Program terapii pedagogicznej dla dzieci 6-letnich

Wprowadzenie

Badania pedagogiczne i psychologiczne potwierdzają, że wśród 6-latków znajdują się dzieci, które mają trudności w opanowaniu umiejętności czytania. W każdej populacji przedszkolnej istnieje określony procent dzieci, które nie nadążają za programem, wykazują braki w wiadomościach.

Jedną z przyczyn tych trudności są fragmentaryczne deficyty rozwojowe w zakresie procesów poznawczych i funkcji ruchowych. Ważna jest w tym wypadku znajomość i rozumienie tych przyczyn. Pozwoli to na szybkie reagowanie nauczyciela poprzez właściwe zabiegi pedagogiczne, które nie pozwolą na powstanie głębszych niepowodzeń i doprowadzą do zlikwidowania objawów. Fragmentaryczne deficyty rozwojowe wiążą się z mikrouszkodzeniami lub z dysfunkcjami ośrodkowego układu nerwowego bądź brakiem wyćwiczenia tych funkcji. Dzieci z tymi deficytami potrafią logicznie rozumować, poprawnie wnioskują i uogólniają, ale mają obniżony poziom analizy i syntezy wzrokowej, słuchowej lub kinestetyczno-ruchowej.

Program terapii pedagogicznej został opracowany dla dzieci w wieku przedszkolnym. Powstał w wyniku potrzeby pomocy dzieciom przejawiającym specyficzne trudności już w początkowym etapie, przygotowującym je do opanowania elementarnych umiejętności czytania i pisania.

Realizowany jest na zajęciach terapii pedagogicznej przez nauczyciela terapeutę. Zapewnia podejmowanie działań stymulujących, profilaktycznych, terapeutycznych stosownie do indywidualnych potrzeb każdego dziecka uczestniczącego w zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych.

Należy wyraźnie podkreślić, że wczesne rozpoznanie i dobrze prowadzone zajęcia kompensacyjne mogą wyrównać defekty rozwojowe i usunąć trudności w nauce lub do nich nie dopuścić. Ważną zasadą doboru ćwiczeń jest ich różnorodność, aby przy ich wykonaniu można było kształtować wszystkie aspekty danej funkcji ważne dla czytania i pisania. Ćwiczenia powinny być dobrane do wieku dziecka, jego poziomu umysłowego, warunków środowiskowych, a przede wszystkim powinny uwzględniać rodzaj i stopień zaburzeń czy opóźnień oraz poziom już zdobytych umiejętności.

Postępy w terapii zależą jednak od wielu czynników, między innymi od poziomu inteligencji dziecka, jego wieku, zakresu zaburzeń. Jeżeli współpraca i oddziaływanie nauczyciela, rodziców i terapeuty będą się uzupełniać i wzmacniać, wówczas efekty terapii powinny być szybsze i lepsze.

Cele ogólne:

1. Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci ze specyficznymi trudnościami w nauce czytania i pisania.
2. Doprowadzenie do gotowości do podjęcia nauki w szkole.
3. Stymulowanie i usprawnianie rozwoju funkcji psychomotorycznych.
4. Eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich emocjonalnych i społecznych konsekwencji.

Cele szczegółowe:

1. Doskonalenie sprawności w zakresie motoryki małej i dużej.
2. Kształtowanie motoryki i grafomotoryki ręki wiodącej.
3. Usprawnianie percepcji wzrokowej, koordynacji wzrokowo-ruchowej na materiale bezliterowym i literowym.
4. Usprawnianie percepcji słuchowej na materiale dźwiękowym i głoskowym.
5. Wzbogacanie czynnego słownika dziecka.
6. Nabywanie kompetencji językowych.
7. Kształtowanie orientacji w schemacie własnego ciała i przestrzeni.
8. Ćwiczenia koncentracji uwagi.
9. Motywowanie do systematycznej pracy i ćwiczeń.
10. Rozbudzanie wiary we własne siły i możliwości.

