STAN PRAWNY NA 29 LISTOPADA 2019 Nauczycielskie świadczenia kompensacyjne Opracowała: Małgorzata Celuch, nauczycielka matematyki i informatyki z wieloletnim stażem, wicedyrektor szkoły; zaktualizowała: Karolina Król Komarnicka, kierownik działu kadr i płac w państwowej instytucji Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (tj. Dz.U. z 2018 r. poz. 128), • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215), • Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 ze zm.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.). Warunki nabywania i utraty praw do nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, zasady ustalania ich wysokości, postępowania w sprawach o świadczenia, ich wypłaty oraz finansowania określa Ustawa o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Komu przysługuje świadczenie kompensacyjne? Zgodnie z art. 3 Ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych prawo do świadczenia kompensacyjnego, na określonych w niej warunkach, przysługuje nauczycielom, wychowawcom i innym pracownikom pedagogicznym zatrudnionym w: • publicznych i niepublicznych przedszkolach, • szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych, • młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, • młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, • specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych, • specjalnych ośrodkach wychowawczych dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, • ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych umożliwiających dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, a także dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna, realizację, odpowiednio, obowiązku przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, • placówkach zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania. Warunki, jakie musi spełnić nauczyciel, by otrzymać świadczenie kompensacyjne Nabycie prawa do świadczeń kompensacyjnych w świetle art. 4 ww. Ustawy przysługuje nauczycielom, którzy spełnili łącznie następujące warunki: • osiągnęli wskazany wiek, • mają okres składkowy i nieskładkowy w rozumieniu Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynoszący 30 lat, w tym 20 lat wykonywania pracy w ww. placówkach w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, • rozwiązali stosunek pracy. Świadczenie kompensacyjne przysługuje również nauczycielom, którzy spełniają dwa pierwsze warunki, a rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy, zgodnie z art. 20 KN, nastąpiło na skutek: • całkowitej likwidacji szkoły (art. 20 ust. 1 pkt 1 KN), • częściowej likwidacji szkoły (art. 20 ust. 1 pkt 2 KN), • zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć (art. 20 ust. 1 pkt 2 KN), • upływu sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym (art. 20 ust. 5c KN), • odmowy podjęcia pracy przez nauczyciela pozostającego w stanie nieczynnym na propozycję przywrócenia do pracy – w sytuacji powstania możliwości podjęcia przez niego pracy w pełnym wymiarze zajęć (art. 20 ust. 7 KN). Okresy składkowe i nieskładkowe Okresy składkowe to te, w których za ubezpieczonego były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe, a także okresy z nimi zrównane, np. pobierania zasiłku macierzyńskiego. Okresy nieskładkowe to te, w których za ubezpieczonego nie były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne, emerytalne i rentowe, np. okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłacanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy lub zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego – art. 6 i 7 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z art. 5 ust. 2 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych czas nieskładkowy podlega uwzględnieniu w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 udowodnionych okresów składkowych. Jeśli okresy składkowe i nieskładkowe zbiegają się w czasie, uwzględnieniu podlega okres korzystniejszy – art. 11 ww. Ustawy. Przy ustalaniu stażu składkowego i nieskładkowego wymaganego do przyznania