OPUBLIKOWANO: MARZEC 2011
ZAKTUALIZOWANO: 2 MARCA 2016

Podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez nauczycieli – prawa i obowiązki pracodawcy oraz pracownika

Opracowała: Joanna Swadźba, prawnik

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.),
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania nauczycielom urlopów dla dalszego kształcenia się, dla celów naukowych, artystycznych, oświatowych i z innych ważnych przyczyn oraz ulg i świadczeń związanych z tym kształceniem, a także organów uprawnionych do ich udzielania (Dz.U. z 2001 r. Nr 1 poz. 5),
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej  z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. z 2013 r. poz. 167),
• Rozporządzenie Ministra Transportu z dnia 23 października 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz.U. z 2007 r. Nr 201 poz. 1462).

Jednym z obowiązków nauczyciela jest doskonalenie i podnoszenie kwalifikacji zawodowych poprzez uczestnictwo w różnych formach doskonalenia zawodowego. Pracodawcy zobowiązani są do ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Polega to przede wszystkim na stwarzaniu przyjaznych warunków, gdy pracownik stara się zdobyć wiedzę przydatną w obecnej pracy. Nie oznacza to jednak konieczności organizowania czy finansowania określonych szkoleń, kursów lub studiów wybranych przez pracowników. Pracownicy nie mogą domagać się od pracodawcy zorganizowania określonego rodzaju szkolenia czy innych form kształcenia.

Z pewnością jednak zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy przez pracowników przynosi wiele korzyści zarówno pracownikowi, jak i pracodawcy. Wpływa bowiem na doskonalenie umiejętności zawodowych, a w rezultacie na jakość pracy. Swoją wiedzę nauczyciele mogą rozwijać w wielu różnych formach, np. poprzez samokształcenie, uczestniczenie w szkoleniach, kursach, kształceniu w studiach podyplomowych itp.

Podstawą prawną regulującą kwestie podnoszenia kwalifikacji dla tej grupy zawodowej są Karta nauczyciela, przepisy wykonawcze do tej Ustawy oraz regulacje wynikające z Kodeksu pracy.

Uprawnienia nauczycieli odbywających studia wyższe oraz kształcących się w zakładach kształcenia nauczycieli na podstawie skierowania udzielonego przez dyrektora szkoły wynikają z Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie szczegółowych zasad udzielania nauczycielom urlopów dla dalszego kształcenia się, dla celów naukowych, artystycznych, oświatowych i z innych ważnych przyczyn oraz ulg i świadczeń związanych z tym kształceniem, a także organów uprawnionych do ich udzielania.

Natomiast w myśl § 13 tego Rozporządzenia uprawnienia nauczycieli skierowanych na studia doktoranckie lub przygotowujących rozprawę doktorską poza studiami, oraz skierowanych na studia podyplomowe, jak też podnoszących swoje kwalifikacje w formach pozaszkolnych albo skierowanych na kształcenie za granicą regulują odrębne przepisy. W tym zakresie zatem obowiązują regulacje wynikającą z norm Kodeksu pracy.

Od 16 lipca 2010 r. obowiązują przepisy Kodeksu pracy dotyczące podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w tym kwalifikacji zawodowych nauczycieli. W związku z Wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 marca 2009 r. (K 28/08), w myśl którego art. 103 k.p., a w konsekwencji także Rozporządzenie wykonawcze wydane na podstawie tego przepisu, zostały uznane za niezgodne z Konstytucją i Trybunał zdecydował, że przepisy te przestaną obowiązywać 10 kwietnia 2010 r. Tak więc z 11 kwietnia 2010 r. utracił moc art. 103 Kodeksu pracy i wydane na jego podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych.

Nowelizacją Kodeksu pracy z 20 maja 2010 r. zostały dodane art. 103¹–103⁶, uzupełniające tym samym lukę prawną, która powstała po utracie mocy obowiązującej art. 103 k.p. i przepisów wykonawczych wydanych na jego podstawie.

Jednocześnie przepis przejściowy zawarty w Ustawie nowelizującej stanowi, że do pracowników, którzy rozpoczęli podnoszenie kwalifikacji zawodowych przed 11 kwietnia 2010 r., stosuje się przepisy dotychczasowe.

Uprawnienia związane z podnoszeniem kwalifikacji wynikające z Rozporządzenia

Przepisy obowiązującego Rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad udzielania nauczycielom urlopów dla dalszego kształcenia się mają zastosowanie do nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w pełnym wymiarze zajęć w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz innych jednostkach organizacyjnych wymienionych w art. 1 ust. 1 Karty nauczyciela