STAN PRAWNY NA 21 MAJA 2019 Czynniki wpływające na wysoką ocenę pracy przedszkola Opracował: Wojciech Wasielewski, pracownik kuratorium oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 996 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1658), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U z 2017 r. poz. 1611), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356 ze zm.). • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz.U. z 2017 r. poz. 1575 ze zm.). Ocena pracy przedszkola dokonywana jest poprzez realizację podstawowych zadań nadzoru pedagogicznego, takich jak ewaluacja, kontrola, monitorowanie oraz spełnianie innych zadań nadzorujących, np.: ocenę pracy dyrektora, awans zawodowy nauczycieli. Za podstawowy wskaźnik jakościowy należy uznać ewaluację. Warto zauważyć, że wymagania ewaluacyjne opisują skomplikowaną rzeczywistość przedszkolną w sposób całościowy, podział na dziewięć elementów jest umowny, wskaźniki opisujące wysoki poziom ich realizacji często opisywane są podobnymi kryteriami. Współpraca z rodzicami przedszkolaków Pierwszym takim kryterium jest współpraca rodziców i dzieci. Przedszkole powinno skutecznie angażować zarówno dzieci, jak i rodziców. W wymaganiach wskazano na następujące potrzeby: • rodzice współdecydują w sprawach przedszkola i uczestniczą w podejmowanych działaniach, • w przedszkolu współpracuje się z rodzicami na rzecz rozwoju ich dzieci, • przedszkole pozyskuje i wykorzystuje opinie rodziców na temat swojej pracy. Podejmowane działania mogą dotyczyć m.in.: • przygotowywania, modyfikowania i realizowania koncepcji pracy przedszkola we współpracy z rodzicami, • stosowania metod pracy dostosowanych do potrzeb dzieci i grupy przedszkolnej oraz nowatorskich rozwiązań służących rozwojowi przedszkolaków, • inicjowania i realizowania przez dzieci różnorodnych działań na rzecz rozwoju własnego, przedszkola i społeczności lokalnej, • współdecydowania i uczestniczenia rodziców w działaniach w przedszkolu, • podejmowania przez rodziców inicjatyw na rzecz rozwoju dzieci, • udziału rodziców w procesie decydowania w sprawach dotyczących placówki. Zaangażowanie całej społeczności przedszkolnej wiąże się z koniecznością wyjścia poza tradycyjne role podejmowane przez nauczycieli, rodziców i dzieci. Świadoma realizacji tej koncepcji wymaga często opracowania i wdrożenia programów oraz projektów angażujących wszystkie grupy. Przede wszystkim warto przestać myśleć schematycznie oraz otworzyć się na współpracę. Współdziałanie statutowych organów placówki – rady przedszkola, rady pedagogicznej i rady rodziców – nie może ograniczać się tylko do konsultacji i obowiązkowych opinii. Autoewaluacja Kolejne kryterium stanowi autoewaluacja rozumiana jako sposób na skuteczne działanie przedszkola i nauczycieli. Wysoka jakość pracy przedszkola postrzegana jest przez systemowe i cykliczne badanie, analizowanie i monitorowanie podejmowanych działań, a następnie ich modyfikowanie. Przykładowe zadania dla przedszkola to: • przygotowywanie i modyfikowanie planów pracy przedszkola, • monitorowanie i analizowanie osiągnięć przedszkolaków, formułowanie i wdrażanie wniosków z tych analiz oraz uwzględnianie ich w programach wychowania przedszkolnego, • omawianie podejmowanych działań wychowawczych i ocenianie ich skuteczności, a następnie modyfikowanie w razie potrzeb, • wzajemne pomaganie sobie w ewaluacji i doskonaleniu własnej pracy. Myślenie w kategoriach ewaluacyjnych powinno więc towarzyszyć wszystkim działaniom podejmowanym w przedszkolu, również w zakresie oceny ich skuteczności. Powinno obejmować działania dyrektora (np. monitorowanie podstawy programowej), zespołów nauczycielskich oraz poszczególnych nauczycieli przeprowadzających ewaluację własnej pracy. Praca nauczyciela Kolejnym wskaźnikiem decydującym o wysokiej jakości pracy przedszkola jest organizacja procesów edukacyjnych uwzględniająca motywowanie, aktywizowanie i indywidualizację. Warto zauważyć, że w obowiązującym Rozporządzeniu w sprawie wymagań wobec szkół i placówek zawarto szczegółowe informacje o tym, jak nauczyciel powinien planować proces edukacyjny. Przykładowe wskazówki wpływające na wysoką ocenę jakości pracy nauczycieli to: • wspomaganie rozwoju i edukacji dzieci w celu realizacji ich indywidualnych potrzeb edukacyjnych i rozwojowych, • planowanie, monitorowanie i doskonalenie procesów rozwojowych dzieci, • wykorzystywanie wniosków z codziennej pracy z przedszkolakami w planowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych, • stosowanie nowatorskich rozwiązań służących rozwojowi uczniów. Nauczyciel powinien również