świadczenia kompensacyjnego nie uwzględnia się: • okresów, za które osoba prowadząca pozarolniczą działalność (np. działalność gospodarczą, twórczą lub artystyczną) nie opłaciła składek na własne ubezpieczenie społeczne (za okres do 31 grudnia 1998 r.) lub na własne ubezpieczenia emerytalne i rentowe (za okres od 1 stycznia 1999 r.), • okresów współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności, za które nie zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne (za okres do 31 grudnia 1998 r.) lub na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (za okres od 1 stycznia 1999 r.), • tzw. okresów rolnych, wymienionych w art. 10 ww. Ustawy, tj. okresów opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników oraz okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w nim, przypadających przed dniem objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników z tego tytułu. Przy ustalaniu wymaganego do przyznania świadczenia kompensacyjnego okresu pracy nauczycielskiej nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które nauczyciel otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Wliczeniu nie podlegają więc okresy: • niezdolności do pracy, za które zostało wypłacone nauczycielowi wynagrodzenie, zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne, • za które nauczyciel otrzymał zasiłek opiekuńczy lub macierzyński, • niewykonywania pracy, za które nauczycielowi wypłacono – na podstawie KN – wynagrodzenie za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy, np. z powodu choroby, a w odniesieniu do wynagrodzenia wypłaconego nauczycielowi w czasie urlopu macierzyńskiego – za okres od 15 listopada 1991 r. do 31 lipca 1992 r., • urlopu dla poratowania zdrowia, • urlopu szkoleniowego, • przebywania na urlopie na dalsze kształcenie się, • pozostawania w stanie nieczynnym. Przykład 1 Nauczycielka zatrudniona w szkole po ukończeniu 55. roku życia złożyła wniosek o świadczenie kompensacyjne. W chwili składania wniosku miała rozwiązany stosunek pracy, 20 lat przepracowanych w charakterze nauczyciela w pełnym wymiarze godzin oraz udokumentowanych 30 lat okresów składkowych i nieskładkowych. ZUS odmówił przyznania świadczenia, ponieważ nauczycielka ma 19-letni staż składkowy i 11 lat okresów nieskładkowych, co oznacza, że okres nieskładkowy jest większy niż 1/3 udowodnionych okresów składkowych. Przykład 2 Nauczyciel mający 20 lat przepracowanych w wymiarze co najmniej połowy etatu złożył wniosek o świadczenie kompensacyjne. Jednak ZUS odmówił przyznania świadczenia, gdyż nauczyciel udokumentował następujące okresy składkowe i nieskładkowe: • 21 lat składkowych, • 10 lat nieskładkowych, • 5 lat opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Okresy nieskładkowe mogą być przyjęte przy ustalaniu wymaganego 30-letniego stażu ubezpieczeniowego w wymiarze 1/3 okresów składkowych, a więc w tym przypadku – w wymiarze 7 lat (1/3 z 21). ZUS nie może uwzględnić 5-letniego okresu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników, wobec czego zainteresowany ma obecnie jedynie 28 lat składkowych i nieskładkowych. Przy takim stażu nie może zatem nabyć prawa do świadczenia kompensacyjnego. Świadczenie kompensacyjne dla dyrektora placówki oświatowej Nauczyciel, któremu – na podstawie art. 62 ust.1 upo. – powierzono stanowisko dyrektora szkoły, jeśli spełnia wszystkie wymagane kryteria, może ubiegać się o przyznanie świadczenia kompensacyjnego. Pełniąc funkcję dyrektora, zachowuje uprawnienia nauczyciela, mimo zmniejszenia wymiaru zajęć dydaktycznych na czas zajmowania stanowiska. Zasady te dotyczą również wicedyrektora lub innego nauczyciela pełniącego stanowisko kierownicze w placówce wymienionej w Ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Uprawnienia do świadczenia kompensacyjnego nie przysługują natomiast dyrektorowi placówki, który na stanowisko dyrektora powołany został na podstawie art. 62 ust. 2 upo., a więc nie jest nauczycielem i nie może sprawować nadzoru pedagogicznego, gdyż nie jest pracownikiem pedagogicznym. Limit