STAN PRAWNY NA 30 CZERWCA 2021 Wypadek w przedszkolu – kiedy należy zawiadomić prokuratora? Opracował i zaktualizował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1205), • Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1444 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placów-kach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604), • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. z 2009 r. Nr 105 poz. 870). Zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 6 Ustawy Prawo oświatowe dyrektor przedszkola wykonuje zada-nia związane z zapewnieniem bezpieczeństwa dzieciom i nauczycielom w czasie zajęć orga-nizowanych przez placówkę. Podobną regulację zawiera § 2 Rozporządzenia w sprawie bez-pieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, stosownie do którego dyrektor zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pobytu w przedszkolu, a także bezpieczne i higieniczne warunki uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez przedszkole poza należącymi do niego obiektami. Przywołane regulacje wyraźnie wskazują na dyrektora jako podmiot odpowiedzialny za za-pewnienie bezpieczeństwa. Niezależnie jednak od powziętych przez niego środków możli-wość wystąpienia w przedszkolu wypadku zawsze istnieje i przywołane wyżej Rozporządzenie określa zasady postępowania w takich przypadkach. Warto zapoznać się z nimi również z uwagi na fakt, że w pewnych sytuacjach akt ten przewiduje konieczność zawiadomienia prokuratora o zaistniałym wypadku, ale jednocześnie Rozporządzenie nie precyzuje dokładnie, jakie są to sytuacje. Konieczne jest zatem dokonanie w tej sprawie interpretacji obowią-zujących przepisów. Postępowanie w razie wypadku Zasady postępowania w razie wystąpienia wypadku w przedszkolu zostały uregulowane w rozdziale 4 Rozporządzenia, zatytułowanym „Wypadki osób pozostających pod opieką szkoły i placówki”, w § 40 do 52. Zgodnie z § 40 Rozporządzenia pracownik przedszkola, który powziął wiadomość o wypad-ku, niezwłocznie zapewnia poszkodowanemu opiekę, w szczególności sprowadzając fachową pomoc medyczną, a w miarę możliwości udzielając poszkodowanemu pierwszej pomocy. Sprowadzenie karetki pogotowia należy zatem do obowiązków każdego pracownika przed-szkola, niezależnie od tego, czy jest to nauczyciel, czy też pracownik niepedagogiczny. Zgod-nie z kolei z § 41 ww. aktu prawnego o każdym wypadku zawiadamia się niezwłocznie: • rodziców (opiekunów) poszkodowanego, • pracownika służby bezpieczeństwa i higieny pracy, • społecznego inspektora pracy, • organ prowadzący przedszkole, • radę rodziców. Wymienione podmioty należy zawiadomić niezależnie od tego, jakie są faktyczne skutki wy-padku i jego waga. Co więcej, trzeba je zawiadomić niezwłocznie, co oznacza „bez zbędnej zwłoki”, czyli nie jest wymagane zawiadomienie następujące wraz z wzywaniem pogotowia ratunkowego, ale natychmiast po sprowadzeniu pomocy i zapewnieniu opieki poszkodowa-nemu dziecku. W dalszej części Rozporządzenie przewiduje jednak szczególny tryb zawiadomienia, właściwy dla tych wypadków, które zostały wymienione w § 41 ust. 2. Zgodnie z tą regulacją o wy-padku śmiertelnym, ciężkim i zbiorowym zawiadamia się niezwłocznie prokuratora i kuratora oświaty. Nie budzi wątpliwości interpretacyjnych wskazanie, co należy rozumieć przez wy-padek śmiertelny, gdyż obiektywne skutki takiego wypadku są jasne, podobnie zresztą jak przy wypadku zbiorowym, przez który – z racji braku bliższego określenia – trzeba rozumieć taki wypadek, w którym poszkodowane zostały co najmniej dwie osoby. Można natomiast zastanawiać się, co należy rozumieć przez wypadek ciężki. W razie jego wystąpienia Rozporządzenie nakłada bowiem na dyrektora obowiązek zawiadomienia proku-ratora i kuratora oświaty, ale jednocześnie nie definiuje w żaden sposób tego pojęcia. Trzeba tu jednak zwrócić uwagę na odesłanie do regulacji szczególnych, zawarte w § 52 Rozporzą-dzenia, gdyż zgodnie z tym przepisem w sprawach nieuregulowanych w niniejszym rozdziale (czyli dotyczącym wypadków w przedszkolu) stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Przepis ten odsyła więc do odpo-wiedniego stosowania regulacji innego aktu – Rozporządzenia w sprawie ustalania okoliczno-ści i przyczyn wypadków przy pracy. Co istotne, akt ten również nie definiuje pojęcia wypadku ciężkiego, chociaż posługuje się nim np. w § 3 ust. 3 w związku z ust. 2, stosownie do którego zgodę na uruchomienie maszyn i innych urządzeń technicznych lub dokonanie zmian w miejscu wypadku w sytuacji zaistnienia wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego wyraża pracodawca po uzgodnieniu z właściwym inspektorem pracy i prokuratorem, a w razie zaistnienia takich wypadków w zakładzie górniczym – także po uzgodnieniu z właściwym organem nadzoru górniczego. Definicję wypadku ciężkiego znajdziemy natomiast w innym akcie – Ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, do której Rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach już się nie odwołuje. Niemniej z racji braku innych definicji przy ustalaniu znaczenia pojęcia wypadku ciężkiego w przedszkolu posługiwać się można posiłkowo właśnie regulacjami przywołanej Ustawy, z tym zastrzeżeniem, że może ona dostarczyć jedynie przydatnej dyrek-torowi interpretacji przepisów, natomiast nie ma wprost zastosowania do procedur postępo-wania w razie zaistnienia wypadku w placówce, na co wskazuje treść art. 1 Ustawy. Zgodnie z tą regulacją określa ona wyłącznie: • rodzaje świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz