orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, • 3 – osoba, która przedłożyła płatnikowi składek orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, • 4 – osoba, która przedłożyła płatnikowi składek orzeczenie o niepełnosprawności wydawane osobom do 16. roku życia. Pracujący na umowę o pracę rencista w zakresie przysługujących mu uprawnień pracowniczych (ale i obowiązków) musi być traktowany tak samo jak każdy pracownik. Obowiązek pracodawcy – informowanie ZUS-u Po zakończeniu roku kalendarzowego – w terminie do ostatniego dnia lutego – pracodawca ma obowiązek poinformować organ rentowy (ZUS) o przychodzie uzyskanym w minionym roku przez pracującego rencistę. Pracodawca zatrudniający rencistę w ramach stosunku pracy zobowiązany jest do przesłania zaświadczenia o kwocie przychodu uzyskanego przez emeryta lub rencistę (§ 5 ust. 2 Rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty). Do celów dowodowych zaświadczenie najlepiej wysłać listem poleconym. W zaświadczeniu pracodawca powinien uwzględnić dochody, które podlegają obowiązkowi ubezpieczeń społecznych. Przy ustalaniu kwoty osiąganego dochodu uwzględnia się kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego. W zaświadczeniu należy uwzględnić tylko dochód uzyskany po nabyciu prawa do emerytury lub renty. W tym przypadku trzeba też brać pod uwagę okres, za który jest należne wynagrodzenie, a nie data powstania dochodu. Jeśli zatem składnik wynagrodzenia ma przesunięty termin wypłaty na kolejny miesiąc lub jest wypłacany po końcu roku, należy go uwzględnić w zaświadczeniu o przychodzie zgodnie z datą wypłaty. Przykład Pracownik mający prawo do renty otrzymał w styczniu 2019 r. nagrodę roczną za 2018 r. Kwotę tę pracodawca powinien wykazać w zaświadczeniu za 2019 r., a nie za 2018 r. Mimo że w przepisach nie został określony wzór zaświadczenia wystawianego przez pracodawcę, powinno ono jednak spełniać pewne wymagania formalne. Przede wszystkim musi zawierać dane zakładu pracy oraz dane osoby ubezpieczonej (jej imię, nazwisko, adres zamieszkania, serię i nr dokumentu tożsamości, nr PESEL), a także pieczątkę zakładu pracy. Ponadto zaświadczenie powinno być opatrzone podpisem i pieczątką imienną osoby wystawiającej oraz zawierać symbol i numer pobieranego świadczenia, do którego jest uprawniona ubezpieczona osoba. Ważne! W zaświadczeniu należy wykazać tylko te dochody, które pracownik osiągnął, będąc rencistą. Jeżeli przejście na rentę nastąpiło w trakcie roku kalendarzowego, to w zaświadczeniu pracodawca powinien wykazać tylko dochód osiągnięty za czas pobierania renty.