wiekowy W świetle art. 4 ust. 3 Ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych nauczyciel ma prawo do świadczenia, jeżeli osiągnął wskazany wiek: Lata Płeć Liczba ukończonych lat życia 2009–2014 kobieta i mężczyzna 55 2015–2016 kobieta 55 mężczyzna 56 2017–2018 kobieta 55 mężczyzna 57 2019–2020 kobieta 55 mężczyzna 58 2021–2022 kobieta 55 mężczyzna 59 2023–2024 kobieta 55 mężczyzna 60 2025–2026 kobieta 56 mężczyzna 61 2027–2028 kobieta 57 mężczyzna 62 2029–2030 kobieta 58 mężczyzna 63 2031–2032 kobieta 59 mężczyzna 64 Z orzecznictwa sądów W Wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2017 r. (II UK 458/16) wskazano, że warunki do nabycia prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego nie mogą zostać spełnione po utracie przez ubezpieczonego statusu nauczyciela. Oznacza to, że warunek osiągnięcia stosownego wieku musi zostać spełniony do dnia rozwiązania nauczycielskiego zatrudnienia, a nie po jego ustaniu. Warto mieć też na uwadze postanowienia zawarte w Wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2015 r. (IUK 468/14): • wyklucza możliwość nabycia świadczenia kompensacyjnego podjęcie przez nauczyciela, po rozwiązaniu stosunku pracy, innego zatrudnienia, gdy w dacie rozwiązania stosunku pracy nie osiągnął on wymaganego ustawą wieku; traci on wówczas wymagany Ustawą o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych status nauczyciela, a tylko spełnienie łącznie wszystkich przesłanek koniecznych do nabycia świadczenia kompensacyjnego powoduje powstanie prawa do tego świadczenia, • nauczyciel ubiegający się o przyznanie nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, który spełnia przesłanki wymienione w art. 4 ust. 1 pkt 1 i 2 ww. Ustawy, pozostający w kilku stosunkach pracy, aby nabyć prawo do tego świadczenia, zobligowany jest rozwiązać stosunek pracy wyłącznie z jednostkami wymienionymi w art. 2 pkt 1 tej Ustawy, • jeżeli w dniu rozwiązania przez nauczyciela stosunku pracy z placówką, o której mowa w art. 2 pkt 1 ww. Ustawy, spełniał on warunki stażu pracy i wieku wynikające z art. 4 ust. 1 pkt 1 i 2 tej Ustawy, to dla nabycia prawa do świadczenia kompensacyjnego bez znaczenia jest pozostawanie przez tego nauczyciela równolegle w innym zatrudnieniu. Natomiast w Uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2016 r. (III PZP 1/16) wskazano, że warunek rozwiązania stosunku pracy wymagany do nabycia nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego (art. 4 ust. 1 pkt 3 ww. Ustawy) jest spełniony również w przypadku, gdy umowa o pracę rozwiązuje się z upływem czasu, na który była zawarta (dotyczy to nauczycieli zatrudnionych na podstawie umów o pracę na czas określony). Świadczenie kompensacyjne przyznawane jest tylko tym nauczycielom, którzy w momencie zgłaszania wniosku o świadczenie pozostawali w stosunku pracy na stanowisku nauczyciela lub po rozwiązaniu stosunku pracy na stanowisku nauczyciela nie podjęli innego zatrudnienia ani działalności. Jeśli natomiast po ustaniu stosunku pracy na stanowisku nauczyciela, ale przed zgłoszeniem wniosku o świadczenie, nauczyciel podjął inne zatrudnienie lub działalność, nie może nabyć prawa do świadczenia kompensacyjnego. Z praktyki Przykład 1 Pracownik był zatrudniony przez 20 lat na stanowisku wychowawcy w młodzieżowym ośrodku socjoterapii. W roku szkolnym 2008/2009 nastąpiło rozwiązanie jego stosunku pracy. Rozpoczął wówczas pozarolniczą działalność gospodarczą. Po roku złożył wniosek o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, gdyż ukończył 55. rok życia i udokumentował 30 lat składkowych i nieskładkowych. Niestety ZUS odmówił jego przyznania. Powodem odmowy było podjęcie działalności gospodarczej po zaprzestaniu pracy w charakterze nauczyciela, mimo spełniania wszystkich innych kryteriów upoważniających do jego przyznania. Przykład 2 Nauczycielka pracująca w zespole szkół przez 21 lat miała okresy składkowy i nieskładkowy wynoszące 31 lat. Rozwiązanie stosunku pracy z powodu częściowej likwidacji szkoły nastąpiło 31 sierpnia 2009 