STAN PRAWNY NA 29 GRUDNIA 2021 Nadzór wewnętrzny w przedszkolu niepublicznym Opracował: Wojciech Wasielewski, pracownik kuratorium oświaty. Zaktualizowała: Elżbieta Bukowiecka-Górny, wieloletni dyrektor przedszkola, nauczyciel dyplomowany. Autorka artykułów z zakresu zarządzania przedszkolem oraz programów edukacyjnych. Pracę zawodową rozpoczęła w Publicznym Przedszkolu nr 2 w Pile. Pełni funkcję społecznego kuratora w sądzie rodzinnym, jest także ekspertem ds. awansu zawodowego nauczycieli Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1551 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placów-kach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2019 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków (Dz.U. z 2019 r. poz. 1700 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2198). Rozporządzenie MEN z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego opisuje jednoznacznie obowiązki dyrektora przedszkola publicznego, nie rozstrzyga natomiast, w jaki sposób należy zorganizować nadzór w placówce niepublicznej. Jak wynika z zapisu § 3 ust. 1 Rozporządzenia nadzór pedagogiczny realizowany jest w trybie działań planowych lub doraź-nych, które wynikać powinny z potrzeb przedszkola. Określają one zadania dyrektora związa-ne z: • kontrolą stanu przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola, • kontrolą przebiegu procesów kształcenia i wychowania w przedszkolu, • kontrolą efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola. Zgodnie z nowelizacją przepisów w sprawie nadzoru pedagogicznego formę nadzoru, oprócz kontroli, stanowi też wspomaganie. Wspomaganie nauczycieli w realizacji ich zadań polega w szczególności na: • diagnozie pracy, • planowaniu działań rozwojowych, w tym motywowaniu nauczycieli do doskonalenia zawodowego, • prowadzeniu działań rozwojowych, w tym organizowaniu szkoleń i narad. Dyrektor przedszkola, we współpracy z innymi nauczycielami zajmującymi stanowiska kie-rownicze, w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego: • analizuje dokumentację przebiegu nauczania, • obserwuje prowadzone przez nauczycieli zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opie-kuńcze oraz inne zajęcia i czynności wynikające z działalności statutowej, • oceniania przebieg procesów kształcenia i wychowania oraz efekty działalności dydak-tycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola. Nadzór dyrektora powinien w pierwszej kolejności uwzględnić zgodność działania przedszko-la z przepisami Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe oraz statutem przedszkola. Zobowiązania, jakie nakłada na przedszkole Ustawa, wynikają z zakresu zadań i czynności nadzoru zewnętrznego. W myśl art. 55 ust. 1 i 2 tej Ustawy nadzorowi pedagogicznemu w przedszkolach niepublicznych podlega w szczególności: • posiadanie przez nauczycieli wymaganych kwalifikacji do prowadzenia przydzielo-nych im zajęć, • realizacja podstaw programowych i ramowych planów nauczania, • przestrzeganie przepisów dotyczących obowiązku szkolnego, • przestrzeganie statutu przedszkola, • przestrzeganie praw dziecka oraz upowszechnianie wiedzy o tych prawach, • zapewnienie dzieciom bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki. Zgodność zatrudniania nauczycieli z wymaganymi kwalifikacjami nie musi być uwzględniona w nadzorze wewnętrznym, stanowi natomiast zobowiązanie dla dyrektora przedszkola do podejmowania prawidłowych czynności w momencie zatrudniania nauczycieli. Również przestrzeganie przepisów dotyczących obowiązku szkolnego oznacza wypełnianie przez kie-rującego placówką niepubliczną obowiązku powiadamiania i informowania właściwego dy-rektora szkoły publicznej o spełnianiu obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego. Obowiązki uwzględnienia w nadzorze dyrektora przedszkola niepublicznego zagadnień zwią-zanych z przestrzeganiem praw dziecka oraz zapewnienia dzieciom bezpiecznych i higienicz-nych warunków nauki, wychowania i opieki nie budzą wątpliwości. Wynikają one zarówno z Rozporządzenia MENiS z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, jak i Konwencji o Prawach Dziecka. Art. 102 ust. 13 Ustawy Prawo oświatowe nakłada również obowiązek umieszczenia w statu-cie przedszkola niepublicznego m.in. regulacji dotyczących praw i obowiązków wychowan-ków przedszkola. Zapewnienie dzieciom bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wy-chowania i opieki jest więc kolejnym zadaniem przedszkola niepublicznego, które będzie stanowiło zakres nadzoru dyrektora. Z Konwencji o Prawach Dziecka wynika zobowiązanie nauczycieli i dyrektora do edukowania dzieci o prawach dziecka oraz określania procedur związanych z możliwością składania skargi w przypadku nieprzestrzegania tych praw w przedszkolu. Niewątpliwie najważniejszym zadaniem każdego niepublicznego przedszkola jest realizacja podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Dyrektor