warunki nabywania prawa do tych świadczeń, • zasady i tryb przyznawania świadczeń, ustalania ich wysokości oraz zasady ich wypłaty, • zasady różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków, • zasady finansowania prewencji wypadkowej. Mimo to warto zwrócić uwagę na fakt, że w art. 3 tego aktu znajdują się definicje zarówno wypadku śmiertelnego, zbiorowego, jak i ciężkiego. Zgodnie z ust. 4 tej regulacji za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym sześciu miesięcy od daty wypadku. Treść tego przepisu powoduje, że obowiązek niezwłocznego zawiadomienia prokuratora obejmuje nie tylko te wypadki, w któ-rych śmierć poszkodowanego nastąpiła bezpośrednio po wypadku w przedszkolu, ale również była skutkiem wypadku, który wystąpił w późniejszej perspektywie czasowej. Ustawodawca założył zatem, że tylko okres sześciu miesięcy pozwala na powiązanie wypadku ze skutkiem śmiertelnym. Definicję wypadku zbiorowego zawiera natomiast art. 3 ust. 6 Ustawy o ubezpieczeniu spo-łecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zgodnie z którym za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby. Treść tej regulacji pokrywa się więc z potocznym rozumieniem pojęcia wypadku zbiorowego. Z kolei zgodnie z art. 3 ust. 5 ww. Ustawy za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające pod-stawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała cho-roba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. Można się oczywiście zastanawiać, w jaki sposób dyrektor przedszkola ma ocenić, czy wy-stąpił jeden z przywołanych skutków w postaci ciężkiego uszkodzenia ciała. Nie jest wszak przesądzone, że skutek taki będzie znany natychmiast po wypadku, gdyż może on wystąpić z opóźnieniem podobnym do tego, jakie przewidział ustawodawca dla wypadków śmiertel-nych. Uzyskanie jakichkolwiek informacji na temat stanu zdrowia poszkodowanego bezpo-średnio od lekarza prowadzącego danego pacjenta może być dla dyrektora niemożliwe, nie jest on bowiem członkiem rodziny osoby, która uległa wypadkowi. Dlatego niezbędne będzie w tym zakresie współdziałanie z rodziną dziecka, ponieważ w ten sposób dyrektor może zrea-lizować ciążący na nim obowiązek w zakresie powiadomienia prokuratora. O jakich wypadkach należy powiadamiać? Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych wskazuje, jakie wypadki należy potraktować jako ciężkie i w konsekwencji powiadomić o nich prokuratora. Przede wszystkim musi to być wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: • utrata wzroku, • utrata słuchu, • utrata mowy, • utrata zdolności rozrodczej, • inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organi-zmu, • choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, • trwała choroba psychiczna, • trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. Można zadać pytanie, czy konieczne jest powiadomienie prokuratora o wypadkach, których skutkiem są np. złamania. Aby na nie odpowiedzieć, trzeba zastanowić się nad skutkami wy-padków wymienianych przez Ustawę, a powodujących zakwalifikowanie danego wypadku jako ciężkiego. Przede wszystkim można tu zwrócić uwagę na fakt, że skutki te mają charakter trwały lub nieuleczalny, jak trwałe zeszpecenie, nieuleczalna choroba itd. Zeszpecenie, które nie ma trwałego charakteru, a więc jest odwracalne i uleczalne, nie powoduje konieczności zawiadomienia prokuratora. Podobnie uleczalny charakter będą miały również złamania odniesione w wyniku wypadków w przedszkolu. Z reguły są one wyleczalne w taki sposób, że nie powodują trwałych skutków, ale, co istotne, nie każde złamanie będzie miało taki sam przebieg i kończyło się podobnie. Ustawa kwalifikuje do wypadków ciężkich również takie, w wyniku których nastąpiło inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu. O tym, czy złamanie będzie miało podobne skutki upośledzające podstawowe funkcje, czyli zdolność do poruszania się, niekoniecznie będzie wiadomo bezpośrednio po wypadku. Dlatego nie-zbędna jest wskazana wcześniej współpraca z rodzicami. W momencie, w którym dyrektor poweźmie wiadomość, że nastąpił skutek wypadku pozwalający kwalifikować go jako ciężki, powinien powiadomić prokuratora i kuratora oświaty. Nie ma przy tym znaczenia, że powia-domienie nastąpiło np. kilka tygodni po zdarzeniu, jeżeli dyrektor nie miał wcześniej świa-domości tego, że skutki wypadku będą nieodwracalne i jest to wypadek ciężki. Zgodnie z § 41 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach dyrektor (lub wyznaczony przez niego pracownik) ma dokonać powia-domienia niezwłocznie, przy czym brak zwłoki oznacza, że nie będzie on zwlekać z takim powiadomieniem od momentu powzięcia informacji o tym, że skutki wypadku kwalifikują go jako ciężki. Co grozi dyrektorowi za niezawiadomienie prokuratora? Zgodnie z art. 115 § 13 pkt 4 Kodeksu karnego funkcjonariuszem publicznym jest osoba bę-dąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu tery-torialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych. Dyrektor odpowiada zatem jako funkcjonariusz publiczny z tytułu niedopełnienia obowiąz-ków, które jest przestępstwem uregulowanym w art. 231 Kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem funkcjonariusz publiczny, który przekraczając swoje uprawnienia lub niedopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze po-zbawienia wolności do lat trzech. Brak zawiadomienia prokuratora w razie wystąpienia w przedszkolu wypadku ciężkiego można więc uznać za przestępstwo niedopełnienia obowiązków.