STAN PRAWNY NA 8 STYCZNIA 2021 Pracownik niepedagogiczny w przedszkolu Opracował: Patryk Kuzior, doktor nauk prawnych. Specjalista w zakresie prawa oświatowego. Urzędnik pań-stwowy zatrudniony na wyższym stanowisku w Służbie Cywilnej, od kilku lat zastępca rzecznika dyscyplinar-nego. Autor wielu opracowań z zakresu prawa pracy i prawa oświatowego. Zaktualizował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą. Ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły. Lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół. Autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1282), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320), • Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1070 ze zm.), • Ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pra-cowników jednostek sfery budżetowej (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1872), • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 maja 2018 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 936 ze zm.). Biorąc pod uwagę ustawowe zadania postawione przed placówkami organizującymi wycho-wanie przedszkolne, niewątpliwie kluczową rolę w ich realizacji odgrywa odpowiednia kadra pedagogiczna. W procesie opiekuńczo-wychowawczym i dydaktycznym biorą udział także pracownicy niepedagogiczni, pomimo że nie pracują oni bezpośrednio z wychowankami. Przedszkola w Polsce są w większości prowadzone przez gminy. Zgodnie z art. 2 Ustawy o pracownikach samorządowych przepisy Ustawy stosuje się do pracowników samorządo-wych zatrudnionych m.in. w gminnych jednostkach budżetowych, a takimi są gminne przed-szkola. Tym samym pracownicy niepedagogiczni tych przedszkoli podlegają ww. regulacji prawnej. Podstawa stosunku pracy W prawie pracy wyróżnia się pięć różnych podstaw nawiązania stosunku pracy, ale w przed-szkolach zawiera się z pracownikiem niepedagogicznym jedynie umowę o pracę: • na czas nieokreślony, • na czas określony, • na zastępstwo. Ponadto w przypadku przedszkoli niepublicznych dopuszczalne jest także zatrudnianie pra-cowników niepedagogicznych na okres próbny. Natomiast możliwości takiej nie daje Ustawa o pracownikach samorządowych. Nawiązanie stosunku pracy Według art. 22 § 1 Kodeksu pracy przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownic-twem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Z kolei pracodawca zobowią-zuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Niedopuszczalne jest również za-stąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną, jeśli wykonywana praca spełnia warunki określone w art. 22 § 1 k.p. Według art. 29 § 1 k.p. umowa o pracę określa strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawar-cia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności: • rodzaj pracy, • miejsce wykonywania pracy, • wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia, • wymiar czasu pracy, • termin rozpoczęcia pracy. Rodzaj wykonywanej pracy określa się często przez wskazanie nazwy stanowiska pracy ist-niejącego u danego pracodawcy. W przedszkolach prowadzonych przez gminy nazewnictwo oraz możliwość kreowania stanowisk nie są swobodne. Zgodnie z przepisami Ustawy o pra-cownikach samorządowych w gminnych placówkach pracownicy zatrudniani są na stanowi-skach urzędniczych – w tym kierowniczych – oraz pomocniczych i obsługi. Szczegółowe określenie rodzajów wymienionych stanowisk oraz niezbędnych kwalifikacji do ich objęcia znajdują się w Rozporządzeniu w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Odwołując się do zawartych w nim regulacji można stwierdzić, że zdecydowana większość stanowisk, których tworzenie uzasadniają potrzeby przedszkola gminnego, zalicza się do gru-py stanowisk pomocniczych i obsługi, np. kierownik gospodarczy, sekretarz przedszkola, intendent, kucharka czy palacz c.o. Nieliczne są natomiast stanowiska urzędnicze. Nabór do pracy w przedszkolu Podział stanowisk pracy w przedszkolach gminnych według wspomnianych wcześniej grup ma istotne znaczenie dla sposobu rekrutacji pracowników. Jak wynika z art. 11 ust. 1 Ustawy o pracownikach samorządowych, nabór na stanowiska urzędnicze jest otwarty i konkurencyj-ny, stanowiska pomocnicze i obsługi zostały wyłączone z tego trybu. Tym samym na stano-wiska urzędnicze w przedszkolu gminnym można zatrudniać osoby wyłonione w drodze ogła-szanego publicznie konkursu, ale o sposobie rekrutacji na pozostałe stanowiska decyduje dy-rektor przedszkola. Brak ustawowego obowiązku przeprowadzania