r. Kobieta nie znalazła pracy w żadnej innej placówce i 1 września 2009 r. pozostała bez pracy. Złożyła wniosek o świadczenie kompensacyjne. ZUS odmówił jego przyznania, gdyż nauczycielka w czerwcu 2009 r. ukończyła 54. rok życia. Powodem odmowy był brak ukończenia przez nią 55. roku życia, ponieważ wszystkie warunki upoważniające do pobierania świadczenia muszą być spełnione łącznie (jednocześnie). Przykład 3 Nauczycielka przedszkola przepracowała w różnych placówkach 20 lat i miała okresy składkowy i nieskładkowy wynoszące ponad 30 lat. Rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło 31 września 2010 r. Kobieta złożyła wniosek o świadczenie kompensacyjne. Jednak ZUS odmówił jego przyznania, gdyż w roku szkolnym 2000/2001 nauczycielka była zatrudniona w wymiarze 8/20 etatu, co nie stanowi jego połowy. Jednym z warunków przyznania świadczenia jest 20 lat wykonywania pracy w określonych placówkach, w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. Ważne! Należy pamiętać, że 30-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz co najmniej 20-letni okres pracy w określonych w Ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (art. 4 w związku z art. 2 pkt 1) placówkach, w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, muszą być osiągnięte najpóźniej na dzień rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy zawartego z tą placówką. Przykład 4 31 sierpnia 2010 r. z powodu reorganizacji szkoły dyrektor rozwiązał stosunek pracy z kobietą w wieku 56 lat, zatrudnioną w charakterze nauczyciela. Do dnia rozwiązania stosunku pracy ubezpieczona miała 29 lat oraz 6 miesięcy okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 21 lat pracy w charakterze nauczyciela, wykonywanej w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. Po ustaniu stosunku pracy zaczęła pobierać zasiłek dla bezrobotnych. Po upływie 6-miesięcznego okresu jego pobierania złożyła wniosek o przyznanie świadczenia kompensacyjnego. ZUD odmówił jego przyznania, gdyż przy jego ustalaniu nie było możliwe uwzględnienie okresu ubezpieczenia z tytułu pobierania zasiłku dla bezrobotnych po dniu rozwiązania stosunku pracy. Sposób naliczania wysokości świadczenia W art. 5 ust. 1 Ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych określono wzór, według którego oblicza się wysokość świadczenia kompensacyjnego: wartość świadczenia = podstawa obliczenia emerytury : średnie dalsze trwanie życia Podstawa obliczenia emerytury ustalana jest w sposób określony w art. 25 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tzn. podstawę obliczenia stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata. Średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat ustalane jest według obowiązujących w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie świadczenia tablic średniego trwania życia, o których mowa w art. 26 ww. Ustawy. Ustala się je wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża w miesiącach. Prezes GUS-u ogłasza tablice trwania życia w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” corocznie w terminie do 31 marca. Kwotę świadczenia za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych w miesiącu, a otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za które przysługuje. Co w sytuacji, gdy nauczyciel jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego? Dodatkowo, zgodnie z art. 5 ust. 2 Ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, jeżeli nauczyciel uprawniony do świadczenia kompensacyjnego jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, to przy ustalaniu wysokości świadczenia składki na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowane na koncie nauczyciela w ZUS-ie zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22, stanowiącym stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego w ZUS-ie. Przykład (ze strony internetowej ZUS-u) Ubezpieczony, ur. 30 marca 1955 r., ma 31 lat składkowych i nieskładkowych, w tym 22 lata pracy w szkole jako nauczyciel geografii. Stosunek pracy nauczycielskiej rozwiąże z końcem roku szkolnego 2008/2009, po czym nie podejmie już żadnej innej pracy. 