Opublikowano: styczeń 2015

Dodatkowy urlop macierzyński, urlop rodzicielski i urlop ojcowski

Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).

Oprócz urlopu macierzyńskiego, z którego pracownica po urodzeniu dziecka musi skorzystać przynajmniej w pewnym wymiarze, przepisy prawa pracy przewidują istnienie dodatkowych form urlopu mających na celu sprawowanie opieki nad nowo narodzonym dzieckiem. W ostatnich latach duży nacisk kładzie się na przyznawanie tego typu uprawnień także pracownikom-ojcom, którzy mają obecnie możliwość uczestniczenia w opiece nad dzieckiem w pierwszych miesiącach jego życia. Do wspomnianych dodatkowych form urlopów należą: dodatkowy urlop macierzyński, urlop rodzicielski, a także urlop ojcowski.

Dodatkowy urlop macierzyński

Prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego przysługuje na podstawie art. 1821 k.p. pracownikowi, a więc zarówno matce, jak i ojcu dziecka, bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Pracownik-ojciec może skorzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego niezależnie od tego, czy wcześniej korzystał z części urlopu macierzyńskiego.

Wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego, podobnie jak w przypadku zwykłego urlopu macierzyńskiego, jest uzależniony od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Wymiar ten uległ zmianie 17 czerwca 2013 r. i obecnie wynosi:

• do sześciu tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• do ośmiu tygodni – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Wskazany powyżej wymiar urlopu jest wymiarem maksymalnym. O jego docelowej długości decyduje pracownik, który zamierza z niego skorzystać.

Zgodnie z ustalonymi zasadami dodatkowy urlop macierzyński jest udzielany jednorazowo bądź też w dwóch częściach przypadających bezpośrednio jedna po drugiej – w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności (przy czym ww. wymiar sześciu i ośmiu tygodni stanowi wartość maksymalną). Niemożliwe zatem jest udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze dniowym. Powinien on zostać rozpoczęty bezpośrednio po wykorzystaniu obowiązkowego urlopu macierzyńskiego.

Przykład

Pracownica składa wniosek o udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego, jednak we wniosku zaznaczyła, że chciałaby go rozpocząć miesiąc po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Należy jednak zaznaczyć, że takie działanie jest niezgodne z przepisami, a dodatkowy urlop macierzyński powinien być udzielony bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego – nie powinno być ani jednego dnia przerwy pomiędzy nimi.

Dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika. Począwszy od 17 czerwca 2013 r., powinien on być złożony w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem urlopu (wcześniej termin ten wynosił 7 dni). Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika. W razie przekroczenia tego terminu pracodawca w dalszym ciągu ma możliwość przychylenia się do wniosku, lecz nie będzie to już jego obowiązkiem.

Przykład

Pracownica, obciążona licznymi obowiązkami związanymi z opieką nad dzieckiem, przeoczyła ustawowy termin na złożenie wniosku o udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Nie oznacza to jednak, że pracodawca nie może go jej udzielić, chociaż w takim przypadku może odmówić. Z tego względu bardzo ważne jest, aby wniosek został złożony przez pracownika możliwie wcześnie – najlepiej już na kilka tygodni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Umożliwi to pracodawcy odpowiednie zaplanowanie organizacji pracy, z uwzględnieniem dłuższej nieobecności pracownika zamierzającego skorzystać z dodatkowego urlopu.

Złożony przez pracownika wniosek powinien mieć formę pisemną, a więc powinien być przynajmniej własnoręcznie podpisany przez pracownika. W przypadku wysłania wniosku pocztą liczy się data wpływu wniosku do pracodawcy. Pracownik powinien we wniosku określić termin zakończenia urlopu macierzyńskiego, natomiast gdy wniosek dotyczy drugiej części dodatkowego urlopu macierzyńskiego – termin zakończenia pierwszej części tego urlopu oraz okres dotychczas wykorzystanego urlopu. Pozwoli to na potwierdzenie, że poszczególne urlopy (macierzyński i dodatkowy macierzyński) bądź poszczególne części dodatkowego urlopu macierzyńskiego następują bezpośrednio po sobie oraz że nie zostanie przekroczony maksymalny wymiar urlopu.

Na podstawie art. 1821