OPUBLIKOWANO: 10 MAJA 2016
Cyberprzemoc wśród młodzieży
Media społecznościowe stają się coraz ważniejszym środowiskiem socjalizacyjnym, obok tradycyjnych środowisk, takich jak rodzina czy szkoła. Przy tym znaczna część młodych ludzi jest w ciągłym kontakcie ze swoimi przyjaciółmi przez komunikatory internetowe albo wysyłanie SMS-ów (mówi się, że są „zawsze podłączeni”).
Aby nie demonizować tematu, warto podkreślić, że według obecnych badań większość działań online realizowanych przez młodych ludzi ma charakter pozytywny lub neutralny. Zagrożenia dotyczą mniejszości młodzieży korzystającej z nowych mediów, czyli internetu i smartfonów. Za pozytywną można uznać możliwość nie tylko odbierania, ale również tworzenia treści, np. prowadzenia bloga lub strony internetowej, co staje się coraz powszechniejsze wśród młodzieży. Tacy „kreatorzy treści” częściej są jednocześnie zaangażowani w działania w realnym świecie, jak np. uczestniczenie w kołach zainteresowań lub organizacjach młodzieżowych. Inne zalety nowych mediów to możliwość uzyskania wsparcia społecznego i szeroki dostęp do informacji.
Z drugiej strony właśnie aktywne uczestnictwo w korzystaniu z nowych mediów (niemożliwe w przypadku tych tradycyjnych) może narażać na cyberprzemoc, zarówno ze strony osób poznanych w realu, jak i w świecie wirtualnym.
Cechy nowych mediów
Kluczowym pojęciem związanym z nowymi mediami jest komunikacja zapośredniczona przez komputer. Jest to taki typ komunikacji, w którym osoby nie spotykają się twarzą w twarz, lecz porozumiewają się za pomocą wspomaganych komputerowo technologii komunikacyjnych.
Bardzo ważną cechą komunikacji zapośredniczonej jest redukcja informacji niewerbalnych. Użytkownicy internetu starają się ten brak do pewnego stopnia niwelować, stosując emotikony, pisząc wersalikami, pisemnie oznaczając reakcje niewerbalne (np. „hahaha” czy LOL – Laugh Out Loud).
Ponadto komunikacja zapośredniczona może być – choć nie musi i często nie jest – anonimowa. Anonimowość może zwiększać ryzyko stania się ofiarą np. wykorzystania seksualnego. Z drugiej strony anonimowość umożliwia eksperymentowanie z tożsamością, co z kolei według badań pozwala młodym ludziom rozwijać kompetencje społeczne, również te potrzebne w świecie offline.
Typowa dla komunikacji zapośredniczonej, zwłaszcza tekstowej, jest otwartość, czyli ujawnianie innym intymnych informacji na swój temat. Nadmierna otwartość jest w tym kontekście określana jako rozhamowanie. Dzięki niej młodzi ludzie anonimowo chętniej poszukują pomocy bądź odpowiedzi na nurtujące ich pytania. Z drugiej strony mogą nadmiernie ujawniać informacje na swój temat nieznanym osobom, co może ich narażać na przemoc. Rozhamowanie może również wiązać się z silniejszym okazywaniem wrogości.
Przemoc rówieśnicza
Przemoc rówieśnicza bywa określana również jako nękanie albo bullying. Może mieć różny charakter. Mamy do czynienia z przemocą fizyczną (najczęstszą wśród młodszych dzieci, zwłaszcza chłopców), werbalną i relacyjną. Bullying relacyjny polega na odmawianiu relacji: wykluczenie z grupy, ignorowanie, oddalanie się, gdy ofiara podchodzi, manipulowanie innymi osobami, tak by zachowywały się wrogo wobec ofiary. Ten rodzaj przemocy jest bardziej typowy dla dziewczynek. Ostatni typ bullyingu – cyberprzemoc – najczęściej występuje wśród gimnazjalistów.
Nie należy mylić przemocy z konfliktami między dziećmi. Cechy bullyingu to jego długotrwałość oraz nierównowaga sił, gdy sprawca jest od ofiary silniejszy fizycznie, inteligentniejszy (potrafiący lepiej dogryźć) bądź też gdy sprawców jest więcej, tak jak w sytuacji, gdy cała klasa lub jakaś grupa obraca się przeciwko jednej osobie. Za kolejną cechę charakterystyczną bullyingu uznaje się intencjonalność oznaczającą, że sprawca działa z zamiarem wyrządzenia krzywdy ofierze. Należy jednak pamiętać, że w praktyce motywacja sprawcy bywa zróżnicowana, a zachowania agresywne mogą być traktowane również jako forma zabawy, nawiązania kontaktu czy zdobycia uznania.
Co ciekawe, sprawcy i ofiary przemocy mają podobnego rodzaju problemy w relacjach ze środowiskiem szkolnym. Są oni mniej popularni w grupie rówieśniczej, mniej lubią szkołę oraz częściej postrzegają środowisko szkolne (w tym nauczycieli) jako niezdolne do egzekwowania reguł związanych z dbaniem o bezpieczeństwo uczniów.
Mechanizmy cyberprzemocy
