OPUBLIKOWANO: CZERWIEC 2013
AKTUALIZACJA: 13 LISTOPADA 2015
Ochrona przedemerytalna
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.),
- Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.),
- Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.).
Przepisy prawa pracy gwarantują osobom wkraczającym w wiek emerytalny szczególną ochronę trwałości stosunku pracy łączącego ich z pracodawcą. Ochrona ta ma zmniejszyć ryzyko rozwiązania stosunku pracy pracownika znajdującego się w wieku przedemerytalnym, a także wiążących się z tym dla niego niedogodności. Dla osób w tym wieku istotną rolę odgrywa stabilizacja zawodowa, zapewniająca środki utrzymania przed przejściem na emeryturę. Ponadto praktyka wskazuje, że w przypadku utraty pracy, znalezienie nowego zatrudnienia w tej grupie wiekowej może okazać się trudne. Taką ochroną objęci są pracownicy administracyjni zatrudnieni w szkołach, a także, poza pewnymi wyjątkami, nauczyciele.
Kiedy mamy do czynienia z ochroną przedemerytalną?
Ochrona przedemerytalna została określona w art. 39 Kodeksu pracy. Zgodnie z nim „pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku”. Z ochroną będziemy mieli do czynienia w momencie spełnienia się dwóch przesłanek:
- osiągnięcia przez pracownika wieku, poprzedzającego nie więcej niż o cztery lata moment wejścia w wiek emerytalny,
- posiadania przez niego odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego (okresu składkowego i nieskładkowego), który upoważnia do uzyskania świadczeń emerytalnych.
Zgodnie z obecnymi przepisami emerytalnymi zasadą jest nabycie praw emerytalnych wyłącznie po osiągnięciu wieku emerytalnego. Natomiast konieczność legitymowania się określonym stażem ubezpieczeniowym istnieje w przypadku osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. oraz pracowników nabywających emeryturę na podstawie art. 184 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W niektórych przypadkach ochrona przedemerytalna będzie przysługiwała wyłącznie po spełnieniu pierwszej przesłanki, czyli po osiągnięciu wymaganego prawem wieku.
Omawiana ochrona przedemerytalna dotyczy zakazu wypowiadania umów o pracę. Ma zatem zastosowanie w przypadku wszystkich rodzajów umów, które mogą zostać w taki sposób rozwiązane. Pracownik nie będzie jednak objęty ochroną w przypadku, gdy pracodawca decyduje się rozwiązać z nim stosunek pracy w innym trybie. W związku z tym możliwe jest rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem znajdującym się w okresie przedemerytalnym:
- bez zachowania okresu wypowiedzenia na podstawie art. 52 i 53 k.p. (w tym w ramach tzw. zwolnienia dyscyplinarnego),
- na skutek upływu czasu, na jaki została zawarta umowa (np. po zakończeniu obowiązywania umowy o pracę na czas określony, na okres próbny),
- w drodze porozumienia stron.
Stosunek pracy może zostać wypowiedziany z inicjatywy pracownika – zgodnie z brzmieniem przepisu zakaz dotyczy wyłącznie sytuacji dokonywania wypowiedzeń ze strony pracodawcy. Należy również zauważyć, że ochrona dotyczy jedynie zakazu wypowiadania stosunku pracy w czasie trwania okresu ochronnego. Dopuszczalne są sytuacje, w których pracodawca składa wypowiedzenie jeszcze przed wejściem pracownika w okres ochronny, a do rozwiązania stosunku pracy dojdzie już w czasie, gdy pracownik zostanie objęty ochroną. Niedopuszczalna jest natomiast sytuacja, w której pracodawca dokonuje wypowiedzenia stosunku pracy w przypadku, gdy okres wypowiedzenia będzie kończył się już po zakończeniu okresu ochronnego.
