OPUBLIKOWANO: LUTY 2011

ZAKTUALIZOWANO: LUTY 2015

Nadzór merytoryczny i pedagogiczny w pracy księdza/katechety. Konkordat a prawa dyrektora

Opracowała: Joanna Swadźba, prawnik

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 256 poz. 2572 ze zm.),
• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz.U. z 1992 r. Nr 36 poz. 155 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2009 r. Nr 168 poz. 1324 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie kryteriów i trybu dokonywania oceny pracy nauczyciela, trybu postępowania odwoławczego oraz składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego (Dz.U. z 2012 r. poz. 1538),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1207 ze zm.),
• Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z dnia 28 lipca 1993 r. (Dz.U. z 1998 r. Nr 51 poz. 318).

Podstawa prawna nauczania religii w szkołach i przedszkolach

Jednym z najważniejszych przepisów umożliwiających nauczanie religii w polskich szkołach publicznych jest Konkordat. Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisano 28 lipca 1993 r. W myśl art. 12 Konkordatu państwo polskie zapewnia, że „szkoły publiczne podstawowe i ponadpodstawowe oraz przedszkola, prowadzone przez organy administracji państwowej i samorządowej organizują zgodnie z wolą rodziców naukę religii katolickiej w ramach planu zajęć szkolnych i przedszkolnych”. Zgodnie z zasadami wynikającymi z tego aktu prawnego, nauczanie religii odbywa się na podstawie programów opracowanych i zatwierdzonych przez właściwe władze kościelne, które następnie zostają przedstawione ministrowi edukacji narodowej. Tożsama zasada obowiązuje w przypadku podręczników do nauki religii.

Obecnie podstawę prawną nauczania religii (nie tylko katolickiej) w publicznych przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach oraz szkołach ponadgimnazjalnych stanowi art. 12 Ustawy o systemie oświaty. Natomiast sposób i warunki, na jakich religia jest nauczana w tych placówkach, określa Minister Edukacji Narodowej w porozumieniu z władzami kościelnymi.

Zgodnie z treścią Rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych wydanego na podstawie powołanego wyżej art. 12 uso., w publicznych przedszkolach organizuje się naukę religii na życzenie rodziców, a w szkołach podstawowych, gimnazjach, szkołach ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych organizuje się w ramach planu zajęć naukę religii lub etyki na życzenie rodziców, a w przypadku pełnoletnich uczniów na życzenie samych uczniów (§ 1 ust. 1).

Życzenie dotyczące nauczania religii albo etyki musi zostać wyrażone w formie pisemnego oświadczenia. Oświadczenie to nie musi być jednak ponawiane w kolejnym roku szkolnym, może jednak zostać zmienione.

Nie można zobowiązać ucznia do uczestniczenia w nauczaniu religii lub etyki. Co więcej, prawo zabrania jakiegokolwiek dyskryminowania uczniów z powodu uczestniczenia lub nieuczestniczenia w nauce religii lub etyki (§ 1 ust. 3). Uczniom, którzy nie korzystają z nauki religii lub etyki szkoła jest zobowiązana na czas trwania tych zajęć zapewnić opiekę lub zajęcia wychowawcze.

Uprawnienie do nauczania religii

Podstawowym dokumentem regulującym zasady organizowania i nauczania religii w szkole jest Rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych. Nauczycielem religii w szkole może być ksiądz lub katecheta. Niezbędny dokument upoważniający do nauczania religii stanowi skierowanie od biskupa diecezjalnego (w przypadku Kościoła katolickiego) albo skierowanie właściwych władz zwierzchnich (w przypadku pozostałych Kościołów i innych związków wyznaniowych). Dyrektor szkoły zatrudnia nauczyciela religii wyłącznie na podstawie wydanego w formie pisemnej imiennego skierowania adresowanego do konkretnej szkoły przez właściwy organ kościelny, np. przez biskupa diecezjalnego.

Nauczyciel religii powinien również spełniać wymagania kwalifikacyjne określone w porozumieniu pomiędzy MEN a właściwymi władzami kościelnymi. Porozumienia takie publikowane są w Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Edukacji Narodowej. Obecnie zawartych jest sześć porozumień w sprawie kwalifikacji wymaganych od nauczycieli religii:

1. Porozumienie pomiędzy Konferencją Episkopatu Polski oraz Ministrem Edukacji Narodowej z dnia 6 września 2000 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od nauczycieli religii (Dz.Urz. MEN z 2000 r. Nr 4 poz. 20).
2. Porozumienie pomiędzy Polską Radą Ekumeniczną oraz Ministerstwem Edukacji Narodowej z dnia 24 kwietnia 2013 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych wymaganych od nauczycieli religii kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej (Dz. Urz. MEN z 2013 r. poz. 11).
3. Porozumienie pomiędzy Zarządem Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego a Ministrem Edukacji Narodowej z dnia 13 lutego 1995 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych wymaganych od nauczycieli religii (Dz.Urz. MEN z 1995 r. Nr 3 poz. 7).
4. Porozumienie pomiędzy Naczelną Radą Kościoła Zielonoświątkowego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz Ministrem Edukacji Narodowej z dnia 12 lipca 2012 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych wymaganych od nauczycieli religii (DZ. Urz. MEN z 2012 r. poz. 14).