otwartego konkursu nie oznacza, że dyrektor przedszkola nie może posłużyć się tą metodą doboru członków personelu. Należy wspomnieć, że w wielu jednostkach samorządu terytorialnego praktykuje się wprowadzenie zasady otwar-tego konkursu na wszystkie stanowiska w placówkach oświatowych, co czyni transparentnym proces obsadzania stanowisk opłacanych przecież ze środków publicznych i ogranicza ryzyko zjawisk takich jak nepotyzm czy kumoterstwo. Wymogi kwalifikacyjne W przypadku gminnych przedszkoli – niezależnie od rodzaju stanowiska – od kandydata wymaga się: • obywatelstwa polskiego lub Unii Europejskiej albo innego państwa, jeżeli na podsta-wie umów międzynarodowych bądź przepisów prawa wspólnotowego obywatelom te-go państwa przysługuje prawo do podjęcia zatrudnienia na terytorium Rzeczypospoli-tej Polskiej, • pełnej zdolności do czynności prawnych oraz korzystania z pełni praw publicznych, • kwalifikacji zawodowych wymaganych do wykonywania pracy na określonym stano-wisku, które szczegółowo określa wspomniane już Rozporządzenie w sprawie wyna-gradzania pracowników samorządowych. Na stanowiska urzędnicze i kierownicze wymogi te są jeszcze wyższe. I tak, w przypadku stanowisk urzędniczych oczekuje się dodatkowo: • co najmniej wykształcenia średniego, • nieskazania prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskar-żenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe, • nieposzlakowanej opinii. Z kolei dla zatrudnienia na stanowisku kierowniczym urzędniczym wymagane są także: • trzyletni staż pracy lub wykonywanie przez co najmniej trzy lata działalności gospo-darczej o charakterze zgodnym z wymaganiami na danym stanowisku, • wykształcenie wyższe pierwszego lub drugiego stopnia w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym. Wynagrodzenie za pracę Jak wynika z art. 36 ust. 1 Ustawy o pracownikach samorządowych, pracownikom niepeda-gogicznym gminnego przedszkola przysługuje wynagrodzenie stosowne do zajmowanego stanowiska oraz kwalifikacji zawodowych. Ponadto według art. 36 ust. 2 ww. Ustawy na wy-nagrodzenie pracownika niepedagogicznego składa się: • wynagrodzenie zasadnicze, • dodatek za wieloletnią pracę, • nagroda jubileuszowa, • jednorazowa odprawa w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu nie-zdolności do pracy, • dodatkowe wynagrodzenie roczne, czyli tzw. trzynastka na zasadach określonych w Ustawie o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej. Nie jest to pełna lista składników wynagrodzenia. Z dalszych przepisów wynika, że pracow-nikowi niepedagogicznemu może zostać przyznany dodatek funkcyjny, a z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań także dodatek specjalny. Za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej pracownik niepedagogiczny może otrzymać także nagrodę. Szczegółowe warunki wynagradzania, w tym także maksymalny poziom wynagrodzenia za-sadniczego pracowników niepedagogicznych przedszkola gminnego, powinien określać regu-lamin wynagrodzenia. W regulaminie tym pracodawca ma prawo określić zarówno warunki przyznawania oraz wypłacania premii i nagród innych niż nagroda jubileuszowa, jak i innych dodatków. Mowa tu nie tylko o dodatkach wymienionych wprost w Ustawie o pracownikach samorządowych czy Rozporządzeniu w sprawie wynagradzania pracowników samorządo-wych, ale także na przykład o dodatku za pracę w porze nocnej. Charakter poszczególnych składników wynagrodzenia pracownika niepedagogicznego przed-szkola jest zróżnicowany. Część z nich jest obligatoryjna i wymaga spełnienia jedynie wymo-gów formalnych, np. odpowiednio długi staż pracy. Z kolei część jest fakultatywna: po pierw-sze w danym przedszkolu nie musi w ogóle funkcjonować, po drugie jej przyznanie jest kwe-stią uznania pracodawcy, np. nie każdy pracownik musi otrzymać dodatek specjalny. Świadczenia socjalne Oprócz wynagrodzenia za pracę pracownicy niepedagogiczni mogą uzyskiwać świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Fundusz taki jest obligatoryjny dla każdego przedszkola publicznego bez względu na liczbę osób zatrudnianych. Z funduszu socjalnego mogą korzystać nauczyciele i pozostali pracownicy na zasadach określonych w Ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Świadczeniami przyznawanymi pracownikom niepedagogicznym może być dofinansowanie do wypoczynku, aktywności kulturalno- -oświatowej czy sportowo-rekreacyjnej bądź udzielanie pomocy materialnej: rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe.