OPUBLIKOWANO: 12 LISTOPADA 2015
ZAKTUALIZOWANO: 24 MARCA 2016

Dni opieki nad dzieckiem – nowe zasady

Opracował: dr Patryk Kuzior, doktor nauk prawnych, specjalista m.in. w zakresie prawa oświatowego, urzędnik zajmujący stanowisko kierownicze w urzędzie jednostki samorządu terytorialnego, autor wielu opracowań naukowych z zakresu prawa, wykładowca akademicki

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.),
• Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1268).

Zasady udzielania pracownikom zwolnień od pracy z tytułu opieki nad dzieckiem uległy zmianie 2 stycznia 2016 r. Zmiana w zakresie korzystania z tego uprawnienia wynika z nowelizacji Kodeksu pracy z 24 lipca 2015 r.

Jednym z całego szeregu uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem jest – zagwarantowane w art. 188 k.p. – prawo do zwolnienia od pracy określane potocznie przez służby kadrowe, ale i samych pracowników, jako opieka nad dzieckiem. Chociaż uprawnienie to zawarte jest w przepisach k.p., to jednak ma ono charakter powszechny i przysługuje również pracownikom, których status prawny regulują przepisy tzw. pragmatyk zawodowych (np. Karta nauczyciela, Ustawa o pracownikach samorządowych).

Komu przysługuje zwolnienie

Stosownie do omawianego tu przepisu prawo do zwolnienia z zachowaniem prawa do wynagrodzenia przysługuje pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat. Ponieważ przepis posługuje się określeniem „pracownik”, uznaje się, że uprawnienie to przysługuje niezależnie od płci pracownika, a więc zarówno kobiecie, jak i mężczyźnie. Zwolnienie przysługuje niezależnie od liczby dzieci, pod warunkiem, że dziecko pozostaje na wychowaniu pracownika. Nie jest zatem istotny sam fakt posiadania dziecka w znaczeniu bycia rodzicem, ale wychowywanie dziecka, co w przypadku osób będącymi rodzicami należy rozpatrywać w kategoriach sprawowania władzy rodzicielskiej, z uwzględnieniem przepisów prawa rodzinnego. Pamiętajmy, że sytuacja ta może kształtować się różnie w przypadku, gdy rodzice dziecka żyją osobno, a sposób wykonywania władzy rodzicielskiej był przedmiotem orzeczenia sądu. Na równi z rodzicami biologicznymi traktowani są na gruncie omawianego przepisu nie tylko opiekunowie prawni, ale także rodzice adopcyjni.

Co ważne, z uprawnienia tego mogą korzystać nie tylko pracownicy będący formalnie rodzicami dziecka, ale także osoby, których sąd rodzinny ustanowił opiekunami małoletniego dziecka. Tego rodzaju konstrukcja prawna przyznaje ulgę osobom, na których spoczywa ciężar wychowywania dzieci – nie zaś wszystkim pracownikom, którzy formalnie są rodzicami. Podkreślić trzeba jednak, że pojęcie wychowywania dziecka trzeba rozpatrywać w kategoriach prawnych, a nie faktycznych. Jeżeli zatem pracownik domaga się prawa do zwolnienia z tytułu opieki nad dzieckiem, dla którego jest ojczymem, to jego żądanie nie będzie zasadne, jeśli w stosunku do dziecka nie jest równocześnie prawnym opiekunem lub też dziecka nie adoptował.

Zaznaczyć trzeba również, że Kodeks pracy ustanawia pewne ograniczenia możliwości korzystania z prawa do zwolnienia. Otóż według art. 189¹