STAN PRAWNY NA 17 MAJA 2019 Pokontrolne uwagi dyrektora Opracował: Wojciech Wasielewski, pracownik kuratorium oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 996 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1658), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U. z 2017 r. poz. 1611). Głównym celem przeprowadzanej kontroli jest dokonanie oceny stanu i warunków działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek pod względem zgodności z prawem. Rozporządzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego szczegółowo określa sposób przeprowadzenia kontroli zewnętrznej, wskazując jednocześnie zadania, jakie powinien wykonać dyrektor. Warto przypomnieć, że punktem wyjścia koncepcji nadzoru pedagogicznego jest założenie, że Ministerstwo Edukacji Narodowej formułuje wymagania wobec szkół i placówek. Odmowa podpisania protokołu kontroli Rozporządzenie w sposób szczegółowy opisuje prawa kontrolowanego dyrektora, w tym prawo do odwołania się od ustaleń kontroli. Paragrafy 17–18 ww. Rozporządzenia regulują procedurę podpisania (lub odmowy podpisania) protokołu kontroli przez dyrektora szkoły (lub placówki). Zapamiętaj! Zgodnie z § 17 ust. 1 ww. Rozporządzenia dyrektor szkoły może odmówić podpisania protokołu kontroli, składając w terminie siedmiu dni wyjaśnienia dotyczące przyczyn tej odmowy. Również w ciągu siedmiu dni dyrektor może zgłosić do organu sprawującego nadzór pedagogiczny pisemnie umotywowane zastrzeżenia do ustaleń zawartych w protokole kontroli. Rozgraniczenie czynności odwoławczych pozwala dyrektorowi, w zależności od sytuacji, podjąć właściwe działania. Odmowa podpisania protokołu i złożone wyjaśnienia pozwalają dyrektorowi wnieść uwagi do protokołu. Warto przypomnieć, że zgodnie z Rozporządzeniem protokół kontroli zawiera: • nazwę kontrolowanej szkoły, jej siedzibę oraz imię i nazwisko jej dyrektora, • nazwę i siedzibę organu sprawującego nadzór pedagogiczny, imię i nazwisko kontrolującego oraz datę wydania i numer upoważnienia do przeprowadzenia kontroli, • terminy rozpoczęcia i zakończenia kontroli ze wskazaniem dni, w których się ona odbywała, • tematykę kontroli, • opis ustalonego stanu faktycznego, w tym ujawnionych nieprawidłowości, zalecenia wraz z terminami ich realizacji, o których mowa w art. 55 ust. 4 Ustawy, • pouczenie o prawie zgłoszenia przez dyrektora kontrolowanej szkoły zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole kontroli, • parafy kontrolującego i dyrektora kontrolowanej szkoły lub placówki na każdej stronie protokołu, • podpisy kontrolującego i dyrektora kontrolowanej szkoły lub placówki oraz miejsce i datę podpisania protokołu. Powyższe zapisy uniemożliwiają dyrektorowi wniesienie uwag bezpośrednio do protokołu, jedynym sposobem na wyrażenie swojego zdania jest właśnie odmowa podpisania protokołu i złożenie wyjaśnień. Czynność ta ma charakter porządkowy, nie daje jednak możliwości zmiany ustaleń kontrolnych. Odmowa podpisania protokołu kontroli przez dyrektora kontrolowanej szkoły nie stanowi przeszkody do podpisania protokołu przez kontrolującego. Forma i sposób złożenia wyjaśnień przez dyrektora nie zostały w Rozporządzeniu jednoznacznie określone. Jeżeli dyrektor ustnie wyjaśni przyczyny odmowy podpisania protokołu, wizytator jest zobowiązany sporządzić notatkę służbową, która zostanie dołączona do protokołu. Jeżeli dyrektor złoży wyjaśnienia pisemnie, to powinien je kierować do właściwego kuratora oświaty. Postępowanie odwoławcze Odmowa złożenia podpisu może wiązać się z rozpoczęciem postępowania odwoławczego od ustaleń kontroli. W tej sytuacji dyrektor szkoły dodatkowo pisemnie zgłasza umotywowane zastrzeżenia do ustaleń zawartych w protokole kontroli. W przypadku zgłoszenia zastrzeżeń organ sprawujący nadzór pedagogiczny może zarządzić przeprowadzenie dodatkowych czynności kontrolnych. Jeżeli organ ten stwierdzi zasadność zgłoszonych zastrzeżeń, dokonuje zmian w protokole kontroli i przekazuje go dyrektorowi kontrolowanej szkoły. Z kolei w przypadku nieuwzględnienia całości lub części zgłoszonych zastrzeżeń organ sprawujący nadzór pedagogiczny sporządza pisemne stanowisko i przekazuje je dyrektorowi szkoły w terminie 14 dni od dnia ich otrzymania. Jeżeli więc dyrektor szkoły chce dokonać zmian w treści