OPUBLIKOWANO: 27 CZERWCA 2016
Próby samobójcze i samobójstwa dzieci i młodzieży
Coraz więcej młodych ludzi podejmuje próby samobójcze. Jakie są przyczyny tego zjawiska? Czy można mu przeciwdziałać? Które symptomy świadczą o tym, że dziecko może popełnić samobójstwo?
Przyczyny
Przyczyny samobójstw należy szukać zarówno w uwarunkowaniach biologicznych, jak i społecznych. Na pewno zachowania autodestruktywne mają związek z uwarunkowaniami genetycznymi, które składają się na temperament młodego człowieka, jego odporność na stres, emocjonalność, równowagę procesów nerwowych. Dziedziczność często również wpływa na pojawienie się w tym okresie depresji. Jej objawy u nastolatka są nieco inne niż u osób dorosłych. Dlatego też należy zwrócić uwagę na następujące symptomy:
- smutek, małomówność,
- niezdolność do odczuwania przyjemności,
- stany lękowe i wyrażanie obaw,
- pobudzenie lub opóźnienie reakcji psychomotorycznych,
- wycofywanie się ze związków rówieśniczych,
- słabe wyniki w nauce,
- zmęczenie i zaburzenia snu,
- bóle (brzucha, głowy),
- utrata apetytu lub nadmierny apetyt,
- zmiana wagi ciała,
- nagłe częste zmiany nastroju w ciągu dnia,
- negatywna ocena siebie, świata i przyszłości,
- zwiększone poczucie winy,
- niemożność koncentracji uwagi,
- nieumiejętność podejmowania decyzji.
Niekiedy zaburzenia te przyjmują bardziej złożoną formę rozwijającej się choroby afektywnej dwubiegunowej, której pierwszy rzut przypada właśnie na okres adolescencji. Do innych przyczyn, których uwarunkowań należy szukać w biologii, należy płeć dziecka. Wśród kobiet samobójstwa są rzadszym zjawiskiem niż u płci przeciwnej. Na dziesięciu samobójców aż ośmiu to mężczyźni. Tłumaczy się to społeczno-historycznymi czynnikami, które warunkują sposoby radzenia sobie z niepowodzeniami. Dzieci od najmłodszych lat są uczone, że w związku z posiadaną płcią oczekuje się od nich określonych zachowań. Zgodnie z ogólnie przyjętymi normami chłopcom nie uchodzi zbytnie okazywanie trudnych emocji, wyrażanie ich np. poprzez płacz. Muszą być silni i odporni na stres. Mężczyzna, który musi być silny, często jako jedyne rozwiązanie swoich problemów widzi odebranie sobie życia. Nierzadko czyn ten przyjmuje charakter wołania o pomoc. Dlatego też tak ważne jest, zwłaszcza w terapii dotyczącej chłopców, nauczenie ich sposobów radzenia sobie z sytuacjami trudnymi, traumatycznymi i kryzysowymi.
Niezaprzeczalnie do zachowań autoagresywnych przyczynia się przyjmowanie środków psychoaktywnych. Niektóre z nich, jak np. amfetamina, prowadzą do wzmożonych stanów lękowych. Inne, jak np. LSD, mogą generować chorobę psychiczną. Bardzo niebezpieczne są również tak zwane dopalacze, których skład często zawiera substancje wywołujące zachowania o charakterze psychotycznym. Środkiem, który przyczynia się w bezpośredni sposób do podejmowania prób samobójczych, jest alkohol. Osłabia on procesy hamowania, tak konieczne w podejmowaniu przemyślanych decyzji. Dlatego też prowadzona wśród młodzieży profilaktyka uzależnień w znaczny sposób obniża zachowania autoagresywne.
Czynnikiem, który bezsprzecznie wpływa na podejmowanie decyzji o odebraniu sobie życia, jest wiek. Dojrzewanie i związane z tym wchodzenie w dorosłe życie to trudny czas dla każdego dziecka. Nieodzownie łączy się on z nauką nowych ról społecznych i coraz częściej ponoszenia odpowiedzialności za samodzielne decyzje. Jednocześnie towarzysząca adolescencji burza hormonalna wpływa na bardziej intensywny odbiór bodźców zewnętrznych. Nie ułatwia to zachodzącego procesu, niosąc ze sobą wiele zagrożeń. Jednym z nich jest autoagresja, która w skrajnych przypadkach prowadzi do podjęcia przez dojrzewające dziecko próby samobójczej.
Młody człowiek w inny sposób odbiera również upływający czas. Płynie on dla niego leniwie i często bardzo się dłuży. Dorosłość jest czymś odległym i mało realnym, a wiek lat trzydziestu wydaje się wręcz starczym. Również zdrowie jest czymś, co się po prostu posiada. W tym kontekście własna śmierć jest często środkiem do osiągnięcia celu. Kartą przetargową i przedmiotem szantażu. W wyobrażeniach młody człowiek widzi siebie spoglądającego na innych, opłakujących go i wpędzonych w należne im poczucie winy. Dlatego też często działania profilaktyczne powinny się skupiać na uświadomieniu młodzieży nieodwracalności procesu umierania.
