OPUBLIKOWANO: 18 MARCA 2016
Zmiany kadrowe po nowelizacji Ustawy o systemie oświaty
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.),
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.),
- Ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 192 ze zm.).
Ostatnia nowelizacja Ustawy o systemie oświaty sprawi, że pierwsze klasy szkół podstawowych będą mniej liczne, niż początkowo sądzono, co prowadzi do problemów z utrzymaniem kadry pedagogicznej, zwłaszcza w okresie przejściowym w roku szkolnym 2016/2017. Poniżej przedstawione zostały możliwe rozwiązania kadrowe mające na celu zminimalizowanie liczby zwalnianych nauczycieli lub – gdyby nie było to możliwe – przeprowadzenie zwolnienia zgodnie z przepisami prawa.
Uzupełnienie pensum nauczyciela w innej szkole
Zgodnie z art. 22 ust. 1 Karty nauczyciela organ prowadzący szkołę może nałożyć na nauczyciela obowiązek podjęcia pracy w innej szkole lub szkołach na tym samym lub – za jego zgodą – na innym stanowisku, w celu uzupełnienia tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych w wymiarze nie większym niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. W przypadku niewyrażenia zgody nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie za część obowiązkowego wymiaru zajęć.
Artykuł 22 ust. 1 KN poddaje więc nauczyciela szczególnym dyspozycjom przełożonych. Zauważyć należy, że przepis ten wprawdzie zawiera sformułowanie „obowiązek podjęcia pracy”, ale nie oznacza to nawiązania drugiego, odrębnego stosunku pracy. Jest to rodzaj swoistej delegacji służbowej. Między nauczycielem a szkołą, w której uzupełnia on wymiar zajęć, nie powstaje stosunek pracy. Przez cały czas uzupełniania zajęć nauczyciel pozostaje wyłącznie pracownikiem dotychczasowej szkoły na pełnym etacie.
Oznacza to, że dyrektor szkoły, w której nauczyciel uzupełnia etat, nie powinien zakładać takiemu nauczycielowi teczki akt osobowych, ponieważ formalnie taki nauczyciel jest zatrudniony wyłącznie w szkole macierzystej. Ze względów praktycznych warto jednak, by dyrektor szkoły, w której nauczyciel uzupełnia etat, miał założoną teczkę z dokumentacją dotyczącą takiego nauczyciela (w której będzie zamieszczał np. pisma od dyrektora szkoły macierzystej dotyczące nauczyciela – w tym np. informacje o urlopach czy zwolnieniach). Obowiązki pracodawcy pełni wobec nauczyciela dyrektor szkoły macierzystej.
Obowiązek uzupełnienia pensum w innej szkole może nałożyć wyłącznie organ prowadzący. Oznacza to, że decyzję w tej sprawie powinien podjąć organ prowadzący na podstawie informacji uzyskanych z arkuszy organizacyjnych poszczególnych jednostek oświatowych. Nie wyklucza to jednak możliwości podejmowania inicjatyw w tej sprawie przez dyrektora czy nauczyciela. Przepisy nie zabraniają uzupełniania pensum w szkole, której organem prowadzącym jest inna JST niż w przypadku szkoły macierzystej – w takiej sytuacji pomiędzy poszczególnymi JST zawierane jest porozumienie o refundacji kosztów.
Należy pamiętać, że zgoda nauczyciela na uzupełnienie pensum w innej szkole jest wymagana wyłącznie wtedy, gdy praca w innej szkole miałaby być wykonywana na innym stanowisku niż w szkole macierzystej (zakładając oczywiście, że nauczyciel ma do tego kwalifikacje). Nauczyciel, który nie wyrazi na takie rozwiązanie zgody, będzie więc otrzymywał wynagrodzenie wyłącznie za część obowiązkowego wymiaru zajęć.
Ograniczenie pensum nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania
W sytuacji, gdy z przyczyn organizacyjnych, o których mowa w art. 20 ust. 1 KN, nie ma możliwości zatrudnienia nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania w pełnym wymiarze zajęć, a także nie ma warunków do uzupełnienia pensum w innej szkole, to na podstawie art. 22 ust. 2 KN można ograniczyć zatrudnienie nauczyciela do wymiaru nie niższego niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, a także proporcjonalnie zmniejszyć wynagrodzenie. W tym celu konieczna jest jednak zgoda nauczyciela. Jeżeli nauczyciel wyrazi zgodę, pozostaje w dalszym ciągu zatrudniony na podstawie mianowania. Jeżeli nie – należy rozwiązać stosunek pracy lub przenieść nauczyciela w stan nieczynny (art. 20 KN).
Jeżeli jednak istnieje potrzeba obniżenia pensum nauczyciela poniżej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, konieczne jest zastąpienie stosunku pracy na podstawie mianowania stosunkiem pracy na podstawie umowy o pracę (art. 10 ust. 6 KN) i proporcjonalne zmniejszenie wynagrodzenia, co może trwać przez okres występowania przyczyn wprowadzenia tego ograniczenia wskazanych w art. 22 ust. 2 w zw. z art. 20 ust. 1 pkt 2 KN. W razie ich ustąpienia nauczyciel ma prawo do zatrudnienia w pełnym wymiarze zadań (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2014 r., II PK 286/13).
Przeniesienie nauczyciela do innej szkoły
Kolejnym rozwiązaniem umożliwiającym nauczycielowi zachowanie zatrudnienia jest przeniesienie nauczyciela na inne stanowisko pracy lub do innej szkoły. Rozwiązanie to jest możliwe wyłącznie w przypadku nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania.