protokołu, musi skorzystać z prawa do wniesienia zastrzeżeń. Dyrektor może wnieść swoje uwagi i zastrzeżenia przede wszystkim w sytuacji, kiedy kontrola przeprowadzona jest niezgodnie z przepisami prawa. Możliwość wniesienia zastrzeżeń Dyrektor może wnieść wyjaśnienia i zastrzeżenia w sytuacji, kiedy kontrola nie dotyczy oceny stanu i warunków działalności dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i innej działalności statutowej szkoły, a związana jest z innymi zadaniami kuratora lub z postępowaniem administracyjnym. Nieprawidłowe przeprowadzenie kontroli może wynikać również z nieprzestrzegania art. 55 ust. 3 Ustawy Prawo oświatowe, który stanowi, że nauczyciele zatrudnieni na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych w kuratoriach oświaty (wizytatorzy i starsi wizytatorzy), wykonujący czynności z zakresu nadzoru pedagogicznego, mają prawo m.in. do: • wstępu do szkół, • wglądu do prowadzonej przez szkołę dokumentacji dotyczącej przebiegu nauczania, wychowania i opieki oraz organizacji pracy, • udziału w posiedzeniu rady pedagogicznej, po uprzednim powiadomieniu dyrektora szkoły, • wstępu w charakterze obserwatora na zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze oraz zajęcia organizowane przez szkołę, po uprzednim powiadomieniu dyrektora szkoły. Powyższe zapisy powodują, że dyrektor szkoły ma prawo żądać od wizytatorów potwierdzenia uprawnienia do przeprowadzenia kontroli, które zgodnie z zapisami Rozporządzenia zawiera: • datę wydania i numer upoważnienia, • podstawę prawną przeprowadzenia kontroli, • imię i nazwisko kontrolującego, • nazwę i siedzibę kontrolowanej szkoły, • tematykę kontroli, • terminy rozpoczęcia i zakończenia kontroli, • pieczęć i podpis organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Uchybienia w spełnieniu powyższych wymagań mogą zostać zgłoszone przez dyrektora w wyjaśnieniach oraz sformułowane w postaci zastrzeżeń. Dyrektor może również nie zgodzić się z ustaleniami kontroli, gdy: • przeprowadzenie w szkole czynności kontrolnych spowodowało zakłócenie pracy szkoły (§ 14 ust. 4 Rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego), • w protokole umieszczono dane osobowe podlegające ochronie, • kontrolę przeprowadzono w czasie dłuższym niż dwa dni, • protokół kontroli sporządzono w terminie dłuższym niż siedem dni roboczych od dnia zakończenia czynności w ramach kontroli doraźnej i planowej. Dyrektor szkoły ma również prawo wnosić wyjaśnienia i zastrzeżenia w sytuacji, kiedy wizytator przeprowadził kontrolę z uchybieniem obowiązku: • rzetelnego i obiektywnego ustalenia stanu faktycznego, • zebrania niezbędnych dowodów i informacji stanowiących podstawę ustaleń kontroli, • zapewnienia dyrektorowi szkoły czynnego udziału w kontroli, • dokumentowania czynności kontrolnych. W tej sytuacji dyrektor powinien podać konkretne przykłady, opisać sytuacje, wskazując np. na: brak obiektywizmu kontrolującego, nieuwzględnienie dowodów i informacji, brak możliwości czynnego udziału w kontroli. Warto podkreślić, że protokół kontroli powinien stanowić opis stanu w dniu kontroli fragmentu rzeczywistości szkolnej, a nie osąd lub domniemanie wizytatora. Ostatnim elementem podlegającym procedurze odwoławczej są zalecenia, uwagi i wnioski. Zalecenia powinny wynikać z konkretnych przepisów prawa, a postępowanie (działanie), które jest w protokole zalecane, musi być wykonalne, czyli: • nie może być zbyt ogólne, • nie może pozostawać w sprzeczności z przepisami prawa, • musi być skierowane do podmiotów, które są właściwe do realizacji takiego działania. Zalecenie powinno być dla dyrektora szkoły instruktażem, z którego jednoznacznie wynika, co należy poprawić w działalności szkoły. Dyrektor może podejmować działania wyjaśniające i odwoławcze w szczególności, gdy: • w zaleceniach brakuje wskazania, jakich elementów wymienionych w przepisie prawa zabrakło w dokumencie szkoły lub których elementów ma dotyczyć uzupełnienie, • wskazano na nieprawidłowości w szkole lub placówce wykraczające poza przedmiot badań, • charakter zalecenia nie wskazuje na nieprawidłowość w szkole, • zakres merytoryczny zalecenia jest niezgodny z zakresem kontroli, • zalecenie jest niezgodne z przepisami prawa, • zalecenie jest niejednoznaczne i nieprecyzyjnie sformułowane.