Opublikowano: styczeń 2015

Prowadzenie przedszkola niepublicznego – działalność gospodarcza czy nie?

Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 672 ze zm.),
• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 256 poz. 2572 ze zm.),
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.),
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.).

Pytanie o charakter działalności związanej z prowadzeniem niesamorządowego przedszkola (jak i każdej innej niesamorządowej jednostki systemu oświaty) przez osobę fizyczną ma szczególne znaczenie w kontekście całego szeregu obowiązków, jakie stoją przed osobą prowadzącą działalność gospodarczą. Prowadzenie działalności gospodarczej związane jest z powstawaniem szczególnych dla niej obowiązków podatkowych, ale również dodatkowych możliwości, związanych choćby z uzyskiwaniem kredytów na prowadzenie takiej działalności.

Niestety obowiązujące przepisy brzmią na tyle niejednoznaczne, że powodują wiele problemów interpretacyjnych, które są zresztą rozmaicie rozwiązywane w zależności od tego, czy interpretacji dokonuje organ podatkowy, czy też sama osoba prowadząca.

Co mówią przepisy?

Definicja działalności gospodarczej, która powinna stanowić punkt wyjścia do dalszych interpretacji przepisów, zawarta jest w art. 2 Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, czyli podstawowym akcie regulującym tę działalność. Zgodnie z tym przepisem działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Analizując tę definicję, można zatem zauważyć, że nie wymienia ona wprost działalności oświatowej jako formy działalności gospodarczej, co jednak nie wyklucza potraktowania jej w ten sposób, ponieważ przywołana regulacja stanowi m.in., że działalnością gospodarczą jest działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Ten element definicji ma z kolei istotne znaczenie, jeżeli weźmie się pod uwagę treść art. 90 ust. 3d oraz art. 80 ust. 3d Ustawy o systemie oświaty, które wskazują dopuszczalne sposoby wykorzystania dotacji otrzymywanej przez osobę prowadzącą niesamorządowe przedszkole właśnie z tytułu prowadzenia takiej działalności oświatowej. Stosownie więc do przywołanych regulacji dotacje są przeznaczone na dofinansowanie realizacji zadań szkoły, przedszkola, innej formy wychowania przedszkolnego lub placówki w zakresie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej. Dotacje te mogą być wykorzystane wyłącznie na pokrycie wydatków bieżących placówek, obejmujących każdy wydatek poniesiony na cele działalności, w tym na wynagrodzenie osoby fizycznej prowadzącej szkołę, przedszkole, inną formę wychowania przedszkolnego lub placówkę, jeżeli, odpowiednio, pełni funkcję dyrektora szkoły, przedszkola lub placówki albo prowadzi zajęcia w innej formie wychowania przedszkolnego, z wyjątkiem wydatków na inwestycje i zakupy inwestycyjne, zakup i objęcie akcji i udziałów lub wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego (pkt 1).

Jeżeli zatem dotacja może zostać wykorzystana na wynagrodzenie osoby prowadzącej przedszkole (lub inną jednostkę oświatową), można uznać, że prowadzenie przedszkola ma charakter działalności zawodowej, co więcej – wykonywanej w sposób zorganizowany i ciągły. To z kolei daje podstawy do stwierdzenia, że charakter działalności polegającej na prowadzeniu przedszkola niesamorządowego odpowiada definicji zawartej w art. 2 Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, co oznacza, że działalność polegająca na prowadzeniu jednostki oświatowej jest działalnością gospodarczą.

Jakkolwiek taka interpretacja rozwiązywałaby cały szereg problemów praktycznych, to przeciwko niej występują zarówno regulacje Ustawy o systemie oświaty, jak i istniejące orzecznictwo. Należy bowiem zauważyć, że w Wyroku z dnia 22 marca 2012 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie (II FSK 1811/10) stwierdził, że działalność prowadzona w formie szkoły, placówki lub zespołu szkół niepublicznych nie jest działalnością gospodarczą nawet wtedy, gdy spełnia przesłanki uznania jej za taką działalność w świetle art. 2 Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. W uzasadnieniu do tego wyroku NSA stwierdził, że „w myśl art. 82 ust. 1 uso. osoby prawne i fizyczne mogą zakładać szkoły i placówki niepubliczne po uzyskaniu wpisu do ewidencji prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego obowiązaną do prowadzenia odpowiedniego typu szkół i placówek. Prowadzenie szkoły lub placówki oraz zespołu, o którym mowa w art. 90a ust. 1, nie jest działalnością gospodarczą (art. 83a ust. 1). Oznacza to, że działalność prowadzona w formie szkoły, placówki lub zespołu szkół niepublicznych nie jest działalnością gospodarczą nawet wtedy, gdy spełnia przesłanki uznania jej za taką działalność w świetle art. 2 Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej”.