umożliwić przedszkolakom wybór prowadzonych zajęć czy zabaw edukacyjnych oraz być otwartym na zgłaszane inicjatywy. Innowacyjność Wysoko oceniane przedszkole przeprowadza działania nowatorskie, innowacyjne i eksperymenty. Nauczyciele często nie potrafią jednoznacznie określić, na czym polega innowacyjność w oświacie. Przepisy prawa oświatowego nie definiują innowacji ani też nie precyzują, w jaki sposób powinna zostać wdrożona. Powszechnie za innowacje uważa się nowatorskie rozwiązania programowe, organizacyjne lub metodyczne, mające na celu poprawę jakości pracy przedszkola. W zacytowanym zdaniu zawarto nie tylko definicję innowacji pedagogicznej, ale również jej klasyfikację na trzy grupy: programowe, organizacyjne i metodyczne. Mogą one obejmować całe przedszkole, oddział lub grupę dzieci, wszystkie lub wybrane zajęcia edukacyjne. Najczęściej podejmowane innowacje dotyczą: • aktywizowania dzieci, • indywidualizacji, • angażowania rodziców i dzieci w proces zarządzania, • wykorzystania nowoczesnych technologii informacyjnych, • zmian metodycznych, programowych i organizacyjnych, • zmian wychowawczych, • oddziaływań profilaktyczno-zdrowotnych. Nauczyciel, przygotowując własną innowację, może korzystać ze swojego doświadczenia zawodowego lub dostosować innowacje innych osób do potrzeb przedszkola, uzupełniając je indywidualnymi pomysłami. Nowatorstwo powinno przejawiać się również w opracowywaniu przez nauczycieli autorskich programów wychowawczych, terapeutycznych oraz podejmowaniu działań w ramach projektów edukacyjnych. Najważniejszy czynnik Niewątpliwie najważniejszy wskaźnik jakościowy pracy przedszkola stanowi osiąganie wysokich wyników nauczania i wychowania. Przedszkole osiągające wysokie efekty to takie, które: • tworzy wychowankom warunki nabywania wiedzy i umiejętności niezbędnych do osiągnięcia gotowości szkolnej, • podejmuje i realizuje przedsięwzięcia edukacyjne nakierowane na rozwój dziecka, • zapewnia optymalne warunki rozwoju każdemu dziecku zgodnie z jego wrodzonym potencjałem, • zapewnia właściwy rozwój dzieciom o specjalnych potrzebach edukacyjnych przez indywidualizację procesu nauczania. Spełnianie wymagań ewaluacyjnych Dla wszystkich przedszkoli istotną informacją jest spełnianie wymagań ewaluacyjnych. Podczas ewaluacji badane jest spełnienie kryteriów, np.: • systematyczność i długofalowość działań, • systemowość, wielość i spójność działań, • zgodność wypowiedzi wielu podmiotów, • szeroki zakres współpracy, • przedszkole stanowi wzór dla innych, • dzielenie się doświadczeniami, • powszechność podejmowanych prac, • wprowadzanie nowatorskich rozwiązań. Ewaluacja dostarcza bardzo ważnych informacji o jakości pracy przedszkola, ale nie odnosi się do kwestii zgodności funkcjonowania placówki z przepisami prawa. Tu warto podkreślić znaczenie: • systemowego sposobu rozpatrywania skarg rodziców, • prawidłowego prowadzenia dokumentacji działalności wychowawczej i opiekuńczej, • zatrudniania nauczycieli zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli, • przestrzegania zapisów statutu i ich aktualizacji, • przestrzegania praw dziecka oraz upowszechniania o nich wiedzy, • zapewnienia dzieciom bezpiecznych i higienicznych warunków wychowania i opieki. Zarządzenie przedszkolem Kolejny ważny element jakości pracy przedszkola to mądre zarządzanie, które polega na: • monitorowaniu sukcesów nauczycieli i ich nagradzaniu, • organizowaniu zespołowej pracy nauczycieli, • dbaniu o profesjonalną komunikację między nauczycielami, • systematycznym przypominaniu nauczycielom o założeniach koncepcji pracy przedszkola, • upowszechnianiu wiedzy na temat najlepszych praktyk i najnowszych teorii, przydatnych w pracy, • stwarzaniu dogodnych warunków do dzielenia się wiedzą, • planowaniu skutecznego nadzoru nad wdrażaniem wniosków wypracowanych podczas ewaluacji, • organizowaniu skutecznego i systemowego nadzoru nad stosowaniem przez nauczycieli umiejętności uzyskanych podczas szkoleń i doskonalenia zewnętrznego. Przedstawione powyżej wskazówki wpływające na wysoką jakość pracy przedszkola ilustrują zmiany, które zaszły w polskiej oświacie w ostatnich latach. W przedszkolu dzieci nie tylko przygotowują się do podjęcia edukacji w szkole, ale również kształtują kluczowe umiejętności. Dzieci, ich rodzice i nauczyciele mają w sposób modelowy organizować społeczność obywatelską, uczyć się współuczestniczenia w podejmowaniu decyzji oraz odpowiedzialności. Wyzwania stojące przed współczesnym przedszkolem wymagają zmiany sposobu zarządzania, organizacji, doskonalenia nauczycieli oraz gotowości do podejmowania kolejnych inicjatyw.