Program kształcenia sprawności językowych dzieci w wieku przedszkolnym w aspekcie artykulacyjnym
Charakterytyka programu
Na całokształt rozwoju dziecka i jego powodzenia szkolne w dużej mierze wpływa mowa. Jest ona konieczna w nawiązywaniu kontaktów społecznych, daje możliwość precyzyjnej komunikacji, stanowi narzędzie w zdobywaniu informacji, pozwala na wyrażanie własnych sądów, uczuć i upodobań. Zanim jednak dziecko nauczy się mówić, musi przejść wiele etapów, podczas których stopniowo zdobywa umiejętność koordynowania różnych grup mięśni do wytworzenia mowy artykułowanej. Dziecko musi tak wyćwiczyć narządy mowy i tak je skoordynować, aby mogło wykonać drobne, subtelne ruchy, jak wytwarzanie zwarć, szczelin i wibracji. Musi skoordynować narządy: oddechowy, fonacyjny i artykulacyjny. Jeśli któryś z nich pracuje niesprawnie, ujawnia się to w mowie zewnętrznej, czyli wymowie. Braki w rozwoju mowy mogą objawiać się bardzo różnie i nie zawsze musi to być od razu słyszalne. Do najbardziej typowych wad rozwoju należą: niewymawianie niektórych głosek, "połykanie" końcówek, wymawianie głosek dźwięcznych jako bezdźwięczne, jąkanie się, seplenienie, ubogie słownictwo. Usuwanie tego typu wad nie jest rzeczą trudną, jest natomiast procesem długotrwałym, wymagającym cierpliwości i pracy. Bardzo ważną rolę odgrywa tu systematyczność ćwiczeń. Zaburzenia rozwoju mowy są dla dzieci ogromnym problemem, który nieumiejętnie rozwiązany przez nauczycieli, może prowadzić do prawdziwych tragedii. Dzieci w wieku lat 6 już świadomie reagują na wady wymowy - najpierw jest wstyd, potem lęk przed mówieniem, wreszcie zmiany fizjologiczne prowadzące do patologii. Opieka logopedyczna potrafi temu skutecznie zaradzić, ale pomoc nauczycielki przedszkola, oprócz prawidłowego kształtowania wymowy, zapobiegnie tym wadom.
Program ten ma pomóc nauczycielom podejmować działania nad usprawnieniem aparatu mowy dzieci w sposób świadomy, zaplanowany i konsekwentny - tak aby efektem ich pracy z dziećmi była poprawna wymowa wszystkich głosek oraz opanowanie techniki mówienia.
Zadania programu
- Kształtowanie prawidłowej mowy dzieci, dbanie o jej prawidłowy i jak najlepszy rozwój
- Doskonalenie wymowy już ukształtowanej
- Usuwanie różnorodnych wad i zaburzeń mowy
Cele główne
- Stwarzanie sytuacji sprzyjających aktywizowaniu mowy i myślenia
- Kształcenie umiejętności odbioru, utożsamiania i różnicowania dźwięków mowy
- Kształcenie umiejętności różnicowania, rozpoznawania i powtarzania głosek
- Wyrobienie umiejętności słuchania muzyki, właściwego wiązania ruchu z muzyką, wrażliwości i szybkiego reagowania na zmiany rytmu
- Usprawnienie aparatu oddechowego, poszerzenie pojemności płuc, wydłużenie fazy wydechowej i wypracowywanie oddechu brzuszno-przegrodowego
- Wykształcenie odpowiedniej wysokości i umiejętności właściwego stosowania natężenia głosu w czasie mówienia
- Zdobycie umiejętności układania narządów mownych w sposób charakterystyczny dla danej głoski
- Doskonalenie umiejętności wyrazistego mówienia.
Cele szczegółowe
Dziecko:
- Rozpoznaje i nazywa dźwięki
- Umiejętnie reguluje swój oddech
- Potrafi świadomie kierować ruchami narządów artykulacyjnych
- Wyraźnie wymawia słowa, sylaby i głoski
- Wyodrębnia w wypowiedzi zdania
- Dokonuje podziału zdania na wyrazy
- Potrafi podzielić wyraz na sylaby, a słowo na głoski
- Rozróżnia samogłoski i spółgłoski w wyrazach
- Posiada mowę melodyjną i wyrazistą z odpowiednią intonacją, rytmem i akcentem
- Właściwie posługuje się głosem
Metody i formy pracy
- Zajęcia z całą grupą, z wykorzystaniem utworów literatury dziecięcej i wierszy, opowiadań, baśni, legend, utworów inscenizowanych
- Zajęcia z wykorzystaniem ilustracji, historyjek obrazkowych, czasopism i książeczek dziecięcych
- Zajęcia umuzykalniające, uwzględniające zabawy rytmiczne i opowieści ruchowe
- Zajęcia ruchowe - ćwiczenia poranne i gimnastyczne
- Ćwiczenia ortofoniczne
- Słuchanie muzyki, piosenek i bajek muzycznych
- Śpiewanie piosenek
- Recytacja wierszy, wyliczanek, zagadek
- Rozwiązywanie zagadek słownych i słuchowych
- Rozwiązywanie krzyżówek i rebusów
- Gry dydaktyczne
- Gry i zabawy językowe - ćwiczenia artykulacyjne
