Opublikowano: grudzień 2014

Urlop macierzyński w żłobku niepublicznym

Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502),
• Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 159 ze zm.).

Celem urlopu macierzyńskiego, przewidzianego w przepisach prawa pracy, jest zagwarantowanie pracownicy będącej w ciąży ochronę jej zdrowia w okresie poprzedzającym poród, a także możliwość regeneracji własnych sił i sprawowania opieki nad dzieckiem po porodzie. Urlop ten ma charakter obligatoryjny, co oznacza, że każda pracownica po urodzeniu dziecka musi z niego skorzystać przynajmniej w minimalnym wymiarze. Ponadto możliwość skorzystania z niego nie jest uzależniona od spełnienia przez pracownicę jakichkolwiek dodatkowych warunków – może z niego skorzystać każda pracownica, która urodziła dziecko. W ograniczonym zakresie może z niego korzystać także ojciec dziecka. Należy również pamiętać, że urlop macierzyński jest niezbywalnym prawem pracownika (nie może on zrezygnować z niego np. na korzyść dodatkowych świadczeń pieniężnych udzielanych przez pracodawcę), który ze względu na swój cel (regeneracja sił po porodzie, opieka nad dzieckiem) może zostać wykorzystany wyłącznie w naturze. Co więcej, nabycie prawa do urlopu macierzyńskiego nie jest uzależnione od stażu pracy pracownicy, rodzaju umowy, na jaką jest zatrudniona, ani wymiaru czasu pracy.

Wymiar urlopu macierzyńskiego

Zgodnie z art. 180 § 1 Kodeksu pracy wymiar urlopu macierzyńskiego jest uzależniony od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Obecnie wynosi on:

Zgodnie z art. 1831 § 1 k.p. przy udzielaniu urlopu macierzyńskiego tydzień urlopu odpowiada siedmiu dniom kalendarzowym.

Nieco inaczej przedstawia się wymiar urlopu macierzyńskiego w razie urodzenia martwego dziecka bądź też jego śmierci przed upływem ósmego tygodnia życia (art. 1801 k.p.). W takiej sytuacji pracownica ma prawo do urlopu macierzyńskiego w wymiarze ośmiu tygodni po porodzie, ale nie może on trwać krócej niż siedem dni, licząc od daty śmierci dziecka. W przypadku gdy pracownica urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, w chwili śmierci jednego z nich będzie przysługiwał jej urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu. Jeżeli śmierć dziecka nastąpiłaby po upływie ósmego tygodnia jego życia, pracownica będzie miała prawo do urlopu macierzyńskiego przez siedem dni od daty jego zgonu. W powyższej sytuacji celem urlopu macierzyńskiego jest możliwość zregenerowania stanu zdrowia przez pracownicę. Do skrócenia urlopu dochodzi z mocy prawa, a pracownica powinna bez dodatkowego zawiadomienia ze strony dyrektora placówki stawić się po zakończeniu skróconego urlopu do pracy.

Należy podkreślić, że prawo do urlopu macierzyńskiego pojawia się wyłącznie w przypadku urodzenia dziecka, bez względu na to, czy dziecko urodziło się żywe, martwe czy też zmarło po porodzie (w Kodeksie pracy mowa jest o porodzie, przez co należy rozumieć urodzenie dziecka). Natomiast pewne wątpliwości budzi możliwość przyznania prawa do urlopu macierzyńskiego w przypadku poronienia. Dla celów medycznych przyjmuje się, że poronieniem jest śmierć nienarodzonego dziecka przed upływem 22 tygodnia ciąży (Załącznik nr 1 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania, t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 177 ze zm.). Zdarza się jednak, że nawet w sytuacji, gdy do rozwiązania ciąży dojdzie przed upływem 22 tygodnia jej trwania (a więc kiedy formalnie mamy do czynienia z poronieniem), lekarze decydują się na wystawienie aktu urodzenia dziecka dla Urzędu Stanu Cywilnego. Bywa tak zwłaszcza w przypadku bardziej zaawansowanej ciąży, gdy możliwe jest już ustalenie parametrów dziecka. W takiej sytuacji prawo pracy kwalifikuje sytuację jako urodzenie martwego dziecka, uprawniające do ośmiotygodniowego urlopu macierzyńskiego. Jeżeli lekarz nie zdecyduje się na wystawienie aktu urodzenia, pracownicy będzie przysługiwał jedynie zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy z powodu choroby.