OPUBLIKOWANO: CZERWIEC 2015

Pensum nauczyciela szkoły i przedszkola

Opracował: Patryk Kuzior, doktor nauk prawnych, specjalista m.in. w zakresie prawa oświatowego, urzędnik zajmujący stanowisko kierownicze w urzędzie jednostki samorządu terytorialnego, autor wielu opracowań naukowych z zakresu prawa i wykładowca akademicki

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.),
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U. z 2001 r. Nr 61 poz. 624 ze zm.)

Pensum nauczyciela

Jednym z najważniejszych pojęć dla nauczycielskich stosunków pracy jest używane obiegowo określenie „pensum”, odnoszące się do wymiaru obciążenia dydaktycznego i opiekuńczo-wychowawczego w codziennej pracy nauczyciela. Jest to określenie potoczne, używane jako synonim występującego w języku pragmatyki zawodowej, czyli Karty nauczyciela, terminu „tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć nauczyciela”. Funkcjonuje on ze względu na specyfikę zadań tej grupy zawodowej, ale też i szczególną organizację pracy jednostek oświatowych. Wprawdzie pojęciem „pensum” operuje się na gruncie KN, co przesądza, że ma ono obligatoryjne zastosowanie do tych nauczycieli, których stosunki pracy reguluje ta ustawa, jednak nie jest wykluczone jego stosowanie także w placówkach niepublicznych zatrudniających nauczycieli na podstawie powszechnego prawa pracy.

O wyodrębnieniu tytułowego pensum w ramach podstawowej normy czasu pracy  dla nauczycieli zadecydowały waga spełnianego przez tę grupę zawodową zadania (pracy dydaktycznej, opiekuńczej i wychowawczej), względy organizacji pracy placówki oświatowej, która działa przecież według ściśle określonego planu zajęć organizowanych dla wychowanków w celu zapewnienia realizacji podstawy programowej oraz konieczność zapewnienia możliwości rozliczania wykonywanej pracy.

W ramach czasu pracy, a więc czasu, w którym – wedle definicji z art. 128 § 1 Kodeksu pracy – nauczyciel pozostawać ma w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy, realizuje on nie tylko obowiązkowe zajęcia dydaktyczne, opiekuńcze i wychowawcze, ale także inne czynności wynikające z zadań statutowych placówki oraz zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. To wszystko mieścić się powinno w podstawowej normie czasu pracy nauczyciela, który w przypadku osoby zatrudnionej w pełnym wymiarze zajęć – zgodnie z art. 42 ust. 1 KN – nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. W tym kontekście zatem za błędne należy uznać utożsamianie czasu pracy nauczyciela wyłącznie z tytułowym pensum.

Podstawowy wymiar pensum

Zasadniczo wymiar pensum nauczyciela określony został w art. 42 ust. 3 Karty nauczyciela. W zawartej w tym przepisie tabeli ustawodawca dokonał podziału stanowisk nauczycielskich, określając jednocześnie dla każdego z nich godzinową normę obciążenia pracą dydaktyczną, opiekuńczą i wychowawczą. Z uwagi na istotne różnice w charakterze pracy na poszczególnych stanowiskach nauczycielskich, przyjęto różne normy godzinowe, przy czym warto zauważyć, że różnica w obciążeniu pracą wynika nie tylko z nominalnej liczby godzin, ale także z faktu, że zgodnie z przepisami Rozporządzenia w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół, godzina zajęć w szkole trwa 45 minut, podczas gdy w przedszkolu pokrywa się z godziną zegarową.