Opublikowano: maj 2015

Urlop bezpłatny w żłobku niepublicznym

Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.),
• Ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 192),
• Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 159).

Przepisy prawa pracy, oprócz różnego rodzaju płatnych urlopów przysługujących pracownikom, przewidują także możliwość skorzystania przez nich z urlopu bezpłatnego, niebędącego urlopem wychowawczym. Zdarzają się bowiem sytuacje, gdy pracownik musi na pewien czas przerwać wykonywanie pracy u danego pracodawcy, a nie przysługuje mu prawo do innego, płatnego urlopu (skorzystał już z przysługującego mu urlopu wypoczynkowego bądź nie zachodzą przesłanki do skorzystania np. z urlopu macierzyńskiego). W takim przypadku jedynym sposobem na zwolnienie się ze świadczenia pracy, bez jednoczesnego rozwiązywania stosunku pracy łączącego pracownika i pracodawcę, jest skorzystanie z urlopu bezpłatnego.

Podstawa prawna udzielenia urlopu bezpłatnego i jego charakter

Podstawowe regulacje prawne dotyczące zasad korzystania z urlopu bezpłatnego zostały zamieszczone w art. 174 Kodeksu pracy. Urlop bezpłatny jest rodzajem usprawiedliwionej nieobecności w pracy, w trakcie której pracownik jest zwolniony z obowiązku jej świadczenia. Nie jest on także zobowiązany do pełnienia dyżurów. Z drugiej strony pracodawca jest zwolniony z obowiązku wypłacania pracownikowi wynagrodzenia czy realizowania innych świadczeń wynikających z łączącego strony stosunku pracy. Należy jednak pamiętać, że skorzystanie z urlopu bezpłatnego nie jest równoznaczne z zupełnym rozwiązaniem stosunku pracy. Pomimo zawieszenia większości wzajemnie świadczonych obowiązków (zwłaszcza obowiązku wykonywania pracy w zamian za wypłacane wynagrodzenie), obie strony w dalszym ciągu łączy stosunek pracy, w związku z czym przyjmuje się, że niektóre z charakteryzujących go ogólnych zasad (jak np. zasada wzajemnej lojalności stron) w dalszym ciągu obowiązują.

Zasady udzielania urlopu bezpłatnego

Zasadą jest, że urlop bezpłatny jest udzielany pracownikowi wyłącznie na jego pisemny wniosek, o czym wprost przesądza art. 174 § 1 k.p. W związku z tym przyjmuje się, że wniosek pracownika w formie ustnej nie może odnieść skutku w postaci udzielenia mu owego urlopu. Na stanowisku takim stoją również sądy – przykładowo Sąd Apelacyjny w Łodzi w Wyroku z dnia 15 października 1996 r. (III AUa 34/96) stwierdził, że udzielenie pracownikowi urlopu bezpłatnego niezgodnie z przepisem art. 174 § 1 k.p. – z inicjatywy zakładu pracy i bez pisemnego wniosku o udzielenie urlopu – jest w świetle prawa bezskuteczne. Jest to forma obrony pracownika przed wysyłaniem go na urlop bezpłatny w sytuacji, gdy np. pracodawca nie ma w danym czasie zapotrzebowania na pracę świadczoną przez pracownika, a nie chce rozwiązywać z nim umowy o pracę, więc trzyma go w „rezerwie”, korzystając z jego pracy w zależności od sytuacji panującej w zakładzie pracy. Pisemny wniosek ma zmniejszyć przypadki odgórnego wysyłania pracowników na tego typu urlopy przez pracodawców.