OPUBLIKOWANO: 9 MARCA 2016

Specyfika pracy z nastolatkiem

Opracował: Patryk Hajdo, psycholog i psychoterapeuta, pracownik Specjalistycznej Poradni Profilaktyczno-Terapeutycznej w Tarnowie, zajmuje się wspieraniem zdrowego rozwoju dzieci i młodzieży, m.in. poprzez działania profilaktyczne i psychoterapię

Można zaryzykować twierdzenie, że okres nastoletni znajduje się na drugim miejscu po okresie niemowlęcym pod względem stopnia trudności zadań rozwojowych w całym rozwoju człowieka. Wydaje się, że rodzice doświadczają trudności wychowawczych w odwrotny sposób. Zdecydowanie łatwiej jest być rodzicem niemowlęcia, pomimo zmęczenia fizycznego i nieustannej koncentracji uwagi na maleństwie, niż rodzicem nastolatka, który coraz słabiej poddaje się rodzicielskiej kontroli. Nic zatem dziwnego, że pomoc psychologiczna w zakresie trudności okresu nastoletniego będzie stawiała przed psychologiem duże wymagania. Potrzebne będą bowiem nie tylko praktyczne umiejętności dotyczące różnych form pomocy psychologicznej, ale również wiedza z zakresu psychologii rozwoju człowieka w toku całego jego życia tak, aby można było zrozumieć zarówno nastolatka, jak i jego rodzica.

Funkcjonowanie rodziny

Istotnym elementem problemów pojawiających się w okresie dorastania jest kontekst rodzinny. Podobnie jak dziecko, tak i nastolatek rozwija się w rodzinie. Jej sposób funkcjonowania, panujące w niej relacje, w tym relacje nastolatka z rodzicami mocno wpływają na jego rozwój. Tym samym mogą kierować go w stronę zdrowia i dobrostanu, ale mogą też oddziaływać na pojawienie się kłopotów i niepożądanych zachowań. Zgodnie z podejściem systemowym, zachowania objawowe pełnią funkcję w systemie rodzinnym, mogą być związane z zaburzeniami komunikacji, procesów emocjonalnych, struktury rodziny czy przekazem międzypokoleniowym. Mogą też wiązać się z trudnościami w adaptacji do następnych faz w cyklu życia całej rodziny. Rozwój bowiem nie dotyczy tylko dzieci i nastolatków, ale również ich rodziców, wzajemnych relacji pomiędzy członkami rodziny oraz rodziny jako całości. Każdy etap rozwoju dziecka niesie ze sobą określone wyzwania w rozwoju rodziców.

Wydaje się, że najtrudniejsze zadania rozwojowe stawia przed rodziną i jej członkami okres nastoletni. Jego istotą jest bowiem przygotowanie dziecka do samodzielnego życia w społeczności osób dorosłych, a więc do opuszczenia rodzinnego domu. Dotychczasowy model rodziny jest modyfikowany przez utratę jednego członka, co wymusza liczne zmiany w codziennym funkcjonowaniu. Oznacza zatem koniec rodziny w dotychczasowej formule i konieczność wypracowania nowego modelu – „o jedno dziecko mniej” lub całkiem „bez dzieci”.

Nauka podejmowania decyzji i bunt

Nastolatek, aby dobrze radzić sobie w przyszłości, potrzebuje zbudować poczucie wpływu na swoje życie, niezależność i wewnętrzną siłę, które pozwolą mu podejmować samodzielnie trudne decyzje, brać za nie odpowiedzialność, radzić sobie ze stresem i trudnościami. Musi też zbudować swoją tożsamość, która pozwoli mu nadać kształt i sens jego dorosłej egzystencji. Tak duże zmiany są często trudne i bolesne, zarówno dla samych nastolatków, jak i ich rodziców.