30 marca 2010 r. osiągnie wiek 55 lat, spełniając tym samym ostatni z warunków wymaganych do przyznania świadczenia kompensacyjnego. Jeśli wniosek o jego przyznanie zgłosi przed 1 kwietnia 2010 r., ZUS zastosuje do jego obliczenia średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku 60 lat według tablicy obowiązującej do 31 marca 2010 r. (247,3 miesiące). W przypadku zgłoszenia wniosku po 31 marca 2010 r. zastosowana zostanie wartość średniego dalszego trwania życia wynikająca z tablicy obowiązującej od 1 kwietnia 2010 r. Dodatkowe informacje o świadczeniach 1. Nauczycielskie świadczenia kompensacyjne finansowane są z budżetu państwa (art. 6 Ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych). 2. Świadczenia te nie mogą być niższe od najniższych emerytur (art. 5 ust. 3 ww. Ustawy). 3. Podlegają one waloryzacji (art. 5 ust. 4 ww. Ustawy). 4. Do świadczenia przysługuje dodatek pielęgnacyjny na zasadach i w wysokości określonych w art. 75 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 11 Ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych). 5. Nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego przysługuje odprawa (art. 87 KN). Kiedy powstaje prawo do świadczenia? Zgodnie z art. 7 Ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych prawo do świadczenia powstaje z dniem spełnienia warunków wymaganych do nabycia go, ale jeśli nauczyciel w tym czasie pobiera zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne, prawo to powstaje z dniem zaprzestania jego pobierania. Postępowanie w sprawie świadczenia wszczyna się na wniosek nauczyciela zgłoszony bezpośrednio lub za pośrednictwem płatnika składek w organie rentowym (art. 14 ww. Ustawy). W świetle art. 15 ust. 1 ww. Ustawy decyzję w sprawie świadczenia wydaje oraz wypłaca je organ rentowy właściwy ze względu na: • miejsce zamieszkania nauczyciela, • ostatnie miejsce zamieszkania nauczyciela w Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli mieszka on poza granicami RP. Wzór formularza wniosku o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne dostępny jest na stronie internetowej www.zus.pl, Platformie Usług Elektronicznych ZUS (PUE) oraz we wszystkich placówkach ZUS. Do wniosku o świadczenie kompensacyjne należy dołączyć dokumenty pozwalające na ustalenie prawa do tego świadczenia, a także jego wysokości. Do pierwszej grupy dokumentów należy zaliczyć świadectwa pracy (zaświadczenia) potwierdzające przebyte okresy składkowe i nieskładkowe, w tym okresy wykonywania pracy nauczycielskiej w jednostkach określonych w art. 2 pkt 1 ww. Ustawy. Należy również potwierdzić rozwiązanie stosunku pracy w odpowiedniej placówce oświaty. Natomiast dokumenty potwierdzające wysokość uzyskiwanych wynagrodzeń (do końca 1998 r.) należy dołączyć do wniosku tylko wtedy, gdy nie został jeszcze ustalony kapitał początkowy. Trzeba też pozyskać od wszystkich pracodawców zaświadczenia na drukach ZUS Rp-7 (lub inne równorzędne środki dowodowe) potwierdzające zarobki w latach, które zostaną uwzględnione do ustalenia wysokości tego kapitału. Jeśli wnioskodawca nie ma ustalonego kapitału początkowego, do wniosku o świadczenie kompensacyjne powinien dodatkowo dołączyć wymagane do ustalenia wysokości tego kapitału zaświadczenia o wysokości wynagrodzenia osiąganego w latach wskazanych do ustalenia podstawy wymiaru tego kapitału przypadających do 31 grudnia 1998 r. Utrata prawa do świadczenia Na podstawie art. 8 ww. Ustawy prawo do świadczenia ustaje z dniem: • poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury, • śmierci uprawnionego. Śmierć uprawnionego do świadczenia Zgodnie z art. 10 ust. 1 Ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenie kompensacyjne, należność przysługującą jej do dnia śmierci wypłaca się: • małżonkowi i dzieciom, • w przypadku ich braku – innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub • tym, na których utrzymaniu pozostawała ta osoba. W razie śmierci uprawnionego wstrzymanie