Obserwacje dzieci w żłobku niepublicznym
Obserwacja jest podstawową i najczęściej stosowaną metodą badań. Bez niej niemożliwe byłoby wykonywanie jakichkolwiek funkcji opiekuńczo-wychowawczo-dydaktycznych. Służy zdobywaniu informacji o dziecku i jego środowisku życia. Codzienne obserwowanie w ogromnym stopniu angażuje procesy poznawcze, wrażenia i emocje. Obserwować należy całość zdarzenia, a nie tylko jego wycinek, ponieważ może to rzutować na dokonywaną interpretację i ocenę wydarzenia.
Istotnym elementem prawidłowej obserwacji jest sam obserwator, który musi posiadać wiedzę niezbędną do jej prowadzenia oraz wykazywać zainteresowanie osobami i zjawiskami będącymi przedmiotem obserwacji. Ponadto dobrego obserwatora powinny charakteryzować następujące cechy:
- rzetelność, polegająca na zrezygnowaniu z własnych zainteresowań, skłonności, upodobań i nawyków, by podporządkować się celom i zadaniom obserwacji,
- spostrzegawczość, oznaczająca umiejętność wyodrębnienia dużej liczby ważnych elementów sytuacji w określonym czasie oraz szybkiego dostrzegania szczegółów i ich rejestrowania,
- obiektywizm, czyli umiejętność rejestrowania swoich spostrzeżeń zgodnie ze stanem faktycznym, niezależnie od własnych przekonań, opinii czy uczuć.
Obserwacja jest najbardziej powszechną techniką gromadzenia danych. Prowadząca ją osoba musi zdawać sobie sprawę z tego, że jej przedmiotem jest małe dziecko, dlatego też powinna mieć pewność, że poprzez swoje działanie nie zaszkodzi badanemu maluchowi. Musi patrzeć na dziecko nie w kategoriach ocen, ale jak na jedyną w swoim rodzaju istotę, która jest niepowtarzalną indywidualnością. Obserwacji dziecka dokonuje się nie po to, by je oceniać, ale by je poznać i pomóc mu w rozwoju. Trzeba obserwować różne formy jego działalności. W trakcie obserwacji nie należy dokonywać uogólnień mających charakter oceniający, co może przyczynić się do fałszywego nastawienia wobec podopiecznego. Ponadto badacz nie powinien ingerować w przebieg obserwowanych zjawisk, a dzieci nie mogą wiedzieć, że są obserwowane.
Rodzaje i cechy obserwacji
Wyróżniamy następujące rodzaje obserwacji:
- Obserwacja fotograficzna – charakteryzuje się ciągłym, nieprzerwalnym obserwowaniem zachowania dziecka w danym odcinku czasowym, bez dokonywania jakiejkolwiek selekcji w zachowaniu badanej jednostki. Określa się z góry czas jej trwania oraz zakres. Rzadko kiedy w tego typu obserwacjach rejestruje się wszystkie zachowania dziecka.
- Obserwacja metodą próbek czasowych, którą przeprowadza kliku obserwatorów w jednym czasie. Takie działanie pozwala porównać wyniki i uzyskać rzetelne efekty badania.
- Obserwacja sytuacyjna, polegająca na spostrzeganiu zachowań z góry określonych przez obserwatora. Należy pamiętać, żeby obserwować w warunkach naturalnych, a także by w trakcie rejestrowania nie dokonywać żadnych interpretacji i ocen.
Celem obserwacji jest zebranie informacji o indywidualnym rozwoju dziecka i jego funkcjach poznawczo-motorycznych, fizycznych, emocjonalno-społecznych, wykazanie braków i zaniedbań. Efektem tych działań jest opracowanie planu pomocy maluchowi. Wychowawca grupy, na podstawie obserwacji dziecka i zdarzeń, w jakie jest ono uwikłane, formułuje hipotezy, przypuszczenia, angażuje swoją wiedzę teoretyczną, by znaleźć właściwe rozwiązanie i zaplanować działanie na przyszłość.
