OPUBLIKOWANO: 6 LISTOPADA 2015
Umowy cywilnoprawne a ubezpieczenia społeczne i zdrowotne
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.),
- Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych( t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.),
- Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych ( t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 581 ze zm.).
W praktyce kadrowej mogą zdarzać się różne formy zatrudniania osób wykonujących pracę. Najczęściej występującą formą jest zatrudnianie pracowników na podstawie umowy o pracę. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy pracodawca chce zatrudnić osobę do wykonania konkretnego zadania – wówczas lepszym wyjściem z sytuacji będzie wykonanie pracy na podstawie umów cywilnoprawnych. Najczęściej wybieranymi przez pracodawcę umowami cywilnoprawnymi są: umowa-zlecenie oraz umowa o dzieło.
Umowa-zlecenie a umowa o dzieło
Kwestię umowy-zlecenia uregulowano w art. 734–751 Kodeksu cywilnego. Przez umowę-zlecenie przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do wykonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Jednocześnie przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do należytej staranności przy jej wykonaniu. Z kolei umowa o dzieło uregulowana została w art. 627–646 Kodeksu cywilnego. Przez umowę o dzieło zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa o dzieło ma więc charakter umowy rezultatu.
W praktyce umowa-zlecenie nazywana jest umową starannego działania, a o dzieło – umową rezultatu. Celem umowy o dzieło jest osiągnięcie określonego w jej treści rezultatu, podczas gdy celem umowy-zlecenia jest samo działanie (praca), które nie musi doprowadzić do osiągnięcia określonego rezultatu. Umowa o dzieło powinna być uwieńczona konkretnym i sprawdzalnym rezultatem. Wynagradzany jest więc sam rezultat, a nie samo działanie.
Obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne za osoby wykonujące prace na podstawie umów cywilnoprawnych uzależniony jest przede wszystkim od rodzaju zawartej umowy oraz od statusu osoby, z którą została zawarta tego rodzaju umowa – np. student, osoba zatrudniona w innym podmiocie na podstawie umowy o pracę, emeryt.
Umowa-zlecenie a składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne
Osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnych podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz zdrowotnemu (art. 6 ust. 1 pkt 4 oraz art. 12 ust. 1 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 66 Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych). Dodatkowo, na zasadzie dobrowolności, mogą podlegać również ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ust. 2 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Jeżeli osoba zatrudniona na podstawie umowy cywilnoprawnej podpisze drugą umowę tego rodzaju, wówczas ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tej drugiej umowy są dobrowolne. Obowiązkowe jest natomiast ubezpieczenie zdrowotne z obu umów. Zleceniobiorcy pozostawiono wybór co do tego, z której umowy chce być objęty obowiązkowymi ubezpieczeniami.
Na podstawie art. 12 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoba wykonująca pracę na podstawie umowy-zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: wypadkowemu, emerytalnemu i rentowym, od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, o ile zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie złożone w terminie określonym w ww. Ustawie, tj. w terminie siedmiu dni od dnia rozpoczęcia wykonywania umowy zlecenia. W pozostałych sytuacjach objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony (art.14 ww. Ustawy).
