OPUBLIKOWANO: 1 LUTEGO 2016
Zasady żywienia dzieci w jednostkach systemu oświaty
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 594 ze zm.),
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2015 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz.U. z 2015 r. poz. 1256).
Od 1 września 2015 r. obowiązują regulacje określające zasady sprzedaży, reklamy i promocji środków spożywczych oraz wymagania w zakresie żywienia dzieci i młodzieży w ramach żywienia zbiorowego w przedszkolach, innych formach wychowania przedszkolnego, szkołach, z wyłączeniem szkół dla dorosłych, a także w placówkach systemu oświaty. Zmiany wprowadzono etapami. Najpierw dokonano modyfikacji w Ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia – na podstawie nowelizacji z 28 listopada 2014 r. dodano dział IIa określający środki spożywcze oraz zasady żywienia dzieci i młodzieży w jednostkach systemu oświaty. Przyjęto, że na terenie wskazanych jednostek sprzedawane mogą być wyłącznie środki spożywcze objęte grupami środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w tych jednostkach, a ponadto w ramach żywienia zbiorowego stosowane mogą być wyłącznie środki spożywcze, które spełniają określone wymagania. Upoważniono przy tym podmiot kierujący jednostką do rozwiązania, bez zachowania terminu wypowiedzenia, umowy z podmiotem prowadzącym sprzedaż środków spożywczych lub działalność w zakresie zbiorowego żywienia dzieci i młodzieży w sposób sprzeczny z nowymi wymaganiami. Dodane przepisy obowiązują od 1 września 2015 r. Za nieprzestrzeganie wymagań ustawowych w zakresie sprzedaży, reklamy lub promocji albo stosowania w ramach zbiorowego żywienia w jednostce systemu oświaty innych niż dozwolone środków spożywczych wprowadzono sankcje – osoba taka podlega karze pieniężnej w wysokości do 30-krotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej za rok poprzedzający.
Następnie minister zdrowia wydał 26 sierpnia 2015 r. rozporządzenie określające grupy środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagania, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach. Rozporządzenie obowiązuje, podobnie jak zmiany ustawowe, od 1 września 2015 r. Akt ten składa się z dwóch załączników, z czego w jednym określono grupy środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty, a w drugim – wymagania, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego w jednostkach systemu oświaty.
Motywy wprowadzenia regulacji prawnych w zakresie żywienia dzieci
Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu Rozporządzenia, jego celem jest wzmocnienie ochrony zdrowia dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym przez ograniczenie dostępu na terenie przedszkoli, szkół i placówek opiekuńczo-wychowawczych do środków spożywczych zawierających znaczne ilości składników niezalecanych dla ich rozwoju. Powołując się na krajowe oraz międzynarodowe badania, wskazano, że diety dzieci i młodzieży są często nieprawidłowo zbilansowane, charakteryzują się zbyt dużą zawartością niektórych składników pokarmowych, przy wyraźnych niedoborach innych składników, a ponadto u części dzieci obserwuje się nadmierne spożycie żywności, co prowadzi do nadwagi i otyłości. Podkreślono, że w dietach dzieci występuje nadmiar tłuszczu ogółem i węglowodanów prostych (m.in. z powodu spożywania dużych ilości produktów typu fast food, dużej ilości słodyczy i słodkich napojów), nadmiernie spożywa się smażone i tłuste potrawy, dania są często zbyt słone, żywność jest wysoko przetworzona, posiłki przygotowywane są na bazie koncentratów (buliony w kostkach, zupy instant), brakuje natomiast odpowiedniej ilości warzyw i owoców (co trzecie dziecko jada codziennie owoce, a co czwarte – warzywa), odpowiedniej ilości mleka i jego przetworów, ryb, pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz wody (zastępowanej napojami słodzonymi, gazowanymi, sztucznie barwionymi).
Jako konsekwencję tak ubogiej diety wskazano nieodpowiednią podaż wapnia, witaminy C, kwasu foliowego, potasu, błonnika i witaminy D, a także innych ważnych składników mineralnych – takich jak żelazo, cynk czy magnez – przy jednoczesnym nadmiarze sodu w diecie. Zwrócono również uwagę na nieprawidłowe zachowania żywieniowe, wśród których wskazano:
- nieodpowiednią liczbę posiłków spożywanych w ciągu dnia,
- brak regularności w ich spożywaniu i pośpiech,
- brak nawyku jadania śniadań w domu przed zajęciami,
- niespożywanie posiłków w szkole oraz niezabieranie drugiego śniadania,
- podjadanie pomiędzy posiłkami (słodyczy, słonych przekąsek),
- odchudzanie się w oparciu o niekonwencjonalne diety.
Szczególną uwagę zwrócono na śniadania, które w Polsce je tylko około 60 proc. nastolatków, zaznaczając, że jego brak może skutkować pogorszeniem wydolności psychofizycznej ucznia, zaburzeniami koncentracji oraz problemami z przyswajaniem wiedzy.
Przykłady rozwiązań płynące z innych państw europejskich
Zwrócono uwagę, że z problemami niewłaściwego żywienia dzieci, złych nawyków żywieniowych, rosnącej liczby dzieci z nadwagą i otyłością, rosnącej zachorowalności wśród dzieci na choroby związane ze złym odżywianiem borykają się również inne państwa europejskie. Podano przy tym przykłady przyjętych w nich rozwiązań, związanych z tworzeniem polityki żywieniowej w szkołach. Dla przykładu, we Francji od 2005 r. w szkołach obowiązuje zakaz sprzedaży jakiejkolwiek żywności i napojów za pośrednictwem automatów. Na producentów, którzy reklamując żywność o wysokiej zawartości cukrów, tłuszczu, soli, nie umieszczają w reklamie ostrzeżenia zdrowotnego, nakłada się kary. Na Łotwie w 2006 r. wprowadzono zakaz sprzedaży określonej żywności w szkołach i przedszkolach i rozpoczęto promocję spożywania zdrowej żywności. Na Węgrzech od 2014 r. obowiązują przepisy określające żywność, jaka ma się znaleźć w codziennym żywieniu dzieci, a także ograniczenia i zakazy odnoszące się do poszczególnego typu produktów spożywczych i posiłków. Zaznaczyć należy, że łotewska polityka żywieniowa dotyczy także osób objętych opieką społeczną, przebywających w zakładach rehabilitacyjnych i poddanych leczeniu, a węgierskie regulacje prawne odnoszą się również do szpitali, placówek pomocy społecznej i jednostek zajmujących się opieką nad dziećmi.
Załącznik nr 1 do
