Wybór zabawek do przedszkola
W przedszkolu analizie poddaje się wiele aspektów pracy nauczyciela i aktywności dzieci. Zwraca się uwagę na metody i formy pracy, monitoruje dobór środków dydaktycznych, sprawdza prawidłowość realizacji podstawy programowej wraz z zaleconymi warunkami. Jakie więc miejsce przypada zabawkom? Jaką przyznać im rolę? Jak dobierać i wybierać?
Pytania są ważkie. Przecież zabawa to podstawowa aktywność dziecka w przedszkolu – 1/5 czasu spędzonego w placówce musi zostać poświęcona zabawie swobodnej. W kontekście zabawek, jak się wydaje, ten czas jest najistotniejszy. Wówczas przedszkolaki – wolne od inicjatywy nauczyciela – podejmują własną aktywność. Hanna Krauze-Sikorska słusznie zauważa, że dzieci podejmują szereg działań, które nie mają na celu zaspokojenia potrzeb, lecz „wynikają z chęci eksplorowania, manipulowania czy zdobywania nowych wrażeń sensorycznych”. Co więcej, autorka podkreśla, iż trzeba „pamiętać, że prawdziwej aktywności towarzyszą zjawiska automotywacji, autorealizacji, autosatysfakcji, autokontroli i samooceny” (H. Krauze-Sikorska, Dziecko jako homo kreator. Podmiotowe i sytuacyjne determinanty aktywności twórczej dziecka w okresie średniego i późnego dzieciństwa, w: Aktywna edukacja w przedszkolu i szkole. Teoria i praktyka, pod red. H. Krauze-Sikorskiej i K. Kuszak, Poznań 2010, s. 21). A więc koniec… zabawy z zabawkami. Okazuje się, że należy brać je pod lupę, jak każdy inny aspekt działalności przedszkola.
Zabawka czy pomoc edukacyjna?
Być może dla teoretyków kwestia rozgraniczenia zabawek i pomocy dydaktycznych byłaby atrakcyjna. Z praktycznego punktu widzenia w przedszkolu nie ma przypadkowych przedmiotów. Wszystko – zabawka, pomoc edukacyjna, kolor ścian, miejsce wywieszenia tablicy – znajduje swoje uzasadnienie.
Dla praktyka zabawka jest jednak po prostu kolejną pomocą edukacyjną. Zbiór zabawek ma złożyć się na środowisko sprzyjające rozwojowi dziecka i zachęcające do „prawdziwej aktywności”, o której wspominała H. Krauze-Sikorska. W połączeniu z otoczeniem rówieśników tworzących kontekst społeczny zabawki stają się nieodłącznym elementem procesu wychowawczo-dydaktyczno-opiekuńczego. Nie umniejszajmy więc ich znaczenia i nie stawiajmy za pomocami edukacyjnymi, których używa nauczyciel, włączając je w tok zajęć. Przemyślane zabawki będą pełniły w rękach dziecka tę samą funkcję co środek dydaktyczny użyty przez wychowawcę.
Skoncentrujmy się więc na procesie ich wybierania, dobierania i… układania.
Zasada 1: bezpieczeństwo
O atestach i certyfikatach pisaliśmy w osobnym artykule, toteż w tym miejscu przypomnimy jedynie najważniejsze informacje:
- Oznaczenie CE musi być zamieszczone na stałe na zabawce (a jeżeli to niemożliwe, to na jej opakowaniu lub certyfikacie).
- Na zabawce musi się znajdować nazwa i adres jej producenta (lub importera).
- Wszelkie zagrożenia dla dziecka wynikające z użytkowania zabawki producent/dystrybutor umieszcza na zabawce lub opakowaniu w języku polskim.
- Producent powinien wskazywać wiek użytkownika – maksymalny i minimalny, czasem nawet niezbędne umiejętności, jakie musi posiadać dziecko, aby mogło posługiwać się danym przedmiotem.
- Zabawki dla maluchów poniżej trzeciego roku życia nie mogą zawierać małych elementów, z kolei dla dzieci poniżej ósmego roku życia nie powinno się wybierać zabawek z ostrymi szklanymi lub metalowymi krawędziami. Zabawki elektryczne i nagrzewające się przeznaczone są dla dzieci w wieku powyżej ośmiu lat.
- Należy zwracać uwagę nie tylko na budowę zabawki, ale także na to, czym została pomalowana lub polakierowana – certyfikat musi obejmować wszystkie jej elementy.
- Zabawki nie mogą wywoływać nadmiernego hałasu, by nie uszkodzić słuchu dziecka.
- Przewiduje się zamieszczanie następujących ostrzeżeń: „Nieodpowiednie dla dzieci w wieku poniżej trzech lat”, „Uwaga: do użytku wyłącznie pod bezpośrednim nadzorem osoby dorosłej” (w przypadku miniatury lub modelu urządzenia bądź sprzętu przeznaczonego dla osób dorosłych), „Uwaga: konieczność stosowania sprzętu ochronnego” (np. przy łyżwach, deskorolkach oraz podobnym sprzęcie wprowadzonym do obrotu jako zabawki), „Uwaga: do używania jedynie w wodzie na głębokości bezpiecznej dla dziecka oraz pod nadzorem”, „Uwaga: wyłącznie dla dzieci w wieku powyżej … lat. Do stosowania pod nadzorem osoby dorosłej” (o wieku dziecka decyduje producent). Za każdym razem, jeśli wskazuje się ostrzeżenia, powinno się również opisać możliwe ryzyko związane z korzystaniem z danej zabawki.
- Do niektórych zabawek musi być dołączona instrukcja obsługi – dotyczy to głównie zabawek przeznaczonych do zawieszania (np. huśtawka, zjeżdżalnia) oraz miniatur i modeli urządzeń przeznaczonych dla dorosłych. Instrukcje te należy przechowywać w przedszkolu.