wypłaty świadczenia następuje od miesiąca przypadającego po tym, w którym zmarła osoba uprawniona (art. 16 ust. 3 ww. Ustawy). Zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia Prawo do świadczenia kompensacyjnego ulega zawieszeniu – bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu – w razie podjęcia przez osobę uprawnioną pracy (nie tylko w charakterze nauczyciela) w jednostkach wymienionych w art. 1 KN (art. 9 Ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych). Ważne! Nauczyciel pobierający nauczycielskie świadczenie kompensacyjne może podjąć pracę tylko poza oświatą. Nauczyciel, który pobiera świadczenie kompensacyjne, nie może dorabiać w żadnej placówce oświatowej. Oznacza to, ze nie może pracować także na stanowisku sprzątaczki, kucharki, sekretarki, intendenta, czyli na stanowiskach administracyjno-obsługowych w szkole. W przypadku osiągania przez świadczeniobiorcę przychodu z tytułu wykonywania innej pracy lub działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych lub z tytułu służby prawo do świadczenia kompensacyjnego ulega zawieszeniu lub zmniejszeniu na zasadach przewidzianych dla emerytur i rent, określonych w art. 103 ust. 3 i art. 104–106 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Oznacza to, że świadczenie kompensacyjne może być wypłacane w pełnej wysokości, jeśli przychód osoby uprawnionej nie przekracza 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS-u. W wypadku osiągania wyższego przychodu, ale nie przekraczającego 130 proc. ww. wynagrodzenia, świadczenie podlega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, ale nie więcej niż o maksymalną kwotę zmniejszenia ustaloną dla emerytury. Jeśli natomiast świadczeniobiorca osiąga przychód w wysokości przekraczającej 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, świadczenie podlega zawieszeniu. Jednoczesne prawo do różnych świadczeń Jeżeli nauczyciel znajdzie się w sytuacji zbiegu prawa do świadczenia kompensacyjnego i innego świadczenia o charakterze emerytalnym lub rentowym, przysługuje mu tylko jedno z nich – wyższe lub wybrane przez uprawnionego (art. 95 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Odprawa dla nauczyciela przechodzącego na świadczenie kompensacyjne Zgodnie z KN odprawa dla nauczyciela przechodzącego na świadczenie kompensacyjne przysługuje każdemu nauczycielowi, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na świadczenie kompensacyjne. Aby wypłacić pracownikowi odprawę w związku z przejściem na świadczenie kompensacyjne, muszą zostać spełnione łącznie dwa warunki: • następuje rozwiązanie stosunku pracy, • rozwiązanie stosunku pracy ma związek z przejściem pracownika – nauczyciela na świadczenie kompensacyjne. Należy pamiętać, że odprawa emerytalna jest świadczeniem jednorazowym. Oznacza to, że pracownik, który już raz otrzymał tę odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa (tj. pracownik, który otrzymał odprawę w związku z przejściem na świadczenie kompensacyjne, a następnie podjął zatrudnienie, które ustaje w związku z przejściem na emeryturę, nie otrzyma prawa do odprawy emerytalnej). Nauczyciel, który otrzymał odprawę w związku z przejściem na świadczenie kompensacyjne, nie będzie uprawniony do odprawy emerytalnej w związku z przejściem na emeryturę po ustaniu prawa do świadczenia kompensacyjnego – osiągnięcie wieku emerytalnego. Zgodnie z art. 87 KN nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne: • ust. 1 – jeżeli nie uzyskał z tego tytułu odprawy przewidzianej w art. 28 KN, przyznaje się odprawę w wysokości dwumiesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy – nauczyciel, który przepracował mniej niż 20 miesięcy, • ust. 2 – nauczycielowi, który przepracował w szkole co najmniej 20 lat, przyznaje się odprawę w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia ostatnio pobieranego w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy. Odprawa ta przysługuje nauczycielowi zatrudnionemu w wymiarze co najmniej połowy obowiązującego wymiaru zajęć (art. 91b ust. 1 KN).