OPUBLIKOWANO: 27 CZERWCA 2016
Wspieranie rozwoju umiejętności społecznych w poradni
Poruszając zagadnienie działań poradni odnoszących się do umiejętności społecznych, dobrze jest najpierw zdefiniować to pojęcie tak, aby definicja wyznaczała obszar naszych rozważań. Jak w przypadku wielu pojęć w psychologii, tak i tu trudno o jednoznaczną i ogólnie obowiązującą definicję „umiejętności społecznych”. Przyjrzyjmy się zatem na wstępie możliwym rozumieniom tego pojęcia. W wąskim rozumieniu, spotykanym często w literaturze podejmującej zagadnienie treningu kompetencji społecznych, mianem „umiejętności społecznych” określane są konkretne i specyficzne umiejętności bezpośrednio odnoszące się do kontaktów z innymi ludźmi. Wymienia się wśród nich komunikację, umiejętność rozwiązywania konfliktów, umiejętność stawiania granic, umiejętność wyrażania i komunikowania emocji, zdolność do odczuwania empatii i umiejętność współpracy w grupie. Często zespół tego typu umiejętności jest określany mianem „asertywności”.
Umiejętności społeczne
W szerokim rozumieniu za „umiejętności społeczne” można uznać rozmaite kompetencje człowieka, które choć nie odnoszą się bezpośrednio i wyłącznie do relacji z innymi ludźmi, to mocno na te relacje oddziałują i wpływają na konkretne umiejętności społeczne. Będą zatem wśród nich kompetencje poznawczo-społeczne, kompetencje emocjonalne i cechy osobowościowe. Rola procesów poznawczych w obszarze zachowań społecznych jest przedmiotem badania podejścia poznawczego w psychologii społecznej. W obszarze nurtu poznawczo-rozwojowego model rozumowania interpersonalnego Selmana wskazuje na związki obu sfer funkcjonowania człowieka. Podobnie koncepcja rozumowania moralnego Piageta i koncepcja rozumowania moralnego Kohlberga. Teorie tych autorów koncentrują się na rozwoju rozumowania moralnego w kontekście doświadczeń społecznych człowieka. Psychologia społeczna wskazuje także na znaczenie emocji moralnych, tj. wstydu i poczucia winy, oraz zdolności do odczuwania empatii dla funkcjonowania społecznego człowieka. Podejście psychodynamiczne w psychoterapii wskazuje na wagę osób znaczących dla kontaktów z innymi ludźmi, podobnie jak doświadczenie terapii rodzin pokazuje znaczenie otoczenia rodzinnego. Erik Erikson natomiast wskazał na znaczenie rozwoju osobowości w swojej koncepcji rozwoju psychospołecznego człowieka. Zatem ostateczna jakość funkcjonowania człowieka w relacjach z innymi wykracza poza ramy konkretnych umiejętności społecznych i nakazuje postrzegać człowieka jako całość funkcjonującą w określonym otoczeniu. Oddziaływanie na różne elementy jednostki może skutkować zmianą jego funkcjonowania społecznego.
Warto do wskazanych obszarów definicyjnych dodać jeszcze dwa wnoszące podmiotowość i kulturę. Za umiejętności społeczne uznać można kompetencje człowieka pozwalające na zaspokojenie jego potrzeb społecznych – kryterium funkcjonalne. Można definiować je także jako te umiejętności, które pozwalają na osiągnięcie szczęścia zgodnie z wzorcami danej kultury – kryterium kulturowe.
Działania poradni
