OPUBLIKOWANO: 1 LUTEGO 2016
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 ze zm.).
Przez dziesięciolecia problem praw autorskich w działalności polskich szkół i placówek oświatowych był pomijany. Nawet uchwalenie w 1994 r. Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie przyczyniło się do zyskania pełni wiedzy na ten temat. Niedoskonałość i zawiłość rozwiązań prawnych, których prawidłowe stosowanie nastręcza trudności nawet wykwalifikowanym praktykom, a także fakt, że w środkach masowego przekazu o prawach autorskich mówi się głównie w kontekście tzw. piractwa, w szczególności komputerowego i fonograficznego oraz konieczności uiszczania opłat podmiotom, które w sposób zbiorowy zarządzają prawami autorskimi, sprawiły, że osoby odpowiedzialne za zarządzanie szkołami i placówkami oświatowymi mają poczucie zagubienia.
Głównym celem uchwalonej we wrześniu 2015 r. nowelizacji Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych było wdrożenie do naszego krajowego porządku prawnego szeregu regulacji prawa europejskiego z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych, których termin wprowadzenia już upłynął. Przy okazji jednak głębokiej rewizji poddano obowiązujące już regulacje, tak aby na bazie praktyki ich stosowania wypracować nowe rozwiązania dostosowane do aktualnych potrzeb polityki kulturalnej oraz zapewnić możliwie jak najszerszy dostęp do utworów i przedmiotów praw pokrewnych, przede wszystkim w ramach tzw. dozwolonego użytku publicznego. Warto zauważyć, że to zbiorcze pojęcie określa dopuszczone przez przepisy prawa przypadki, uzasadnione istnieniem ważnego interesu publicznego, w których korzystanie z utworu bądź przedmiotu prawa pokrewnego nie wymaga zgody uprawnionego. Jest to o tyle ważne, że dotyczy to m.in. korzystania z chronionych treści w celach edukacyjnych, naukowych i informacyjnych oraz związanych z korzystaniem z utworów i przedmiotów praw pokrewnych przez określone instytucje publiczne w celu realizacji ich zadań statutowych.
Dozwolony użytek w obszarze edukacji
W kwestii dozwolonego użytku w obszarze edukacji kluczowy jest – z punktu widzenia regulacji prawnych dotyczących praw autorskich w szkole – art. 27 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, który stanowi, że m.in. instytucje oświatowe mogą na potrzeby zilustrowania treści przekazywanych w celach dydaktycznych lub w celu prowadzenia badań naukowych korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz zwielokrotniać w tym celu rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów. Użyte w przepisie pojęcie „instytucje oświatowe” zostało zdefiniowane w art. 6 ust. 1 pkt 13 Ustawy, który każe rozumieć przez to jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 2 Ustawy o systemie oświaty, a także szkoły, zespoły szkół, szkolne punkty konsultacyjne przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych RP oraz szkoły podoficerskie i ośrodki szkolenia. Tak określony krąg podmiotowy pozwala oprzeć się w swojej działalności na powołanym tu przepisie zarówno placówkom publicznym, jak i niepublicznym, co w praktyce oznacza, że zasady korzystania z cudzej twórczości odnoszą się do wszelkich typów szkół i placówek tworzących system oświaty – publicznych i niepublicznych.
Dozwolony użytek w praktyce szkolnej
Przekładając przytoczony powyżej przepis na praktykę szkolną, można powiedzieć, że absolutną pewność, czy dany utwór możemy wykorzystać w naszej szkole (placówce) w dowolny sposób, uzyskamy, jeśli odpowiemy twierdząco na trzy kluczowe pytania.
Czy wykorzystujemy utwór w ramach działalności instytucji oświatowej?
