OPUBLIKOWANO: 4 GRUDNIA 2015

Uprawnienia i przywileje pracowników oświaty

Opracował: dr Patryk Kuzior, doktor nauk prawnych, specjalista m.in. w zakresie prawa oświatowego, urzędnik zajmujący stanowisko kierownicze w urzędzie jednostki samorządu terytorialnego, autor wielu opracowań naukowych z zakresu prawa i wykładowca akademicki

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.),
• Ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1144 ze zm.),
• Ustawa z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1138 ze zm.)

Bardzo często, zwłaszcza w środkach masowego przekazu, o pracownikach szkolnictwa mówi się, że to szczególnie uprzywilejowana grupa zawodowa. Dłuższy wymiar urlopu oraz czas pracy rozliczany względem wymiaru obowiązkowego pensum dydaktycznego podawane są jako główne wyróżniki nauczycieli szkół i placówek względem innych osób wykonujących pracę najemną, choć nie są to jedyne uprawnienia, czy wręcz przywileje, jakie wiążą się z pracą pedagogiczną.

Przegląd uprawnień i przywilejów zacząć należy od przypomnienia, że w szkołach i placówkach należących do systemu oświaty mamy dwie grupy zawodowe, a mianowicie nauczycieli oraz pracowników niepedagogicznych. Sytuacja tych drugich, z uwagi na odmienne regulacje prawne, znacząco się różni.

Zdecydowana większość szczególnych uprawnień pracowniczych zagwarantowana została nauczycielom przepisami Karty nauczyciela, choć należy pamiętać, że nie każda osoba, która wykonuje pracę dydaktyczną, opiekuńczą i wychowawczą podlega tej Ustawie. Wszystko zależy od tego, czy szkoła ma status publiczny, czy też nie, jak również od tego, na jakim stanowisku osoba ta jest zatrudniona. Co się tyczy tej ostatniej kwestii, to oprócz nauczycieli w ścisłym tego słowa znaczeniu istnieją możliwości zatrudniania asystentów nauczycieli czy pomocy nauczyciela, czyli na stanowiskach, których KN nie dotyczy.

Jasna ścieżka awansu

Jako szczególne uprawnienie, czy wręcz nauczycielski przywilej, potraktować można system awansu zawodowego. Taka kwalifikacja wynika z tego, że bardzo niewiele zawodów może poszczycić się sformalizowaną, opisaną i gwarantowaną ustawowo ścieżką awansu, z którym dodatkowo łączy się także gwarancja uzyskania wyższego uposażenia z momentem osiągnięcia wyższego szczebla kariery. Po odwołaniu się do przepisów rozdziału 3a KN można się jednak przekonać, że w głównej mierze od nauczyciela zależy, jak szybko zdobędzie kolejny stopień awansu, przy czym w swych staraniach nauczyciel – inaczej niż w wielu innych zawodach – nie jest zależny wyłącznie od swojego przełożonego. Ukończenie wymaganego przez przepisy stażu oraz pozytywna ocena dorobku zawodowego to podstawowe warunki, by piąć się w górę, przynajmniej w ustalonej w przepisach siatce płac. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że zmiana wysokości wynagrodzenia w czasie trwania stosunku pracy w związku z uzyskaniem kolejnego stopnia awansu zawodowego nauczyciela następuje z pierwszym dniem roku szkolnego następującego po roku szkolnym, w którym nauczyciel uzyskał wyższy stopień awansu.

Przywileje płacowe

Skoro mowa już o wynagrodzeniu, to musimy zauważyć, że nauczyciele mogą liczyć nie tylko na wynagrodzenie zasadnicze, ale także dodatki, takie jak: dodatek za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny oraz za warunki pracy. Ponadto nauczyciel może uzyskiwać także dodatkowe uposażenie z tytułu pracy w godzinach ponadwymiarowych. Często pracę w godzinach ponadwymiarowych porównuje się z pracą w godzinach nadliczbowych regulowaną przez przepisy powszechnego prawa pracy (Kodeks pracy