Zasady klasyfikacji do zajęć kompensacyjnych:

1. Obserwacja pedagogiczna.
2. Rozmowa z dzieckiem, wychowawcą, rodzicem, pedagogiem.
3. Wywiad środowiskowy.
4. Analiza wytworów dziecka.
5. Próba badań (wyniki testów do badania).
6. Określenie typu lateralizacji.
7. Badanie poziomu graficznego pisma (elementy literopodobne).

Etapy pracy terapeutycznej:
I etap - wstępny

1. Wzmacnianie poczucia własnej wartości. Rodzaje stosowanych ćwiczeń: ćwiczenia ruchu rozwijającego W. Sherborne.
2. Wzbogacanie czynnego słownika dziecka. Rodzaje stosowanych ćwiczeń:
   • oglądanie i omawianie treści ilustracji
   • oglądanie i omawianie historyjek obrazkowych, poszukiwanie i ustalanie związków przyczynowo-skutkowych
   • czytanie książek, czasopism dziecięcych i prowadzenie rozmów na ich temat
   • opowiadania, opisy, rozmowy
3. Ćwiczenia pamięci świeżej słuchowej. Rodzaje stosowanych ćwiczeń:
   • nauka wierszy, piosenek
   • nauka dni tygodnia i pór roku
   • nauka ciągów literowych i cyfrowych
   • nauka rymowanek
   • powtarzanie krótkich długich zdań
   • powtarzanie wyrazów łatwych i trudnych fonetycznie i znaczeniowo
4. Usprawnianie sprawności graficznej ręki wiodącej. Rodzaje stosowanych ćwiczeń:
   • ćwiczenia ułatwiające opanowanie prawidłowego chwytu i sposobu trzymania ołówka
   • ćwiczenie zdolności do kontrolowania siły nacisku ręki dziecka w trakcie pisania
   • ćwiczenia relaksacyjne - w przerwach ćwiczeń graficznych
   • wyrabianie nawyków ruchowych związanych z automatyzacją ruchów (czyli z kierunkiem pisania)
   • ćwiczenie precyzji ruchów
   • ćwiczenia współpracy oka i ręki
5. Stosowanie Metody Dobrego Startu wg M. Bogdanowicz. Rodzaje stosowanych ćwiczeń: ćwiczenia grafomotoryczne wg M. Bogdanowicz.
6. Stosowanie Metody P. Dennisona. Rodzaje stosowanych ćwiczeń: ćwiczenia gimnastyki umysłu Paula Dennisona.

II etap - terapia właściwa

1. Doskonalenie znajomości liter. Rodzaje stosowanych ćwiczeń:
   • dobieranie par jednakowych liter
   • segregowanie liter
   • wyszukiwanie podanej litery w tekście
   • układanie pociętych liter
   • rozpoznawanie i nazywanie liter
   • dobieranka obrazkowo-literowa
   • wykonywanie plansz i albumików ilustrujących litery
   • dobieranie liter wielkich do małych
   • odwzorowywanie kształtu liter
   • kreślenie liter po śladzie
   • nalepianie liter
   • tworzenie własnych elementarzy dziecka
   • tworzenie albumów literowych
2. Ćwiczenia analizy syntezy słuchowej. Rodzaje stosowanych ćwiczeń:
   • na materiale dźwiękowym
   • śpiewanie rytmicznych piosenek z wyklaskiwaniem i wytupywaniem rytmów
   • odtwarzanie prostych rytmów na bębenku
   • zapisywanie rytmów (kropkami, kółeczkami) z uwzględnieniem ilości uderzeń
   • ćwiczenia w stukaniu ze słuchu odpowiednich rytmów
   • rozpoznawanie dźwięków z otoczenia, pojazdów, ptaków, zwierząt
   • dobieranka wyrazowo-dźwiękowa
3. na materiale głoskowym
   • analiza zdań na wyrazy i wyrazów na sylaby:
     • układanie zdań i rozdzielanie ich na wyrazy
     • wyliczanie wyrazów w zdaniu
     • dzielenie wyrazów na sylaby z jednoczesnym stukaniem w rytm wypowiadanych sylab
     • liczenie sylab
     • kończenie i zaczynanie wyrazów dwusylabowych
     • tworzenie wyrazów rozpoczynających się od podanej sylaby