przedszkola niepublicznego może stosować różne elementy działań nadzorczych opisanych w Rozporządzeniu w sprawie nadzoru pedagogicznego. Czynności kontrolne dyrektora powinny dotyczyć między innymi realizacji postawy programowej wychowania przedszkolnego oraz warunków i sposobu jej realizacji. W tym zakresie dyrektor powinien sprawdzić, czy nauczyciel: • wspiera rozwój dziecka, wykorzystując do tego każdą sytuację i moment pobytu dziecka w przedszkolu, czy organizuje tzw. zajęcia kierowane i niekierowane, umoż-liwiając dziecku nabywanie doświadczeń będących efektem realizacji programu wy-chowania przedszkolnego, • organizuje zabawy, zarówno w budynku przedszkola, jak i na świeżym powietrzu, do-skonalące motorykę i zaspokajające potrzeby ruchu (organizacja zajęć na świeżym powietrzu powinna być elementem codziennej pracy z dzieckiem w każdej grupie wiekowej), • organizuje zajęcia kierowane, biorąc pod uwagę możliwości dzieci, ich oczekiwania poznawcze i potrzeby wyrażania swoich stanów emocjonalnych, komunikacji oraz chęci zabawy, wykorzystuje każdą naturalnie pojawiającą się sytuację edukacyjną prowadzącą do osiągnięcia dojrzałości szkolnej, • poprzez zabawę umożliwia dziecku poznanie alfabetu (litery drukowane), • diagnozuje, obserwuje dzieci i twórczo organizuje przestrzeń ich rozwoju, włączając do zabaw i doświadczeń przedszkolnych potencjał tkwiący w dzieciach oraz ich za-ciekawienie elementami otoczenia, • udziela dziecku pomocy w rozumieniu szybko zmieniającego się otoczenia, • organizuje zabawy, naukę i wypoczynek w przedszkolu w oparciu o rytm dnia, czyli powtarzające się systematycznie fazy, które pozwalają dziecku na stopniowe zrozu-mienie pojęcia czasu i organizacji, dając poczucie bezpieczeństwa i spokoju, zapew-niając mu zdrowy rozwój, • systematycznie informuje rodziców o postępach w rozwoju ich dziecka, zachęca do współpracy w realizacji programu wychowania przedszkolnego oraz opracowuje dia-gnozę dojrzałości szkolnej dla tych dzieci, które w danym roku mają rozpocząć naukę w szkole, • przygotowuje dzieci do posługiwania się językiem obcym nowożytnym, włączając je w różne działania realizowane w ramach programu wychowania przedszkolnego w formie zabawy, • aranżuje przestrzeń, która wpływa na aktywność wychowanków, pozwala dzieciom na podejmowanie różnorodnych form działania, • stosuje zabawki i pomoce dydaktyczne wykorzystywane w motywowaniu dzieci do podejmowania samodzielnego działania, odkrywania zjawisk oraz zachodzących pro-cesów, utrwalania zdobytej wiedzy i umiejętności, inspirowania do prowadzenia wła-snych eksperymentów (istotne jest, aby każde dziecko miało możliwość korzystania z nich bez nieuzasadnionych ograniczeń czasowych), • celebruje posiłki (kulturalne, spokojne ich spożywanie połączone z nauką posługiwania się sztućcami) oraz umożliwia dzieciom podejmowanie prac porządkowych, np. po i przed posiłkami, po zakończonej zabawie, przed wyjściem na spacer. Kolejnym ważnym zadaniem dyrektora przedszkola, wynikającym z realizacji podstawy pro-gramowej oraz zapisów Rozporządzenia MEN z dnia 27 sierpnia 2019 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków jest kontrola prowadzenia przez nauczycieli obserwacji pedagogicznych, mających na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci. Dyrektor powinien również sprawdzić, czy nauczyciele: • systematycznie informują rodziców o zadaniach wychowawczych i kształcących, rea-lizowanych w przedszkolu; zapoznają ich z podstawą programową wychowania przedszkolnego i włączają do kształtowania u dziecka określonych w niej wiadomości i umiejętności, • informują rodziców o sukcesach i kłopotach ich dzieci, a także włączają ich do wspie-rania osiągnięć rozwojowych dzieci i łagodzenia trudności, na jakie natrafiają, • zachęcają rodziców do współdecydowania w sprawach przedszkola, np. wspólnie or-ganizują wydarzenia, w których uczestniczą dzieci. Znacznie trudniejszym zadaniem jest sprawdzenie, czy przedszkole realizuje cele i treści opi-sane w podstawie programowej. W jego wykonaniu przydatne będzie wykorzystanie zasad i technik stosowanych w kontroli oraz klasycznej obserwacji. W tym miejscu należałoby za-stanowić się nad pytaniem, czy dyrektor przedszkola niepublicznego powinien kontrolować realizację podstawy programowej. Otóż z zapisów Rozporządzenia MEN z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek wynika, że w przedszkolu kontroluje się i analizuje osiągnięcia każdego dziecka, z uwzględnieniem jego możliwości rozwojowych, formułuje się i wdraża wnioski z tych analiz. Chociaż przedszkole niepubliczne organizuje wewnętrzny nadzór pedagogiczny w sposób dowolny, zgodnie z wymaganiami określonymi w swoim statucie, to jednak warto zastanowić się, czy nie uwzględnić w nim również zasad określonych dla dyrektorów przedszkoli pu-blicznych, opisanych w Rozporządzeniu w sprawie nadzoru pedagogicznego.